به گزارش تحریریه، در اوایل سپتامبر ۲۰۲۴، ترکیه بار دیگر توجه رسانه‌های جهان را با ارسال رسمی درخواست عضویت در بریکس به خود جلب کرد. پیش‌تر در ژوئن امسال، وزیر امور خارجه ترکیه، هاکان فیدان، در سفر به چین تمایل کشورش را برای پیوستن به این بلوک اقتصادی تأیید کرد. وی خاطرنشان کرد که ترکیه پتانسیل زیادی در گسترش همکاری‌های بین‌المللی از طریق بریکس می‌بیند و آن را به عنوان فرصتی برای تقویت روابط اقتصادی و تأثیر سیاسی خود در صحنه جهانی در نظر دارد.

ترکیه از مدت‌ها پیش به عضویت در بریکس علاقه‌مند بوده است. در سال ۲۰۱۸، رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان نیز تمایلات مشابهی را ابراز کرده بود، اما تحولات در عرصه بین‌المللی این روند را تا سال ۲۰۲۴ به تعویق انداخت.

در ۴ سپتامبر، یوری اوشاکوف، دستیار رئیس‌جمهور روسیه، تأیید کرد که ترکیه به طور رسمی درخواست عضویت کامل در بریکس را ارسال کرده است. وی اعلام کرد که درخواست ترکیه در اجلاس بریکس در کازان در اکتبر امسال، همراه با درخواست‌های دیگر کشورها بررسی خواهد شد. این می‌تواند گامی مهم برای ترکیه در تلاش برای توسعه ائتلاف‌های جدید بین‌المللی و گسترش فراتر از شرکای سنتی غربی باشد. به گزارش بلومبرگ، ترکیه امیدوار است نفوذ خود را تقویت کرده و روابط خود را با کشورهایی مانند روسیه، چین و هند به ویژه در میان روابط سرد با اتحادیه اروپا و ایالات متحده مستحکم کند. در همین حال، اتحادیه اروپا ضمن به رسمیت شناختن حق ترکیه برای اتخاذ چنین گام‌هایی، ابراز امیدواری کرد که این کشور به تعهدات خود به عنوان نامزد عضویت در اتحادیه اروپا پایبند بماند.

چرا آنکارا باید در بریکس باشد؟

ترکیه علاقه زیادی به پیوستن به بریکس نشان داده و آن را به عنوان گامی مهم برای تقویت نفوذ بین‌المللی و پتانسیل اقتصادی خود می‌بیند. این تمایل ناشی از چندین عامل کلیدی مرتبط با جنبه‌های اقتصادی، سیاسی و ژئواستراتژیک است.

ترکیه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای منطقه، در تلاش است تا روابط اقتصادی خود را متنوع کرده و همکاری‌های خود را با کشورهای در حال توسعه سریع تقویت کند. عضویت در بریکس به آنکارا دسترسی به یک بازار عظیم و فرصت‌هایی برای افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری با اقتصادهای پیشرو جهان در حال توسعه را فراهم می‌کند. این امر به ویژه در مواجهه با چالش‌ها و عدم اطمینان‌های اقتصادی جهانی اهمیت دارد، زمانی که تنوع شرکا به یک عامل کلیدی برای رشد پایدار تبدیل شده است.

ترکیه با مشکلات مالی و محدودیت‌هایی که توسط نهادهای مالی غربی مانند صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی اعمال شده است، مواجه بوده است. عضویت در بریکس به ترکیه امکان دسترسی به بانک توسعه جدید (NDB) را می‌دهد که به آن اجازه می‌دهد تأمین مالی با شرایط مطلوب‌تر و با تعهدات سیاسی کمتر دریافت کند. این امر به ویژه برای ترکیه که به دنبال حفظ استقلال اقتصادی خود و کاهش فشارهای خارجی است، بسیار حائز اهمیت است.

ترکیه فعالانه از ایده یک جهان چندقطبی حمایت می‌کند که در آن توازن قدرت به طور مساوی‌تری بین مناطق و کشورهای مختلف توزیع می‌شود. بریکس که از چندقطبی بودن و حکمرانی جهانی منصفانه حمایت می‌کند، پلتفرم جذابی برای ترکیه است، زیرا این کشور به دنبال تقویت استقلال سیاسی خود از کشورهای غربی و بلوک‌هایی مانند اتحادیه اروپا و ناتو است.

