به گزارش تحریریه، الجزیره قطر در گزارشی عنوان داشت سقوط بشار اسد نه‌تنها بر اوضاع داخلی این کشور، بلکه بر کل منطقه خاورمیانه تأثیر گذاشت. کشورهایی مانند ترکیه که از تغییر نظام سیاسی سوریه حمایت می‌کردند، در ابعاد انسانی، نظامی و سیاسی متأثر شدند و انتظار می‌رود در بازسازی سوریه نقش مهمی ایفا کنند. از سوی دیگر، سقوط بشار اسد ضربه‌ای به منافع استراتژیک حامیانش مانند روسیه و ایران وارد کرد. این کشورها سال‌ها با پایگاه‌های نظامی و نیروهای وابسته در خاک سوریه حضور داشتند، اما اکنون با تضعیف نفوذ ایران و حزب‌الله، رقابت منطقه‌ای برای پر کردن خلأ قدرت در سوریه شدت گرفته است.

نقش نظامی ترکیه

ترکیه علاوه بر حمایت نظامی و سیاسی از مخالفان سوری، بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ چهار عملیات نظامی سپر فرات، شاخه زیتون، چشمه صلح و سپر بهار در خاک سوریه انجام داد. هدف این عملیات کنترل مناطق شمال سوریه بود که تحت نفوذ داعش و یگان‌های مدافع خلق کرد (YPG) قرار داشتند.

ترکیه همچنین پایگاه‌های نظامی در اعزاز، عفرین، طرابلس، راس‌العین و تل‌ابیض ایجاد کرده و ۸۱ نقطه نظارت نظامی در ادلب، حماه و حلب مستقر کرده است. این اقدام در چارچوب توافق کاهش تنش با روسیه و مخالفان رژیم سوریه انجام شد. به گفته کارشناسان نظامی، این مداخله مستقیم ترکیه مانع از پیروزی سریع رژیم سوریه و متحدانش شد و بقای مخالفان در شمال غرب سوریه را تضمین کرد که تأثیر مهمی در روند جنگ داشت.

در نبرد «ردع العدوان»، گروه‌هایی از ارتش ملی سوریه تحت حمایت ترکیه موفق شدند شهر تل رفعت و منبج را تصرف کنند. هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، تأیید کرد که آنکارا توانست روسیه و ایران را متقاعد کند تا در جریان حمله مخالفان به رژیم اسد مداخله نکنند که این امر نقش مهمی در سرنگونی اسد داشت.

گسترش حضور نظامی

ترکیه به دنبال گسترش نفوذ نظامی خود در سوریه است. گزارش‌ها حاکی از آن است که آنکارا در حال بررسی ساخت پایگاه‌های نظامی در سوریه و ارائه آموزش و تسلیحات به ارتش این کشور است. همچنین، احتمال دارد ۵۰ فروند جنگنده اف-۱۶ را به‌عنوان نیروی هوایی موقت در سوریه مستقر کند. کارشناسان معتقدند این اقدامات بخشی از برنامه عملی ترکیه برای افزایش نفوذ در سوریه است، اما موفقیت آن به پذیرش قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین شرایط داخلی سوریه بستگی دارد.

از حمایت تا همکاری راهبردی

احمد الشرع، رئیس‌جمهور سوریه، در سفر خود به ترکیه بر تبدیل روابط دو کشور به یک همکاری راهبردی عمیق تأکید کرد. دو کشور در حال همکاری در زمینه‌های انسانی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و به دنبال مقابله با تهدیدات امنیتی در منطقه هستند. کارشناسان معتقدند تغییرات جدید در سوریه به شکل‌گیری روابطی متفاوت با ترکیه منجر خواهد شد که می‌تواند مشارکت‌های استراتژیک چندجانبه‌ای را ایجاد کند. همچنین، سوری‌هایی که سال‌ها در ترکیه زندگی کرده‌اند، اکنون در بوروکراسی و سیاست سوریه نقش‌های تأثیرگذاری دارند و این امر توانایی ترکیه را در همکاری با دولت جدید تقویت می‌کند.

نگرانی‌های اسرائیل

گسترش نفوذ ترکیه در سوریه باعث نگرانی اسرائیل شده است. اسرائیل از روز اول سقوط اسد، حضور نظامی خود در سوریه را افزایش داده و قله هرمون را اشغال کرده است. برخی تحلیل‌ها اشاره می‌کنند که ترکیه ممکن است به دنبال پر کردن خلأ ناشی از حذف ایران و روسیه از سوریه باشد و این موضوع می‌تواند منجر به درگیری مستقیم با اسرائیل شود. هرچند اسرائیل به طور رسمی موضعی در این مورد نگرفته، اما از نیروهای دموکراتیک کرد سوریه حمایت می‌کند. پژوهشگران معتقدند حمایت دولت جدید آمریکا از اسرائیل احتمال درگیری بین ترکیه و اسرائیل را کاهش داده است، اما اسرائیل همچنان نگران حرکت‌های نظامی ترکیه در سوریه است. گسترش نفوذ ترکیه در سوریه به‌ویژه باتوجه‌به احتمال هماهنگی ترکیه و روسیه ممکن است اسرائیل را وادار به تجدیدنظر در استراتژی منطقه‌ای خود کند.

پر کردن خلاء به شکل دیگر

با این وجود برخی کارشناسان معتقدند که آنکارا جایگزینی برای ایران نخواهد بود. ترکیه با احترام به منافع متقابل کشورهای دیگر، در سوریه همکاری نزدیکی با کشورهای عربی مانند عربستان سعودی، قطر، اردن و عراق دارد. برخی دیگر بر این باورند هدف ترکیه تنها تأمین امنیت نیست، بلکه تقویت نفوذ منطقه‌ای و تبدیل ترکیه به جایگزین طبیعی ایران با تمرکز بر سازندگی است.

منبع: اندیشکده تهران

پایان/