به گزارش تحریریه، تارنمای «آسیا تایمز» در تحلیلی به طرح کلان ژئواکونومیکی پرداخته است که در تعاملات روسیه با افغانستان و سایر بازیگران در مرکز و جنوب آسیا دنبال می‌شود.

به باور نویسنده این تحلیل، با سفر دبیر شورای امنیت روسیه به افغانستان تلاش این کشور در راستای تقویت طرح کلان «شراکت بزرگتر آسیایی» (GEP) تداوم یافته است. این شراکت را می‌توان نسخه روسی سیاست «چرخش به آسیا» ایالات متحده دانست و محتوای آن بیش از هر چیز، بازتاب تمایل روسیه به تقویت مسیرهای تجاری و توسعه پیوندهای نهادی با همسایگان آسیایی است.

نگارنده خاطر نشان می‌کند که مهم‌ترین هدف «شایگو» در این سفر بهبود و تقویت ارتباطات نظامی-فنی با طالبان در خصوص مقابله با داعش خراسان و وعده خارج کردن طالبان از لیست تروریستی روسیه به منظور تسهیل هماهنگی‌های بهتر بود. همزمان، پیش‌بینی می‌شود روسیه به دنبال ترغیب مجموعه کشورهای شانگهای برای ارتقای همکاری‌های ضدتروریستی و تبادل اطلاعات با طالبان باشد.

با اینحال نباید از طرح کلان روسیه برای افغانستان غافل شد. پس از تحریم‌های سنگین غرب در سایه جنگ اوکراین، روسیه پروژه‌های کلانی همچون کریدور بین‌المللی شمال-جنوب با مشارکت ایران و هند را در اولویت خود قرار داده و همزمان کوشیده است تا نقش خود را در سازمان همکاری شانگهای تقویت نماید که افغانستان نیز در زمره اعضای ناظر آن به شمار می‌رود. در این میان، موقعیت راهبردی افغانستان، چنانچه طالبان قادر به تامین ثبات داخلی باشد و روابط را با پاکستان بهبود بخشد، می‌تواند به مثابه مسیر تجارت روسیه و جنوب آسیا مورد استفاده قرار گیرد.

روابط روسیه و پاکستان در سال‌های اخیر به سرعت گسترش یافته است و معاون نخست‌وزیر روسیه، الکسی اورچوک، در ماه سپتامبر سفری دو روزه برای تبادل نظر به پاکستان داشت. در ماه اکتبر نیز اولین گفتگوهای تجارت و سرمایه‌گذاری میان روسیه و پاکستان در مسکو برگزار گردید. ولادیمیر پوتین در حاشیه اجلاس سالیانه سازمان همکاری شانگهای در تاشکند (۲۰۲۲) به شهباز شریف اطلاع داده بود که روسیه قصد دارد گاز را با خط لوله به پاکستان برساند. این مسئله بالاخص به سبب موجود بودن بخشی از زیرساخت در روسیه، قزاقستان و ازبکستان عملی خواهد بود. حتی اگر طرح خط لوله پوتین بلندپروازانه هم باشد، روسیه به راحتی می‌تواند کابل را مبدل به هاب منطقه‌ای نفت نماید و طالبان نیز نسبت به این مسئله تمایل نشان داده است.

نورالدین عزیزی، سرپرست وزارت صنعت و تجارت افغانستان، در گفتگویی با اسپوتنیک در اوت ۲۰۲۲ از تمایل کابل به تهاتر منابع سرشار معدنی خود با نفت خبر داد. افغانستان منابع قابل‌توجهی در این حوزه دارد و برآورد ایالات متحده از ارزش منابع دست‌نخورده معدنی در افغانستان معادل یک تریلیون دلار و شامل لیتیوم بوده است.

از همین روست که می‌توان از احتمال سوآپ نفت با مواد معدنی میان افغانستان و روسیه سخن گفت و پس از آن، چنانچه روسیه بتواند به میانجی‌گری موثر میان افغانستان و پاکستان بپردازد، زمینه برای صادرات نفت روسیه از این مسیر نیز فراهم گردد. بالاخص که تفاهم‌نامه اولیه کریدور حمل و نقل موسوم به کریدور اوراسیای مرکزی (CEC) یا کریدور سازمان شانگهای (SCOC) در اوت ۲۰۲۳ میان بلاروس، روسیه، قزاقستان، ازبکستان، پاکستان و افغانستان توافق شده است و تفاهم‌نامه دوجانبه پاکستان و روسیه نیز به این کریدور اشاره نموده است. این مستندات چندجانبه و ایده‌های کریدوری، می‌تواند زمینه ساز توسعه خط ریلی مهمی میان پاکستان-افغانستان-ازبکستان با عنوان اختصاری پاکافوز (PAKAFUZ) به عنوان هسته اصلی کریدور مورد بحث نیز گردد.

باید توجه داشت که افغانستان نقشی کلیدی در تامین هدف بزرگتر روسیه، یعنی تنوع ‌بخشی به شراکت‌های خود و کاستن از وابستگی یکجانبه به چین ایفا می‌کند. با این‌حال، تحقق این هدف در گروی شکست داعش خراسان و حل و فصل مناقشات منطقه‌ای از جمله اختلافات طالبان و پاکستان است. به عنوان مثال، اگر روسیه بخواهد هند را به این منظومه جدید ژئوپولیتیک اضافه کند، مناقشه دیرپای کشمیر و تنش‌های پاکستان و هند در مقابلش خواهند بود.

منبع: اندیشکده تهران

پایان/