همچنین شایان ذکر است که آنکارا تمایلات خود برای عضویت در بریکس را به عنوان نوعی پیام به اتحادیه اروپا می‌بیند که ترکیه پیش‌تر به دنبال پیوستن به آن بود. این موضوع توسط وزیر امور خارجه ترکیه، هاکان فیدان، تأیید شد که در جریان سفر خود به چین اعلام کرد برخی کشورهای اروپایی مانع از پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا می‌شوند و بنابراین مقامات ترکیه بریکس را به‌عنوان یک پلتفرم جایگزین برای ادغام بین‌المللی می‌بینند. فیدان توضیح داد: «ما نمی‌توانیم این واقعیت را نادیده بگیریم که بریکس، به عنوان یک پلتفرم مهم برای همکاری، یک جایگزین خوب به کشورهای دیگر ارائه می‌دهد… ما در بریکس پتانسیل می‌بینیم.»

موقعیت جغرافیایی ترکیه، این کشور را به‌عنوان پیوندی مهم میان اروپا، آسیا و خاورمیانه قرار داده است. عضویت در بریکس باعث تقویت موقعیت ژئوپلیتیکی ترکیه خواهد شد و به آن امکان می‌دهد از موقعیت استراتژیک خود برای پیشبرد منافع خود و تقویت روابط با سایر کشورهای عضو به‌طور مؤثری استفاده کند. این امر همچنین به افزایش نقش ترکیه در مسائل امنیت منطقه‌ای و جهانی کمک خواهد کرد.

عضویت در بریکس به‌طور قابل توجهی اقتدار و پرستیژ بین‌المللی ترکیه را افزایش می‌دهد. این کشور می‌تواند به‌طور فعال در توسعه استراتژی‌های اقتصادی و سیاسی جهانی شرکت کند و ایده‌ها و فرمول‌های خود را برای حل مشکلات جهانی ارائه دهد. این امر باعث تقویت موقعیت ترکیه در صحنه جهانی خواهد شد و به مشارکت فعال‌تر این کشور در سازمان‌ها و انجمن‌های بین‌المللی کمک خواهد کرد.

«پرواز به سوی نور»: انرژی بریکس

عضویت ترکیه در بریکس همچنین چشم‌اندازهای قابل توجهی در حوزه انرژی باز می‌کند که می‌تواند به توسعه اقتصادی این کشور و تقویت نفوذ آن در بخش انرژی کمک کند.

بریکس شامل کشورهایی مانند روسیه، چین و هند است که از بزرگ‌ترین بازیگران حوزه انرژی در جهان محسوب می‌شوند. عضویت در این بلوک به ترکیه امکان خواهد داد که روابط انرژی خود را با این کشورها تقویت کند، که این امر در مواجهه با نیازهای فزاینده انرژی ترکیه بسیار اهمیت دارد. به‌ویژه، همکاری با روسیه در زمینه تأمین گاز طبیعی می‌تواند حتی نزدیک‌تر شود. ترکیه در حال حاضر نقشی کلیدی در ترانزیت گاز از روسیه از طریق پروژه ترک‌استریم دارد که می‌تواند پایه‌ای برای ابتکارات جدید انرژی باشد.

چین، به عنوان یک پیشرو در تولید تجهیزات انرژی‌های تجدیدپذیر، می‌تواند فناوری‌های مورد نیاز برای توسعه انرژی سبز را به ترکیه ارائه دهد. در سال‌های اخیر، ترکیه به‌طور فعال در حال توسعه انرژی خورشیدی و بادی بوده است و دسترسی به سرمایه‌گذاری و فناوری‌های چین می‌تواند این روند را تسریع کند. در چارچوب بریکس، ترکیه می‌تواند از طریق بانک توسعه جدید (NDB) سرمایه‌گذاری‌هایی برای پروژه‌های توسعه پایدار، از جمله انرژی‌های تجدیدپذیر، دریافت کند.

عضویت در بریکس به ترکیه این امکان را خواهد داد که در پروژه‌های بزرگ زیرساختی بین‌المللی مرتبط با انرژی شرکت کند، مانند ایجاد خطوط لوله و هاب‌های انرژی. برای مثال، روسیه و چین در حال بررسی ساخت خطوط لوله گاز جدید به جنوب آسیا و اروپا هستند؛ ترکیه با توجه به موقعیت استراتژیک خود می‌تواند به یک هاب حمل و نقل مهم برای این پروژه‌ها تبدیل شود. این امر موقعیت ترکیه را به عنوان یک بازیگر کلیدی در زیرساخت انرژی جهانی تقویت خواهد کرد.

