به گزارش تحریریه، بانکداری به‌عنوان یک سازوکار برای مدیریت منابع مالی و اقتصاد جامعه ایجاد شد. در واقع بانک‌ها با انجام اعمال سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، سازماندهی و اجرا اقدام به مدیریت منابع می‌کنند.
اقتصاد، امروزه بر پایه سرمایه و پول بنا شده؛ بنابراین بانکداری ایجاد شده تا سرمایه مشتریان ذخیره شود تا با استفاده از آن‌ها چرخ اقتصاد جامعه بچرخد. در این مقاله به مفهوم بانکداری، تاریخچه، شیوه و انواع آن اشاره می‌کنیم. ما را تا انتهای مطلب همراهی کنید.
تاریخچه
بانکداری به روش ابتدایی در تمدن‌های باستانی وجود داشته است. در امپراتوری بابل در حدود ۲ هزار سال پیش، این سیستم به شکل کاملاً ساده ایجاد شده بود. در این دوره برخی از مقررات بانکی درباره وام و سپرده‌های تجاری بر روی سنگ‌نبشته حمورابی مربوط به شاه بابل حک شده بود که بانکداری در این دوران باستانی را تأیید می‌کند.
به جز بابل، در برخی از سرزمین‌های باستانی مثل یونان، روم و چین نیز یافته‌ها نشان از وجود بانکداری به شیوه ابتدایی دارد.
سرآغاز بانکداری نوین را می‌توان در اروپا جست‌وجو کرد. در دوران رنسانس به علت افزایش تجارت و دادوستدهای دریایی در شهرهای بندری اروپا، بانکداری به شکل نوین‌تری ایجاد شد. شواهد نشان می‌دهد شهر ونیز دارای یک شغل با نام صرافی بود.
تجار با سپردن پول‌های خود به آن‌ها و دریافت رسید، در زمان رسیدن به مقصد به نماینده آن صراف مراجعه، رسید را تحویل و پول موردنیاز خود را دریافت می‌کردند. صراف‌ها مبلغی را از صاحب پول به‌عنوان کارمزد کسر می‌کردند.
سرآغاز احداث بانک نوین در اروپا در سال ۱۵۸۷ در ونیز و بعد از آن بانکی به نام آمستردام هلند در سال ۱۶۰۹ بود. در کشور انگلستان نیز یک فرد با نام گلدسمیت با دریافت پول از تجار و ارائه رسید به آن‌ها امکان تجارت را به وجود آورده بود.
تا سال ۱۸۰۶ بانکداری در ونیز به همین شکل ادامه یافت تا این که در سال ۱۸۰۶ ناپلئون بری همیشه بانک جیرو را بست.
بانکداری نوین با تولید پول کاغذی نقش مهمی در دادوستدها و تجارت‌های عصر گذشته داشته است. برای اولین‌بار در دنیا بانک استکهلم در سال ۱۶۹۱ پول کاغذی را تولید کرد. این اسکناس هم اینک در یکی از موزه‌های استکهلم نگهداری می‌شود.
منظور از Banking چیست؟
حال سؤال اصلی این است که اصلاً منظور از بانکداری چیست؟ شاید ساده‌ترین تعریف برای بانکداری، محافظت‌کردن از پول اشخاص حقیقی، حقوقی، نهادهای دولتی و غیردولتی باشد. این افراد و نهادها با سپردن پول خود به مؤسسات و بانک‌ها خدماتی را هم در ازای آن دریافت می‌کنند.
بانک با مفهوم بانکداری گره خورده است. در واقع این مفهوم بدون بانک معنایی ندارد. بانک‌ها به‌عنوان مؤسسات مالی معتبر و دارای مجوز با ارائه خدمات گسترده به مردم و نهادها به آن‌ها کمک می‌کنند تا پول و دارایی خود را سرمایه‌گذاری، مدیریت و برای آینده پس‌انداز کنند.
بانک در سیستم بانکداری با استفاده از این پول و دارایی، آن را در جامعه به چرخش در می‌آورد. در برخی از مواقع این سپرده‌ها را به‌عنوان وام در اختیار مردم و نهادهای دیگر قرار داده و از سود بدست آمده مقداری را برای سرمایه‌گذار و مقداری را برای خود در نظر می‌گیرند.
بانک‌ها در سیستم بانکداری نقش پررنگی دارند. با کمک بانک هم مصرف‌کننده و هم مشاغل، خدمات بسیار مهمی دریافت می‌کنند. این موضوع به‌شدت بر اقتصاد یک کشور تأثیرگذار است.
