به گزارش تحریریه، امروزه طرح های انتقال آب بین حوضه ای به عنوان مهمترین راهکار تأمین آب شهرها و روستاهای کشور مطرح است. متاسفانه در سال های اخیر افراط در اجرای طرح های انتقال آب بین حوضه ای جایگزین افراط در سدسازی شده است که هر دو این رویه ها مورد انتقادات فراوان واقع شده و حتی برخی کارشناسان معتقدند بنابر تجربیات داخلی و خارجی، تبعات و آثار سوء طرح های انتقال آب به مراتب بیشتر از سدسازی است.

از جمله طرح های انتقال آب در کشور که تاکنون میلیاردها دلار اعتبار برای آن تخصیص داده شده است می توان به طرح خزر به سمنان، آب کانی‌سیب به ارومیه، خلیج فارس به استان کرمان، بندرعباس به سیرجان، رود ارس به ارومیه، خزر به ارومیه و آب دریای عمان به مشهد اشاره کرد که تنها برای انتقال آب دریای عمان به مشهد حدود چهار و نیم میلیارد دلار در نظر گرفته شده است.

کارناوال گل در مشهد با آب 4 میلیارد دلاری

تاکید سیاستگذاران بر انجام طرح های سدسازی و انتقال آب در حالی است که بررسی ها دقیق نشان می دهد طرح های بسیار ارزان قیمت، کارشناسی و اصولی وجود دارد که متاسفانه این طرح ها در نظام سیاستگذاری و برنامه ریزی کشور مورد اقبال قرار نمی گیرد. دکتر حجت الله میان آبادی عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به اینکه یکی از طرح های جایگزین انتقال آب برای شهری مثل مشهد، مدیریت صحیح آب فضای سبز شهرها است می گوید: برطبق آمار رسمی منتشر شده توسط شهرداری مشهد، تنها در سال ۱۳۹۳ نزدیک به ۲۵ میلیون مترمکعب آب صرف آبیاری فضای سبز و گلکاری ها و ... در مشهد شده است در حالیکه برخی مدیران آب منطقه‌ای بطور غیررسمی این آمار را برای سال های اخیر حدود ۴۰ میلیون مترمکعب ذکر کرده‌اند. و این درحالی  است که قرار است با اجرای طرح انتقال آب از هزارمسجد به مشهد (با تبعات زیست محیطی، اجتماعی و سیاسی) حدود ۳۵ میلیون مترمکعب با هزینه حدود ۱۷۰۰ میلیارد تومان انتقال داده شود.

 عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به اینکه طرح‌های پرهزینه و پرسروصدای انتقال آب به مشهد قطعاً مهاجرتِ بیشتر به این شهر و افزایشِ حاشیه‌نشینی در آن و در نتیجه افزایش تبعات سیاسی و اجتماعی را به همراه خواهد داشت، می گوید: ما می‌خواهیم با هزینۀ چهار و نیم میلیارد دلاری آب به مشهد بیاوریم که کارناوالِ گل به راه بیاندازیم؟! حجمِ گلکاری های مشهد از گلکاری خیابان‌ها در شهرهای هلند هم بیشتر است! شاید میزان آب مصرفی برای گلکاری در مقیاس کل زیاد نباشد اما این بهترین گواه بر سوءمدیریتِ آبی است. من در سفرم به لس‌آنجلس به عینه مشاهده کردم که به دلیل خشکسالی آب دادن به چمن‌ها را ممنوع کرده‌اند.

اصلاح آب کشاورزی و شبکه توزیع آب ارجح بر انتقال آب است

میان آبادی با تاکید بر اینکه اصلاح کشاورزی و شبکه‌های توزیع چه از نظر هزینه و چه میزان آب حفظ شده نسبت به انتقالِ آب کاملاً ارجح است، می گوید: برای نمونه در پروژۀ خزر به سمنان قرار است با دو خط لوله به طول 600 کیلومتر سالی دویست میلیون متر مکعب از آب دریای خزر را شیرین کنیم و به سمنان بیاوریم. بر طبق آمار رسمی منتشر شده توسط مقامات دولتی، در حوضۀ سمنان سالانه بیش از یک میلیارد و یکصد میلیون متر مکعب آب مصرف می‌شود که ادعا می‌شود نود درصد آن صرف کشاورزی، سه درصد صنعت و هفت درصد هم برای آب شرب استفاده می‌شود. این درحالی است که بهره‌وری کشاورزی حدود سی و پنج درصد اعلام شده است. اما به گفتۀ استاندار سابق تنها با اصلاح کشاورزی در یک پنجم اراضی استان سالانه صد و ده میلیون متر مکعب صرفه‌جوییِ آب خواهیم داشت. علاوه بر این به گفتۀ مقامات استانی، تقریباً بیش از یک چهارم آب شرب استان به خاطر فرسودگیِ شبکه‌های توزیع آب شهری هدر می‌رود.

طرح های انتقال آب فاقد مطالعات اجتماعی و سیاسی است

یکی دیگر از چالش های انتقال آب، چالش های اجتماعی و سیاسی طرح های انتقال آب است. در این باره عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به اینکه طرح های انتقال آب فاقد مطالعات اجتماعی سیاسی و امنیتی است می گوید: طرح های انتقال آب مشکلاتِ سیاسی-اجتماعیِ جدی به همراه خواهد داشت. برای لمسِ بهتر این نوع مشکلات باید گفت به خاطر سوءمدیریت و چالش های موجود در حوزۀ آب در استانِ سیستان و بلوچستان در دهه های گذشته، روندِ مهاجرت از این استان به سایر استان‌ها بویژه مناطق پرآب بسیار شدت گرفت و بخش بسیاری از آن‌ها به شهر گرگان مهاجرت کردند. اما به علت فروپاشی ساختارِ قبیلگی‌شان این سیل مهاجرت منشأ مشکلاتِ اجتماعیِ بسیاری از جمله ناامنی و آسیب های اجتماعی در گرگان شده‌اند.

به گفته این استاد دانشگاه، مطالعات و بررسی‌های علمی صورت گرفته نشان می‌دهند که طرح‌های انتقال آب در حوضه‌هایی که دچار سوءمدیریت و حکمرانی بد هستند نه تنها مشکلات حوضه را حل نخواهد کرد بلکه حوضه مقصد را تشنه‌تر خواهد کرد.

پایان/