به گزارش تحریریه، بررسی میزان تقاضای موثر در بازار خودرو ایران، سرانه خودرو و ظرفیتهای تولیدی نشان می دهد که تولیدکنندگان داخلی به سادگی توان برآوردن نیاز کشور را دارند. مهمترین عامل تاثیرگذار بر تقاضای خودرو در کشور قدرت خرید مردم و سرانه تعداد خودرو می باشد که با این معیارها جایگاه کشور مناسب و بالا است و جایگاهی فراتر از کشورهای صنعتی و مدعی دارد.

در نگاه اول این داده ها عجیب به نظر می رسد زیرا مردم گمان می کنند که وضعیت خودرو کشور در همه زمینه ها از سایر کشورها مانند ترکیه عقب تر است و حتی عده زیادی معتقدند که صنعت خودروسازی ایران با محوریت ایران خودرو و سایپا یکی از عقب مانده ترین ها در جهان به شمار می رود. درحالیکه علیرغم نقدهای جدی به صنعت خودروسازی کشور، از جهت زیرساختی وضعیت مناسبی دارد و می تواند 2 میلیون دستگاه در سال تولید برای داخل و صادرات داشته باشد.

برای فرموله کردن این مساله به بررسی قدرت خرید مردم برای خودرو شخصی و مقایسه آن با سایر کشورها و ازجمله کشورهای همسایه می پردازیم که نشان می دهد باتوجه به میزان ثروت خلق شده در طی یک سال در اقتصاد ایران، وضعیت مناسبی وجود دارد.

جدول مقایسه تعداد خودرو، جمعیت، تولید ناخالص داخلی براساس(PPP) و میزان توان خرید خودرو

همانطور که در جدول فوق مشاهده می شود، ایران در بین همه کشورها در شاخص میزان توان خرید ملی که منجر به ایجاد تقاضای خودرو می گردد بالاترین سطح تقاضای خرید را نسبت به سایر کشورها دارد. به طور متوسط در 10 کشور منتخب با 1.686 میلیون دلار ارزش افزوده ملی(درامد سرانه) اقدام به خرید یک خودرو شده است (لازم به ذکر است که این عدد در سطح دنیا بیش از 2 میلیون دلار است)در صورتیکه در ایران با 1.153 میلیون دلار ارزش ایجاد شده اقدام به خرید خودرو شده است که نشان می دهد ایران در حداکثر شرایط توان خرید خودرو قرار دارد و این مقدار تقاضا ناشی از اختلاف قیمت محصولات در بازار نسبت به بازارهای جهانی می باشد.

چنانچه شاخص تعداد خودرو به ازاء 1000 نفر را مورد بررسی قرار دهیم باز هم مشاهده می شود که تعداد خودرو به ازاء هزار نفر در ایران 258 دستگاه است و نسبت به کشورهای ترکیه(162)، مکزیک(255) و آفریقای جنوبی (122) بالاتر است در حالیکه میزان قدرت خرید در ایران پائین تر از کشورهای فوق قرار دارد. همچنین لازم به ذکر است که میزان متوسط تعداد خودرو به ازاء 1000 نفر در دنیا برابر با 160 دستگاه می باشد. 

در تمامی روشهای محاسباتی مختلف، برآوردی که هم اکنون برای تقاضای خودرو صورت گرفته است حتی در روشهای بسیار خوشبینانه میزان تقاضای خودرو فراتر از 1.3 میلیون دستگاه در سال تا سال 1404 نخواهد شد. درحالیکه ظرفیت تولید خودرو در ایران حداقل 2 میلیون دستگاه برآورده می شود که توان برآورده کردن نیازهای بازار، جایگزینی خودروهای فرسوده و صادرات به کشورهای منطقه را دارد.

نتیجه اینکه مشکل صنعت خودروسازی ایران دارا نبودن ظرفیت تولید خودرو نیست و دسترسی مردم داخل به خودرو شخصی از بسیاری کشورهای بزرگ دنیا بیشتر است. پس مشکل کجاست؟

مشکل این است که کیفیت خودروهای تولیدی در داخل کشور مردم را راضی نمی کند و مولفه هایی مانند کهنه بودن مدل های تولیدی، ایمنی نازل و امکاناتی که به چند دهه قبل تعلق دارد باعث مقایسه دلسردکننده ای شده است که مزیت فراوانی خودرو در داخل کشور را بی اثر کرده است.

خودروسازی ایران نه توانسته است با شرکت های خارجی مشارکت کرده و به روز باقی بماند و نه به دلیل سیاست دولتی سازی شدید توانسته است با منطق بازار و رقابت برای خود مزیت های ناشی از نوآوری و استفاده از دانش مهیا سازد. درحالیکه قدمت خودروسازی در ایران به 6 دهه می رسد و اصرار بر سیاست های غلط باعث جلوگیری از انباشت دانش شده است. اما کشور همسایه پس از 3 دهه قطعه سازی با شکل دادن ائتلافی از شرکت های داخلی در حال ورود به بازار خودروهای الکتریکی است. 

در کشور ترکیه که به تازگی از مدل تاگ(TOGG) رونمایی کرده است، شاهد شکل گیری ائتلافی از خودروسازان ترکیه ای هستیم که به دنبال حضور در بازارهای جهانی آینده یعنی خودروهای الکتریکی هستند. نشان تاگ ترکیه یا که با نام گروه سرمایه گذاری مشترک خودرویی ترکیه هم شناخته می شود متشکل از پنج شرکت خودرویی ترکیه است که با هم تأسیس یک کارخانه بزرگ را برای تولید خودروهای برقی آغاز کرده اند و به دنبال شرکت در نمایشگاه خودرو در آمریکا هستند.

برخلاف ترکیه، در ایران شاهد وجود دهها شرکت خودروسازی ضعیف هستیم که توان طراحی و پرداخت هزینه های بالای تحقیق و توسعه را ندارند و نمی توانند به خودروسازان "مولف" تبدیل شوند و سیاست صنعتی کشور نیز در جهت تقویت شرکتهای داخلی تعریف نشده است. 

فراهم بودن ظرفیت داخل و بازار بزرگ قابل دسترس؛ مزیت بالقوه صنعت خودروسازی ایران است که در صورت ترکیب با سیاست های صحیح که بر مبنای رقابت و حمایت نظام مند از تولید داخل بنا شده باشد می تواند به ترکیب دانش ملی در تولیدات خودرویی انجامیده و به دور باطل کنونی پایان دهد. دور باطلی که باعث شده است خانوارهای ایرانی زیادی خودرو داشته باشند، اما خودرویی که دارند کیفیت منطقی ندارد که آنها را سپاسگذار مدیریت کشور کند، بلکه باعث غرولند و دلخوری نیز شده است. پرداخت هزینه برای ناراضی تراشی هنری است که مدیران کلان اقتصادی کشور در دهه های گذشته موفق به انجام آن شده اند. 

پایان/