به گزارش تحریریه، در بازارهای یک طرفه مانند بورس تهران شما صرفا می‌توانید با خرید سهام و به شرط افزایش قیمت سود کنید، اما در بازار دوطرفه نظیر آتی سکه در ایران یا فارکس می‌توانید علاوه بر خرید، فروش هم انجام دهید. برای مثال، فروش استقراضی سهامی که از قبل نداشته‌اید که در صورت کاهش قیمت سهم سود خواهید کرد.

بازار دوطرفه و چگونگی کارکرد آن

بازار دو طرفه نوعی بازار مالی است که فعالان آن قادرند هم از موقعیت‌های افزایش قیمت دارایی و هم کاهش آن سود کسب کنند. موقعیتی که از کاهش قیمت دارایی می‌توان سود برد، فروش استقراضی یا Short Selling است. در این حالت فعال بازار بدون این که دارایی مورد معامله را تصاحب کند، قادر است سود کسب کند. در فروش استقراضی سهامداران و معامله‌گران متعهد می‌شوند که در آینده سهم یا آن دارایی را پس بدهند. در این حالت دیگر حتی زمانی که بازارهای مالی روند نزولی داشته باشند امکان به دست آوردن سود میسر است. در حالت عادی و در بازارهای یک‌طرفه امکان چنین کاری وجود ندارد.

بازار دوطرفه و مقایسه با بازار یک‌طرفه

برای مثال فرض کنید شما سهام یک شرکت خودرویی را به قیمت ۲۰۰ تومان خریده‌اید. در صورت افزایش قیمت، سود می‌کنید. اما در صورت کاهش قیمت به پایین‌تر از مبلغ خرید، شما در این معامله وارد زیان خواهید شد. پس در بازار یک‌طرفه سود کردن شما به این صورت است که شما باید سهام را ارزان بخرید و بعد گران بفروشید. اما در بازار دوطرفه از افزایش قیمت در هنگام خرید یک سهام و از کاهش قیمت در زمان فروش استقراضی یک سهام می‌توان سود کسب کرد.

مزایای بازار دوطرفه

۱- افزایش عمق معاملات: در بازارهای دوطرفه به دلیل آن‌که معاملات بر مبنای تحلیل و ارزیابی نسبتا بیشتری انجام شده‌اند انتظار می‌رود بازار عمق بیشتری داشته باشد.
۲- امکان کسب سود در روندهای نزولی: با توجه به سازوکاری که طرح شد، این بازارها امکان کسب سود در معاملات فروش استقراضی را برای معامله‌گران فراهم می‌کنند.
۳- افزایش نقدپذیری: با توجه به تعهدات از پیش تعیین‌شده در این بازار، خریدار و فروشنده متعهد به اجرای تعهدات خود هستند که باعث نقدپذیری بیشتر سهام می‌شود.

مشکلات بازار یک‌طرفه

۱- ریسک نقدپذیری

از مشکلات یک‌طرفه بودن بازار، نقدپذیری این بازار در دوران رکود است. سرمایه‌گذاران در دوران رکود بورس با مشکلات فراوان قادرند کل سهام خود را نقد کرده و رویکرد سرمایه‌گذاری خود را تغییر دهند. همین ترس از دوران رکود احتمالی است که نقدپذیری سرمایه‌ را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.جهت اطلاعات بیشتر در مورد ریسک نقدپذیری می‌توانید مقاله ریسک نقدینگی را بخوانید.

۲- رکود طولانی بازار

در بازار یک طرفه مانند بورس ایران به دلیل فضای تورمی، معمولا سهامداران تمایلی به فروش دارایی خود با زیان ندارند. این سهامداران حاضرند مدت‌ها سهام را در سبد خود نگهدارند تا سرانجام با افزایش قیمت سهام از زیان خارج شوند. همین مورد کارایی برخی ابزار تحلیل تکنیکال را در بورس ایران پایین آورده است.

۳- کنترل حباب‌ها

دوران رونق بورس معمولا با بازدهی‌های خوبی همراه بوده است. رشد نقدینگی در جامعه ما و سرازیر گشتن آن به بازارهای سرمایه باتوجه به عمق پایین این بازار باعث رشدهای نجومی در قیمت برخی سهام بازار شده است. بازار یک‌طرفه سبب می‌شود تا به تعادل رسیدن بازار با تاخیر اتفاق بیافتد. در این شرایط برخی سهام ممکن است دچار حباب‌های سنگین شوند. سهام مختلف در این بازار صرفاً بخاطر ورود نقدینگی، رشد قیمتی را تجربه می‌کنند نه به دلیل ارزش ذاتی سهام.

فروش استقراضی چیست؟

در فروش استقراضی بدون داشتن سهم آن را از دارنده آن می‌توان قرض کرد و به قیمت جاری بازار فروخت در مقابل متعهد شد که اصلِ سهم را همراه با بهره به قرض‌دهنده در آینده پرداخت کرد. در واقع سهم را می‌توان قرض کرده و گران فروخت و بعد همان سهم را ارزان‌تر خریداری کرده و به قرض‌دهنده بازگردادند. فروش استقراضی این امکان را می‌دهد که در صورت نزول قیمت یک سهم، سود کسب کرد.

نکته مهم

با توجّه به مسائل شرعی و فقهی از عنوان فروش استقراضی در ایران استفاده نشده و بجای آن از فروش تعهدی استفاده شده است. کلیت فروش استقراضی و فروش تعهدی شبیه به هم است اما تفاوت‌هایی بین آن‌ها وجود دارد که در آینده به آن‌ها می‌پردازیم.

مزایای فروش تعهدی

۱- کسانی که می‌خواهند برای بلندمدت سهام را نگه دارند می‌توانند سرمایه‌شان را به‌صورت سهم با استفاده از قرارداد فروش تعهدی در بازه‌ای که قصد فروش سهم را ندارند در اختیار متقاضیان فروش تعهدی بگذارند. متقاضیان، سهم قرضی را به وکالت از مالک در بازار می‌فروشند. وجوه حاصل از فروش سهام به حساب مالک واریز خواهد شد و مالک قادر است این وجوه را به‌صورت سپرده بانکی یا خرید صندوق‌های قابل معامله با درآمد ثابت، سرمایه‌گذاری کند.

۲- چنانچه برای سهامی که مالک در اختیار متقاضیان گذاشته، سود نقدی تقسیمی در مجمع عمومی که در مقاله جامع آموزش بورس بررسی کرده‌ایم، تصویب شود، مالک می‌تواند به مقدار این سود، از وجوه حاصل از فروش تعهدی، از حساب عملیاتی خود برداشت کند. در فروش تعهدی، مالک قادر است سریع و راحت به سود تقسیمی سهام خود نیز برسد.

منبع: کلینیک اقتصاد

پایان/