به گزارش تحریریه، نخستین جلسه شورای عالی فضایی در دولت چهاردهم ظهر یکشنبه ۱۴ بهمن ۱۴۰۳ همزمان با روز ملی فناوری فضایی با حضور مسعود پزشکیان رئیس جمهوری اسلامی ایران در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برگزار شد.

رئیس جمهور در این جلسه تدوین نقشه راهبردی عملیاتی و قابل اجرا برای صنعت فضایی کشور را از جمله نیازهای ضروری این صنعت برشمرد و تاکید کرد، اگر بتوانیم محصولات و تولیدات کاربردی در بخش فضایی کشور را به سمت حل مشکلات و چالش‌های کشور هدایت کنیم علاوه بر خدمت‌رسانی مدرن و افزایش سطح رفاه در جامعه، زمینه حفظ و نگهداشت نخبگان این حوزه را نیز فراهم خواهیم آورد.

صحبت‌های رئیس جمهور و نگاهی به دستاوردهای یک ساله سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران نشان می‌دهد، چرخه فضایی کشور که چند سالی است تکمیل شده، اکنون در حال توسعه و پیشرفت است. نقشه‌برداری دقیق و اصولی از کشور به منظور صیانت از اراضی ملی و جلوگیری از تخریب مراتع و جنگل‌ها، افزایش آمادگی در برابر حوادث طبیعی از جمله سیل، طوفان و مقابله با آتش‌سوزی‌های احتمالی،‌ کمک به تامین امنیت کشور، مقابله با جرم و جنایت و کنترل و مدیریت ترافیک‌های شهری را تنها بخشی از کاربردهای با اهمیت تصاویر و اطلاعات ماهواره‌ای است که می‌تواند تاثیر شگرفی در حکمرانی داشته باشد.

تصویربرداری از کل اراضی ایران در کمتر از ۴۵ روز توسط ماهواره پارس ۱

برای شرح اتفاقات مهم حوزه فضایی کشور در یک سال گذشته می‌توانیم به ۱۰ اسفند ۱۴۰۲ اشاره کنیم که پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره پارس ۱ به ثبت رسید. یک ماهواره سنجشی که قابلیت تصویربرداری با دقت ۱۵ متر از سطح زمین را داراست که قابلیت‌های مهمی برای مدیریت منابع طبیعی دارد. نمونه دوم این ماهواره با عنوان ماهواره پارس ۲ که نمونه ارتقا یافته آن است، بهمن‌ماه ۱۴۰۳ در مراسم روز فناوری با حضور رئیس جمهور رونمایی شد.

ماهواره پارس۱توسط پرتابگر سایوز از پایگاه پرتاب «وستوچنی» روسیه به فضا پرتاب و با موفقیت در مدار خورشید آهنگ با ارتفاع ۵۰۰ کیلومتر از سطح زمین تزریق شد.

این ماهواره ۱۳۴ کیلوگرمی به منظور تصویربرداری کاربردی، توسعه بازار داده‌های سنجشی داخلی، و توسعه و آزمون فناوری‌های مورد نیاز ماهواره‌های سنجشی عملیاتی بومی طراحی و تولید شده است.

«پارس۱» دارای سه دوربین تصویربرداری است و اطلاعات منابع زمینی را در سه محدوده طیفی مرئی، فروسرخ موج کوتاه و فروسرخ گرمایی دریافت می‌کند. دوربین طیف رنگی و فروسرخ موج کوتاه این ماهواره در کمتر از ۱۰۰ روز، ۹۵ درصد اراضی ایران را تصویربرداری می‌کند. همچنین، دوربین با طیف فروسرخ گرمایی با قابلیت تصویربرداری در شب قادر است، کل اراضی ایران را در کم‌تر از ۴۵ روز تصویربرداری کند.

«چمران ۱»؛ ماهواره‌ای با سوخت جامد

پس از آن پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره پارس، ماهواره تحقیقاتی چمران ۱، ۲۴ شهریور ۱۴۰۳ توسط ماهواره بر قائم ۱۰۰ پرتاب شد و با موفقیت در مدار ۵۵۰ کیلومتری زمین قرار گرفت.