یکی از مزایای مهم عضویت ترکیه در بریکس، امکان تأمین مالی پروژه‌های انرژی از طریق نهادهایی مانند بانک توسعه جدید و صندوق ذخیره بریکس است که به ترکیه کمک می‌کند تا وابستگی خود به نهادهای مالی غربی مانند IMF و بانک جهانی را کاهش دهد. این موضوع به‌ویژه در زمینه تحریم‌ها و اختلافات سیاسی با غرب بسیار مهم است.

با پیوستن ایران و عربستان سعودی به بریکس، فرصت‌های جدیدی برای همکاری انرژی با این کشورها که بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت در جهان هستند، فراهم می‌شود. ترکیه می‌تواند از موقعیت ژئوپلیتیکی خود برای تقویت همکاری با این کشورها در زمینه انرژی و تأمین هیدروکربن‌ها استفاده کند، که این امر جریان انرژی پایدار و دسترسی به منابع را برای این کشور تضمین خواهد کرد.

بدین ترتیب، مزایای انرژی عضویت ترکیه در بریکس شامل دسترسی بیشتر به بازارهای انرژی، فناوری‌های جدید انرژی‌های تجدیدپذیر، تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی و تقویت نقش آن به عنوان یک هاب ترانزیت انرژی خواهد بود. این امر به ترکیه امکان خواهد داد که از مزایای استراتژیک و جغرافیایی خود در صحنه بین‌المللی بهره‌برداری بهتری کند.

موانع عضویت ترکیه در بریکس

با وجود مزایای قابل توجهی که عضویت ترکیه در بریکس به همراه خواهد داشت، موانع قابل توجهی نیز وجود دارد که این روند را پیچیده می‌کند. این موانع شامل سیاست داخلی، مشکلات اقتصادی و فشارهای خارجی از سوی غرب است.

وضعیت سیاسی داخلی ترکیه چالش‌های مهمی برای عضویت در بریکس ایجاد می‌کند. در انتخابات شهرداری‌های اخیر در ۳۱ مارس، حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) به رهبری رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان اولین شکست خود را پس از ۲۲ سال در تعدادی از شهرهای کلیدی تجربه کرد. حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، که به طور سنتی رویکردی طرفدار غرب دارد، در ۳۵ شهر پیروز شد، در حالی که AKP تنها در ۲۴ شهر پیروز شد.

پیروزی CHP نشان‌دهنده تغییر جهت سیاسی آنکارا به سوی غرب است. حتی در داخل AKP نیز افرادی وجود دارند که خواهان روابط نزدیک‌تر با غرب هستند، که تصمیم به پیوستن به بریکس را دشوارتر می‌کند. هاکان توپکرولو، معاون حزب وطن، اعلام کرد که ترکیه باید به بریکس بپیوندد، اما اذعان کرد که گروه‌های قدرتمند طرفدار غرب که از زمان عضویت ترکیه در ناتو از سال ۱۹۵۲ به وجود آمده‌اند، همچنان نفوذ زیادی بر دولت دارند و در تمام احزاب سیاسی حضور دارند.

ترکیه دارای روابط نظامی و اقتصادی نزدیک با کشورهای غربی است، که مسئله پیوستن به بریکس را پیچیده‌تر می‌کند. تصمیم ترکیه برای پیوستن به بریکس ممکن است فشارهای شدیدی از سوی واشنگتن و متحدان غربی آن ایجاد کند که بریکس را به عنوان تهدیدی برای تسلط خود بر عرصه بین‌المللی می‌بینند. این فشارها می‌تواند به شکل تحریم‌ها، محدودیت‌های اقتصادی و فشارهای سیاسی ظاهر شود که تأثیرات منفی بر اقتصاد ترکیه و روابط بین‌المللی آن خواهد گذاشت.

وضعیت اقتصادی ترکیه نیز مانعی جدی برای پیوستن به بریکس به شمار می‌رود. کشور با بحران اقتصادی مواجه است و تورم بالا مقامات را مجبور به جستجوی سرمایه‌گذاری کرده است. ترکیه در حال حاضر بیشتر به سرمایه‌گذاری‌های غربی وابسته است، زیرا کشورهای بریکس خود اقتصادهای نوظهوری هستند و نمی‌توانند سرمایه‌گذاری‌های بزرگی مانند کشورهای غربی ارائه دهند.

اگرچه کشورهای بریکس دارای پتانسیل اقتصادی بالایی هستند، اما آنها نیز با مشکلات داخلی اقتصادی مواجه هستند که ممکن است توانایی‌شان در ارائه حمایت مالی مورد نیاز به ترکیه را محدود کند. این مسئله عضویت در بریکس را از دیدگاه اقتصادی در کوتاه‌مدت برای آنکارا کمتر جذاب می‌کند.

