سینما همواره در کنار ابعاد مختلفی همچون «سرگرمی»، «هنر» و «رسانه» ماهیتی «صنعتی» هم داشته و به همین دلیل بخشی از تاریخ سینما را تحولات مرتبط با ورود سخت‌افزارهای جدید به فرآیند فیلمسازی به خود اختصاص داده‌ است. در همین راستا هم غالبا ورود پدیده‌های نو و تازه، با واکنش‌هایی مواجه است که از نگاه برخی می‌تواند زمینه‌ساز تهدید ابعاد «هنری» سینما تلقی شود.

تازه‌ترین پدیده‌ای که در سال‌های اخیر، دنیای هنر و به‌طور خاص سینما را هم به‌مانند بسیاری از حوزه‌های دیگر تحت‌تأثیر خود قرار داده‌ «هوش مصنوعی» است. پدیده‌ای برخاسته از دنیای فراگیر مجازی که تبدیل به جایگزینی برای فعالیت‌های انسانی در بخش‌های مختلف شده است. اما این پدیده چه نسبتی می‌تواند با «سینما» به‌عنوان یک هنر چندجانبه ایفا کند؟

در شرایطی که شاید طیف‌های مختلفی از صاحب‌نظران به دنبال تبادل نظر پیرامون این پدیده جدید و نسبت آن با سینمای ایران هستند، پیش‌گامی جشنواره فیلم‌کوتاه تهران و اختصاص بخشی ویژه به این حوزه را می‌توان اقدامی به‌موقع برای به رسمیت شناختن این پدیده در سینمای ایران قلمداد کرد.

فیلم‌سازی به سبک فناوری‌های جدید

کنان سوباشی از استادان بنام فناوری‌های نوین سینما در ترکیه که به تدریس سینما مشغول است، چندی پیش به دعوت انجمن سینمای جوانان ایران، کارگاهی را در تهران برگزار کرد و در قالب انتقال تجربیات خود به سینمادوستان ایرانی، درباره تغییرات سینما و طرح تحول آن از منظر فناوری تأکید کرد: به طور کلی فناوری‌های جدید دو چیز را نابود می‌کند؛ یکی صحنه‌های بزرگ برای تولید و دیگری تغییر روش‌های موجود برای فیلمسازی. به این صورت که از رهگذر اولی ما می‌توانیم در یک اتاق باشیم، اما یک فیلم تعاملی بسازیم و از رهگذر دومی هم می‌توانیم در اتاق خودمان باشیم، اما فیلم مکانی را که تا حالا به آنجا نرفته‌ایم، ضبط کنیم.

این استاد دانشگاه معتقد است: شما در روش سنتی یک دوربین دارید و از کوچه و خیابان فیلم می‌گیرید، اما در روش نوین، هوش مصنوعی به ما می‌گوید دیگر نیاز به این کار نیست بلکه شما می‌توانید در خانه بمانید و همان تصاویر را ضبط کنید، اما سوال من این است که با این روش، چه چیزی تغییر می‌کند؟ مهمترین تغییر این است که این روش ارتباط فیلمسازی با واقعیت را از بین می‌برد. وقتی ما یک فیلم ایرانی را که به روش سنتی ساخته شده است، می‌بینیم، تصاویر مرتبط با کوچه و خیابان را واقعی می‌دانیم و دوست داریم بیایم و از نزدیک آن‌ها را ببینیم ولی اگر هوش مصنوعی چنین تصاویری را تولید کند دیگر ماهیت سندیت و مستند بودن را از سینما گرفته‌ایم.

انیمیشن‌سازها در کاربرد هوش مصنوعی پیشرو هستند

اما آیا سینمای ایران تا به امروز نسبت به این پدیده بی‌تفاوت بوده است؟‌ سعید ترخانی، از فعالان صنعت انیمیشن‌سازی هم هوش مصنوعی را از ضرورت‌های فعالیت در دنیای امروز می‌خواند و معتقد است: همین امروز، در سینمای ما استعدادهایی حضور دارند که در حال استفاده از ظرفیت‌های هوش مصنوعی هستند. البته در برابر هر پدیده تازه‌ای معمولا مقاومتی شکل می‌گیرد ولی ایرانی‌ها همواره ثابت کرده‌اند که از این جنس نوآوری‌ها استقبال می‌کنند. همین امروز هم جوانان سینمای ایران در حال فعالیت در این حوزه هستند و به‌طور خاص در زمینه تولید انیمیشن از این ظرفیت‌ها استفاده می‌کنند. یعنی در زمینه استفاده از هوش مصنوعی هم بچه‌های انیمیشن‌ساز پیشرو هستند.