این ماهواره تحقیقاتی توسط گروه فضایی صنایع الکترونیک ایران (صاایران) با همکاری و مشارکت پژوهشگاه هوافضا و شرکت‌های خصوصی دانش بنیان طراحی و ساخته شده است.

«چمران ۱» حدود ۶۰ کیلوگرم وزن دارد و ماموریت اصلی آن تست سیستم‌های سخت افزاری و نرم افزاری برای اثبات فناوری مانور مداری در ارتفاع و فاز است.

ارزیابی زیرسامانه پیشرانش گاز سرد در سامانه‌های فضایی و عملکرد زیرسامانه های ناوبری و کنترل وضعیت از ماموریت فرعی ماهواره چمران۱ به شمار می‌رود.

ماهواره بر سوخت جامد قائم ۱۰۰ نیز که توسط متخصصین نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طراحی و ساخته شده است در دومین عملیات مداری خود توانست عملیات مدارگذاری ماهواره چمران ۱ را با موفقیت به انجام برساند.

ماهواره‌های «هدهد» و «کوثر» توسط بخش خصوصی سوار بر سیمرغ و در یک تعامل بین‌المللی پرتاب شدند

آبان‌ماه ۱۴۰۳، ماهواره‌های «هدهد» و «کوثر» به فضا پرتاب شدند و برای نخستین بار بخش خصوصی یک سیستم کاملا ماهواره‌ای را ساخت.

ماهواره سنجشی «کوثر» و ماهواره «هدهد» در نخستین ساعات سه‌شنبه ۱۵ آبان توسط ماهواره‌بر سایوز روسی از پایگاه «وستوچنی» پرتاب شد.

ماهواره «کوثر» ۳۰ کیلوگرم وزن دارد و عمر مداری آن بیش از ۳ سال تخمین زده شده است. این ماهواره مجهز به دوربین‌هایی در طیف NIR و RGB و نخستین ماهواره ایرانی با وضوح متوسط ۳.۴۵ متر GSD (فاصله نمونه‌برداری از زمین) است که به معنای پیشرفته‌ترین ماهواره تا سال ۱۴۰۰ در ایران است.

ماهواره کوثر برای کاربردهای کشاورزی، نقشه‌برداری و حدنگاری مناسب است و محدوده تصویربرداری رنگی آن ۱۵ کیلومتر با نرخ تصویربرداری ۶ فریم بر ثانیه است.

«هدهد» یک ماهواره با استاندارد ماهواره‌های مکعبی است و مأموریت آن ایجاد بستر اختصاصی ارائه خدمات اینترنت اشیا بین‌المللی باند باریک است. بیشترین کاربرد خدمات ماهواره هدهد در بخش‌های کشاورزی، حمل‌ونقل و تدارکات و محیط زیست است.

وزن این ماهواره چهار کیلوگرم و ارتفاع مداری آن ۵۰۰ کیلومتر است و عمر مداری چهار سال دارد و برای مقاصد کشاورزی و نقشه‌برداری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تزریق ۳۰۰ گرم جرم در ارتفاع مدار پایین با ماهواره‌بر سیمرغ

آذر ۱۴۰۳ دانشمندان صنایع دفاع، عملیات موفقیت آمیز تزریق ۳۰۰ گرم جرم را به ارتفاع مدار پایین انجام دادند؛ این اتفاق با دومین پرتاب موفق ماهواره‌بر سیمرغ انجام شد که در دل خود پرتاب بلوک انتقال مداری سامان را نیز به همراه داشت. صنعت فضایی ایران برای دستیابی به مدارهای ارتفاع بالا به بلوک انتقال مداری نیاز ویژه دارد.

تکمیل زیرساخت‌های مهم فضایی

در سال ۱۴۰۳چند زیرساخت مهم حوزه فضایی کشور به مراحل تکمیلی خود نزدیک شدند؛ یکی از آن‌ها پایگاه فضایی ملی چابهار است که ۸۰ درصد از فاز نخست آن به بهره‌برداری رسیده و می‌توان از آن برای پرتاب استفاده کرد. این پایگاه برای ایران به مثابه باز شدن دروازه پرتاب‌های بین‌المللی در کشور است.