تصور کنید بسیاری از افراد جامعه با استفاده از وام‌های ارائه شده اقدام به خریدوفروش مسکن، خودرو و … می‌کنند. با ایجاد یک جریان نقدی، اقتصاد کشور تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.
انواع روش‌ها
به‌طورکلی به دو روش زیر در عصر امروزی انجام می‌گیرد:
۱- شیوه سنتی
۲- شیوه الکترونیک
بانکداری سنتی با استفاده از راه و روش‌های بنا شده در همان ابتدای کار مدیریت می‌شود. باگذشت زمان سعی شده تا در نوع خدمات‌رسانی و محصولات بانکداری به روش سنتی به‌روزرسانی‌هایی انجام شود. بااین‌حال قوانین و پایه مدیریتی آن به همان روش‌های سنتی و قدیمی است.
در بانکداری به شیوه سنتی نیاز به تجهیزات و ساختمان‌ها به‌صورت فیزیکی است. تمامی مراحل و خدمات‌رسانی‌ها با استفاده از دستگاه‌های فیزیکی و به‌صورت حضوری انجام خواهد شد. هزینه‌های صرف‌شده برای نوع سنتی بسیار بالا است؛ زیرا استفاده از دستگاه‌ها و تجهیزات امروزه هزینه‌بردار است.
اینترنت نعمت بسیار بزرگی برای بانک‌ها و حتی مشتریان آن‌ها بود. گسترش اینترنت باعث انقلابی در سیستم مدیریتی بانک‌ها شد. با ایجاد اینترنت بانک‌های سنتی با تلاش خود بخشی از خدمات خود را به بستر اینترنت انتقال دادند. با این کار مشتریان بانک‌ها بدون مراجعه حضوری قادر به انجام برخی از خدمات بانکی هستند.
البته بانکداری الکترونیک کنونی را نمی‌توان به‌عنوان یک سیستم بانکداری کاملاً نوین در نظر گرفت؛ زیرا تمامی این خدمات ارائه شده زیر نظر بانک‌های سنتی انجام می‌شوند. بر خلاف نوع سنتی در نوع الکترونیک دیگر نیازی به تجهیزات فیزیکی نیست و خدمات با استفاده از وب‌سایت‌ها، اپلیکیشن و درگاه‌های اینترنتی انجام می‌شود.
با ایجاد نوع الکترونیک، بانکداری باز نیز جای خود را در این سیستم بازکرده است. در این نوع سیستم، مشتریان و اشخاص ثالث به اطلاعات و داده‌های دیجیتالی بانک‌های سنتی دسترسی دارند. با استفاده از این سیستم امکان مشاهده و دانلود صورت‌حساب‌ها، مانده‌حساب، لیست تراکنش‌ها و برخی از خدمات دیگر وجود دارد.
با بهره‌گیری از این سیستم شخص ثالث قادر به دریافت از حساب مشتری یا حتی پرداخت به آن به‌صورت کاملاً خودکار است.
البته باید بدانید که بانک‌های الکترونیک با بانک‌های آنلاین یا همان نئوبانک‌ها تفاوت دارند. همان گونه که بیان کردیم سیستم الکترونیک به عنوان بخشی از بانک‌های سنتی در بستر اینترنت ایجاد شده است. بااین‌حال بانک‌های آنلاین هیچ‌گونه شعبه‌ای به‌صورت فیزیکی ندارند.
تمامی مراحل از تکمیل مدارک و احراز هویت گرفته تا ثبت‌نام و سپرده‌گذاری، دریافت وام و سایر خدمات به‌صورت کاملاً آنلاین و بدون مراجعه حضوری انجام می‌شوند.
بانک‌های آنلاین به دلیل استفاده‌نکردن از تجهیزت فیزیکی معمولاً هزینه کمتری دارند؛ به همین دلیل است که سود بیشتری به دلیل سپرده‌گذاری به مشتریان خود می‌توانند پرداخت می‌کنند. خود بانک‌های آنلاین به دو گونه هستند. اولین نوع آن‌ها مؤسساتی هستند که به‌صورت کاملاً الکترونیک و آنلاین فعالیت می‌کنند و هیچ‌گونه تجهیزات فیزیکی ندارند.
بااین‌حال زیر نظر یک بانک سنتی فعالیت می‌کنند. در ایران نمونه‌هایی از این نوع بانک‌های آنلاین وجود دارد. نمونه دوم بانک‌های آنلاینی هستند که به هیچ مؤسسه سنتی وابسته نیستند. در واقع آن‌ها زیر نظر بانک‌های سنتی فعالیت نمی‌کنند و مستقل از آن‌ها هستند.