این هنرمند انیمیشن‌ساز تأکید دارد: پدیده‌های نوظهور تکنولوژیک، معمولا با یک جوزدگی همراه می‌شوند و قطعا در عین توجه دادن به این حوزه، باید حواس‌مان باشد که فیلمسازان ما دچار این عارضه نشوند. یعنی نباید اینگونه باشد که فیلمسازان ما صرفا به این قانع شود که یک ابزار تکنولوژیک جدید را به خدمت گرفته است. ما باید نگاه‌مان این باشد که همه این ابزارها باید در خدمت مفهوم و محتوای فیلم‌های ما باشد.

او در عین حال می‌گوید: به کارگیری هوش مصنوعی در سینمای بلند احتمالا، زمان‌برتر خواهد بود اما در بخش‌های جانبی مانند پیش‌تولید می‌توان از این امکان استفاده کرد که امروز هم استفاده می‌شود. طراحی استوری‌برد یکی از کاربردهایی است که همین امروز هم از آن استفاده می‌شود. اما در فرآیند تولید و پس‌تولید، هنوز تا رسیدن به مرحله بلوغ، فاصله داریم. این نکته را هم باید در نظر داشته باشیم که هیچ‌گاه این ابزارها قرار نیست جایگزین ابزارهای دیگر شوند.

همین امروز هم ثابت شده است که هر پدیده تازه، جای خود را باز می‌کند و شاید سهمی در بازار به‌دست بیاورد، اما به‌طور کامل جایگزین کامل پدیده‌های قبلی نمی‌شود. ابزارهای نو، بیشتر فضای کار را توسعه می‌دهند و فعالیت‌ها را تسهیل می‌کنند؛ هوش مصنوعی هم در فرآیند ساخت فیلم بلند، همین کارکرد را می‌تواند پیدا کند.

باید واکنش سریع داشته باشیم

فرآیند ورود فناوری‌های جدید به سینمای ایران، گام‌به‌گام سرعت می‌گیرد و مهمترین سوال این است که مراجع رسمی و نهادهای تصمیم‌ساز برای سینمای ایران، چه واکنشی می‌بایست نسبت به چنین پدیده‌ای داشته باشند؟ علیرضا ربیع مقدم که تجربه ساخت فیلم کوتاه با استفاده از هوش مصنوعی را دارد و فیلم کوتاه «هفت اقلیم» را از همین طریق تولید کرده است در این زمینه تأکید دارد: هر دستاورد مبتنی بر تکنولوژی، زمانی دارد و باید به آن به سرعت واکنش نشان داد. هوش مصنوعی در فرآیند نگارش استوری بورد و حتی تولید می‌تواند به فیلمساز بسیار کمک کند. هوش مصنوعی از هزینه‌های هنگفتی که جلوه‌های ویژه به پروژه تحمیل می‌کند، می‌کاهد. این کارگردان و کارشناس حوزه «هوش مصنوعی» معتقد است: من با سرپرست جلوه‌های ویژه خیلی صحبت کرده‌ام و اگرچه شاید هنوز بهره‌گیری از هوش مصنوعی به کمال نرسیده باشد، اما توانسته و می‌تواند برخی وجوه حرفه‌ای را برای آثار سینمایی محقق و تامین کند. اگرچه مدیریت زمان و هزینه با هوش مصنوعی ساده‌تر است اما باز هم بستگی به تکنیکی که کارگردان استفاده می‌کند، دارد؛ این که او مطابق با دیدگاه خود چقدر قصد دارد پیچیده یا ساده کار کند.

چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌کوتاه تهران که اواخر مهر و آبان‌ماه امسال در تهران برگزار می‌شود، که قرار است به اولین آوردگاه رسمی برای مواجهه با تأثیر هوش مصنوعی بر فرآیند فیلمسازی باشد. مخاطبان این رویداد ضمن به دست آوردن فرصت برای تماشای آثاری که برپایه این فناوری به تولید رسیده‌اند، می‌توانند جدی‌تر به پاسخ این پرسش بیاندیشند که؛ هوش مصنوعی با آینده سینمای ایران چه خواهد کرد؟

چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به دبیری مهدی آذرپندار ۲۷ مهر تا ۲ آبان ۱۴۰۳ برگزار خواهد شد.

منبع: ایرنا

پایان/