بحث دیگر مربوط به زیرساخت‌های آزمایشگاهی است. در سالی که گذشت، آزمایشگاهی با ظرفیت یک‌تن در دستور کار پژوهشگاه فضایی قرار گرفت. علاوه بر آن ساخت ۲ پایگاه دریافت تصاویر ماهواره‌ای نیز آغاز شده و در حال انجام است.

رونمایی از چند ماهواره در روز ملی فناوری فضایی

نمونه ارتقا یافته ماهواره پارس ۱، نمونه اول ماهواره پارس ۲، ماهواره ناوک ۱ از جمله ماهواره‌هایی بودند که در روز ملی فناوری فضایی در بهمن ۱۴۰۳ رونمایی شدند.

ماهواره ناوک ماهواره‌ای مخابراتی است که به کمک پلتفرم ماهواره‌های کلاس ۲۰ تا ۵۰ کیلوگرم پژوهشگاه فضایی توسعه یافته است.

هدف اصلی ماهواره ناوک آزمون عملکرد صحیح پرتابگر سیم بهینه است که در آینده نزدیک پرتاب خواهد شد. پرتابگر سیمرغ بهینه، ماهواره ناوک را به مدار بیضوی کشیده تزریق خواهد کرد.

ماهواره ناوک وزنی حدوداً ۳۴ کیلوگرم و ابعاد ۴۰ در ۴۰ در ۶۰ سانتیمتر دارد. این ماهواره دارای محموله دوزیمتری برای اندازه‌گیری میزان تشعشعات فضایی است. ارتباط مخابراتی این ماهواره با ایستگاه‌های زمینی در باند فرکانسی S برقرار خواهد شد. ماهواره ناوک دارای سنسور مگنتومتر برای سنجش میدان مغناطیسی زمین و عملگرهای تورکر برای کنترل جهت‌گیری ماهواره در فضا است.

یکی از مأموریت‌های ماهواره «ناوک ۱»سنجش تشعشعات فضا با عبور از کمربند ون آلن و صحت‌سنجی عملکرد ماژول‌های توسعه‌یافته در پژوهشگاه فضایی ایران است. بر این اساس، عملکرد زیرسیستم‌های مختلف این ماهواره مثل بردهای توان، پردازش، دوزیمتری، درایور تورکر و عملگر تورکر در مدار مورد آزمون قرار خواهد گرفت.

همچنین آزمون عملکرد الگوریتم‌های کنترلی در فاز آرام‌سازی و آزمون برقراری لینک مخابراتی در ارتفاع بالا و کارکرد زیرسیستم موقعیت‌یابی GPS ارتقا یافته برای استفاده در ارتفاع بالای ۱۰۰۰ کیلومتر از مأموریت‌های دیگر این ماهواره است.

ماهواره پارس‌۲ با وزن ۱۵۰ کیلوگرم، مجهز به دو محموله تصویربرداری با دو نوع سنجنده متفاوت خطی با قدرت دقت ۳ متر رنگی و سنجنده دوبعدی با قدرت تفکیک ۴ متر تک‌رنگ و ۸ متر چندطیفی است که با ترکیب تصاویر به‌دست‌آمده از محموله‌ها و تکنیک‌های نرم‌افزاری به قدرت تفکیک بهتر از ۲٫۵ متر خواهد رسید.

هر دو محموله به‌صورت کاملاً بومی در داخل کشور طراحی و ساخته شده‌اند. همچنین این ماهواره مجهز به پیشرانه بوده و امکان اصلاح مشخصه‌های مداری جهت حصول شرایط بهینه تصویربرداری را خواهد داشت. ماهواره پارس‌۲ قادر به برآورده‌سازی طیف متنوعی از کاربردها در بخش‌های مختلف محیط‌زیست، جنگلداری، حوادث غیرمترقبه و مدیریت شهری خواهد بود.

همچنین نمونه ارتقا یافته ماهواره پارس‌۱، یک ماهواره سنجشی تصویربرداری است که با استفاده از پلتفرم کلاس بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم ماهواره‌های سنجشی پژوهشگاه فضایی ایران توسعه یافته است.

نمونه اول این ماهواره در سال گذشته با موفقیت با پرتابگر سایوز پرتاب شد و مورد آزمون قرار گرفت. نتایج این پرتاب در بهبود نمونه دوم ماهواره پارس‌۱ مورد استفاده قرار گرفت و اصلاحات لازم در نمونه دوم ماهواره نسبت به نمونه اول پارس‌۱ انجام شده است.