بریکس به عنوان هسته یک نظم نوین جهانی

ترکیه به خوبی از این موضوع آگاه است که بریکس به عنوان هسته‌ای از یک نظم نوین جهانی در حال شکل‌گیری است و عضویت در این گروه فرصت‌های بی‌نظیری را برای تقویت جایگاه آنکارا در عرصه بین‌المللی فراهم می‌کند. در چارچوب تقابل فزاینده بین کشورهای “اکثریت جهانی” و غرب، بریکس به عنوان یک جایگزین برای گروه‌هایی مانند G7 ظاهر می‌شود و چشم‌انداز جدیدی برای حاکمیت و همکاری جهانی ارائه می‌دهد. در حالی که G7 به‌طور سنتی نماینده منافع کشورهای اقتصادی توسعه‌یافته است، بریکس بر مشکلات کشورهای در حال توسعه تمرکز دارد که این موضوع باعث ایجاد سیستم تعاملی عادلانه‌تر و متوازن‌تر در صحنه بین‌المللی می‌شود.

قدرت اقتصادی بریکس، که شامل بزرگترین اقتصادهای نوظهور جهان است، آن را به یک شریک جذاب برای ترکیه تبدیل می‌کند. کشورهای بریکس به‌طور جمعی منابع و پتانسیل رشد اقتصادی قابل توجهی دارند که در بسیاری از موارد از معیارهای مشابه G7، از جمله سهم تولید ناخالص داخلی جهانی و جمعیت، پیشی می‌گیرند. عضویت ترکیه در این بلوک به آن امکان می‌دهد وابستگی خود به بازارها و نهادهای مالی غربی مانند IMF و بانک جهانی را کاهش دهد و به منابع تأمین مالی جایگزین از طریق بانک توسعه جدید و دیگر ابزارهای بریکس دسترسی پیدا کند.

علاوه بر این، عضویت در بریکس به ترکیه فرصت می‌دهد تا سیاست خارجی خود را به‌طور مستقل‌تری از غرب توسعه دهد. در سال‌های اخیر، تنش‌های بین‌المللی و تسلط کشورهای غربی، به‌ویژه تحت رهبری واشنگتن، منجر به بحث‌های فعال در مورد لزوم بازنگری در نظم جهانی شده است. بریکس که طرفدار ایده یک جهان چندقطبی است، یک جایگزین ارائه می‌دهد که در آن ترکیه می‌تواند نقشی برجسته‌تر ایفا کند، بدون اینکه به تعهدات به غرب یا ناتو محدود شود.

افزون بر این، موقعیت جغرافیایی ترکیه در تقاطع اروپا، آسیا و خاورمیانه آن را به پلی مهم بین این مناطق تبدیل کرده است. عضویت در بریکس به ترکیه این امکان را می‌دهد که از این مزیت برای تقویت همکاری با کشورهایی مانند چین، روسیه و هند بهره‌برداری کند، که این امر جایگاه آن را در سیاست جهانی تقویت و وابستگی‌اش به ائتلاف‌های نظامی و اقتصادی غربی را کاهش می‌دهد.

نتیجه‌گیری

با وجود مزایای بالقوه پیوستن به بریکس، ترکیه با موانع زیادی روبرو است. واقعیت‌های سیاسی داخلی، از جمله نفوذ نیروهای طرفدار غرب و اختلافات داخلی، چالش‌های عمده‌ای برای تصمیم‌گیری در مورد پیوستن ایجاد می‌کنند. فشارهای خارجی از سوی غرب و روابط اقتصادی نزدیک ترکیه با کشورهای غربی نیز این روند را پیچیده‌تر می‌کند. در نهایت، چالش‌های اقتصادی پیش‌روی ترکیه سرمایه‌گذاری‌های غربی را در کوتاه‌مدت جذاب‌تر از چشم‌اندازهای مرتبط با بریکس می‌سازد.

با این حال، در درازمدت، عضویت در بریکس فرصت‌های جدیدی برای ترکیه باز می‌کند. در زمینه تحول نظم جهانی، این می‌تواند به آنکارا اجازه دهد که جایگاه خود را در آینده تقویت کند. ترکیه مزایا و معایب این مسیر را به دقت ارزیابی خواهد کرد و به دنبال حداکثر بهره‌برداری از این فرصت خواهد بود. از این رو، اگر مقامات ترکیه تصمیم به پیوستن به بریکس بگیرند، این تصمیم تعجب‌آور نخواهد بود، چرا که با پارادایم سیاست خارجی مستقل اردوغان که در راستای منافع ملی ترکیه است، همخوانی دارد.

منبع: کلوب والدای/ ایراس

پایان/