انواع بانک در سیستم بانکداری کدام‌اند؟
بانکداری در انواع مختلفی وجود دارد. در زیر به مهم‌ترین انواع بانک در دنیا اشاره کنیم:
۱- بانکداری خرد
۲- تجاری
۳- شرکتی
۴- خصوصی
۵- سرمایه‌گذاری
در ادامه به بررسی این بانک‌ها می‌پردازیم.
منظور از بانکداری خرد چیست؟
بانکداری خرد در واقع همان چیزی است که در جامعه امروزی و در کشورمان می‌بینیم. مشتریان هدف در این سیستم بانکی همان افراد عادی و مشتریان خرد هستند که گاهی برخی از آن‌ها سرمایه‌های بسیار اندکی در اختیار دارند. این بانک‌ها موظف به ارائه خدمت به‌تمامی مشتریان چه ثروتمند و چه با ثروت کم هستند.
در این مدل، بانکداری بر رفتار مصرفی مشتریان و همچنین انباشت سرمایه آن‌ها استوار است. این نوع سیستم را با نام بانکداری ذخیره جزئی نیز می‌شناسند.
منظور از بانکداری تجاری چیست؟
بانکداری تجاری یا بانک‌های تجاری را با نام Commercial bank می‌شناسند؛ اما منظور از بانکداری تجاری چیست؟
در این سیستم بانک‌ها بیشتر به دنبال جذب سپرده مشتریان، تخصیص وام به آن‌ها و شرکت‌کردن در پروژه‌های مختلف به‌منظور کسب سود هستند. این بانک‌ها با تمامی کسب‌وکارهای خرد، متوسط و حتی بزرگ سروکار دارند و اعمال سپرده‌پذیری و اعطای تسهیلات به آن‌ها را در دستور کار خود قرار می‌دهند.
سیستم بانکداری تجاری نقش مهمی در توسعه و رشد اقتصاد و کسب‌وکار یک کشور دارد. این نوع بانک‌ها با دادن تسهیلات به کسب‌وکارهای مختلف باعث ایجاد رشد مثبت اقتصادی در کشور می‌شوند. البته در این میان خود بانک نیز سود کسب می‌کند. هرزمان که مشتری اراده کند بانک موظف است سپرده او را پس دهد.
خیلی ساده می‌توان گفت در این سیستم، بانک‌ها سپرده‌ها را به‌صورت کوتاه‌مدت یا بلندمدت از مشتریان اخذ و آن را به‌عنوان تسهیلات برای تأسیس کارخانه، خرید خانه، خودرو، ایجاد کسب‌وکارهای مختلف و … در اختیار مشتریان قرار می‌دهند.
در این معامله کم‌ریسک معمولاً طرفین به سودهای خوبی دست پیدا می‌کنند. به دلیل سپرده‌پذیری، بانک‌های تجاری با نام مؤسسات سپرده‌پذیر هم شناخته می‌شوند.
منظور از بانکداری شرکتی چیست؟
بانکداری شرکتی مدلی از این سیستم است که به شرکت‌ها و سازوکارهای بزرگ و حقوقی دارای دارایی مشخص خدمات‌رسانی می‌کند. مشتریان این بانک‌ها نیازهای متفاوتی نسبت به سایر مشتریان بانک‌های دیگر دارند. البته این مدل صرفاً مخصوص شرکت‌ها نیست. برخی از افراد حقیقی با دارایی‌های مشخص نیز می‌توانند از این نوع بانکداری بهره‌مند شوند.
در زمان نگارش این مقاله افراد و یا شرکت‌های دارای سرمایه ۵ میلیارد تومان، یا افراد و نهادهای با داشتن قابلیت دریافت ۳ میلیارد تومان وام از بانک جز مشتریان این سیستم به شمار می‌روند. البته ملاک صرفاً داشتن پول نیست؛ بلکه در صورت دردسترس‌بودن دارایی‌هایی با این ارزش‌ها نیز می‌توان جزئی از مشتریان بانک‌ها بود.
خود بانکداری شرکتی به دسته‌های زیر تقسیم می‌شود:
۱- شرکت‌های خرد و متوسط
۲- شرکت‌های بزرگ
۳- بازار جهانی
این نوع بانکداری خدمات زیر را به مشتریان خود ارائه می‌دهد:
۱- دادن انواع خدمات بانکی به‌تمامی مشتریان
۲- ارائه مشاوره‌ها در زمینه‌های مختلفی مانند حقوقی، بازاریابی و حتی مالیاتی
۳- ارائه خدمات مالی مختلف مانند سرمایه‌گذاری بیمه و حتی لیزینگ
۴- مدیریت ریسک، نقدینگی شرکت، تعهدات، دریافت و پرداخت‌های شرکت‌های مختلف، خدمات تأمین مالی و غیره .