نمونه دوم ماهواره پارس‌۱ به ارتفاع حدود ۵۰۰ کیلومتری و در مدار نزدیک به زمین پرتاب خواهد شد. وزن این ماهواره کمتر از ۱۵۰ کیلوگرم است و دارای سه محموله تصویربرداری Multispectral (MS)، Short-wave infrared (SWIR)، Thermal infrared (TIR) است که هر کدام از آن‌ها طیف‌های نوری و حرارتی مختلف و به ترتیب با دقت ۱۵ متر، ۱۵۰ متر و ۳۰۰ متر تصویربرداری می‌کنند. تصاویر اخذ شده از طریق باند ایکس مخابراتی به زمین ارسال می‌شود.

این ماهواره دارای سیستم تعیین موقعیت و کنترل وضعیت سه‌محوره با دقت بهتر از نیم درجه است. انرژی این ماهواره از طریق سلول‌های خورشیدی گالیم آرسناید تأمین می‌شود که بر روی پانل‌های بازشونده قرار دارند. ذخیره انرژی در باتری انجام می‌شود و از طریق مبدل‌های مختلف در بین اجزای ماهواره توزیع می‌شود.

این ماهواره از طریق سیستم پیشران گاز سرد امکان اصلاح مداری و تصحیح نقطه تزریق را دارد. این ماهواره همچنین دارای یک محموله ثانویه به‌نام دوزیمتر است که وظیفه اندازه‌گیری میزان یون تجمعی تشعشات را بر عهده دارد. سازه ماهواره به شکل مکعبی و از صفحات لانه‌زنبوری ساخته شده است که حداکثر مقاومت در برابر ارتعاشات لحظه پرتاب را دارا است. جهت افزایش قابلیت اطمینان ماهواره، بیشتر بخش‌های ماهواره دارای قطعات جایگزین بوده و در برابر رخداد خطا مقاوم است.

پرتاب کپسول‌های زیستی و بهره‌برداری از پایگاه سلماس و چناران در سال ۱۴۰۴

رئیس سازمان فضایی ایران در مراسم روز ملی فناوری فضایی از پرتاب کپسول زیستی در سال ۱۴۰۴ خبر داد. پروژه مهمی مه ایران مدتی است به شکل جدی آن را آغاز کرده است.

فرایند طراحی و تولید کپسول‌های زیستی جدید ایرانی در حال طی شدن است و در این زمینه دو کپسول ۵۰۰ کیلوگرم و هزار کیلوگرم در حال طراحی است.

علاوه بر کپسول‌های زیستی، دو ایستگاه فضایی مهم کنترل و دریافت تصویر سلماس و چناران نیز در سال ۱۴۰۴ به بهره‌برداری خواهند رسید.

منظومه باریک‌باند شهید سلیمانی نیز که نزدیک به ۲۰ ماهواره دارد در حال آماده سازی است و در سال ۱۴۰۴ پرتاب‌های آزمایشی آن آغاز خواهد شد. این منظومه پروژه بسیار مهمی است که پرتاب‌های اصلی آن در نیمه دوم سال آینده از پایگاه فضایی چابهار صورت می گیرد.

همچنین ساخت ماهواره های پژوهش ۱ و ۲ و ۴ آغاز شده و ماهواره پژوهش ۳ نیز در مرحله مناقصه است که این ماهواره برای رسیدن به مدار ۳۶ هزار کیلومتری طراحی شده است.

ماهواره های ناهید ۳ و پارس ۳ هر دو توسط پژوهشگاه فضایی در حال ساخت است که حدود ۲۰۰ کیلوگرم وزن دارد. ناهید ۳ نسخه ارتقا یافته ناهید ۲ و پارس ۳ نسخه ارتقا یافته پارس ۲ است که طیف رنگی ۴ متر و سیاه و سفید ۲ متر را پردازش می کند.

ماهواره‌های مخابراتی-راداری «راد ۱ و ۲» نیز در حال طراحی و ساخت هستند. علاوه بر این‌ها پرتاب ماهواره مخابراتی ناهید ۲ برای سه ماهه نخست ۱۴۰۴ برنامه‌ریزی شده است.

پایان/