منظور از بانکداری خصوصی چیست؟
بانکداری خصوصی را با نام‌های بانکداری اختصاصی یا همان Private banking می‌شناسند. در این سیستم خدمات بانکی با کیفیت بسیار بهتری نسبت به انواع دیگر بانکداری به افراد ثروتمند ارائه می‌شود.
هدف از ایجاد این سیستم ارائه خدمات باکیفیت و افزایش سودآوری مشتریان است. یکی از مهم‌ترین کارهای انجام شده در این سیستم بانکی سرمایه‌گذاری‌های مالی است.
بانک‌های اختصاصی با بهره‌گیری از پرسنل باتجربه و انجام تحلیل‌های دقیق، ریسک در سودآوری را کاهش می‌دهند. ارائه خدمات شخصی به افراد ثروتمندی که منابع مالی بسیار زیادی در اختیار دارند برای این بانک‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد. در واقع بانک‌های خصوصی با تلاش خود سعی در ارائه خدمات متفاوت به این مشتریان نسبت به مشتریان خرد دارند.
ثروت و دارایی افراد مختلف در معاملات در معرض ریسک است. مهم‌ترین وظیفه بانکداری خصوصی کاهش آن و تبدیل ثروت موقت به ثروت دائمی برای این مشتریان است.
از جمله مهم‌ترین وظایف بانکداری اختصاصی عبارت است از:
۱- مشاوره به مشتریان در امر سرمایه‌گذاری
۲- مدیریت‌کردن پرتفوی دارایی‌های مشتریان
در یک‌کلام می‌توان بیان کرد که بانکداری خصوصی نسبت به برخی دیگر از سیستم‌ها مانند بانکداری سرمایه‌گذاری جنبه شخصی‌تری دارد. در کشورمان تعدادی از بانک‌های خصوصی اقدام به ارائه این خدمات به مشتریان خود می‌کنند.
منظور از بانکداری سرمایه‌گذار چیست؟
بانکداری سرمایه‌گذاری را با نام‌هایی همچون Investment Banking و یا شرکت‌های تأمین سرمایه هم می‌شناسند. در این سیستم بانکداری معمولاً یک سازمان یا مؤسسه مالی اقدام به خرید یا تعهد خرید اوراق بهادار می‌کند.
این سازمان باهدف کسب سود، اوراق خریداری شده را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کرده و آن‌ها را می‌فروشد. زمانی که قصد فروش اوراق بهادار جدید وجود داشته باشد از خدمات بانکداری سرمایه‌گذاری یا همان تأمین سرمایه استفاده می‌شود.
در واقع بانکداری سرمایه‌گذاری یک فعالیت بانکی نیست؛ بلکه به سازوکارهای بانکی تشبیه شده است. شرکت‌های تأمین سرمایه در واقع به‌عنوان رابط بین نهادها و اشخاص زیر عمل می‌کنند:
۱- دولت
۲- شرکت‌های تأمین‌کننده منابع مالی برای خرید اوراق بهادار
۳- سرمایه‌گذاران و خریداران اوراق بهادار
در یک‌کلام بانک سرمایه‌گذاری به‌عنوان یک واسطه بین سرمایه‌گذاران و صاحبان سرمایه شناخته می‌شوند.
از مهم‌ترین وظایف این سیستم بانکداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- شناورسازی اوراق بهادار جدید باهدف تأمین مالی شرکت‌های مختلف
۲- ایفای نقش به‌عنوان کارگزار و معامله‌گر و مهیاکردن سازوکارهای مختلف دراین‌رابطه
۳- تسهیل‌کردن امر خصوصی‌سازی با انجام اعمالی مانند بازاریابی و فروش سهام طبق اصل ۴۴
۴- انتقال سرمایه‌گذاری‌ها به بخش‌های مولد اقتصادی
۵- کمک برای واردشدن به بازارهای بین‌المللی
سخن پایانی
صنعت بانکداری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع موجود در هر کشوری شناخته می‌شود. این صنعت وظیفه مدیریت و تأمین مالی پروژه‌ها و سرمایه‌های خرد و حتی کلان را دارد. بانک‌ها روزبه‌روز به سمت الکترونیکی شدن پیش می‌روند. علاوه بر این، سیستم بانکداری سعی کرده با ایجاد انواع مختلف بانکداری به نیازهای تمامی قشرهای مختلف جامعه پاسخ دهد.
منبع: کلینیک اقتصاد
پایان/
نظر شما