به گزارش تحریریه، «الویرا نابیولینا» را می‌توان یکی از چهره‌های برجسته اقتصادی در دو دهه اخیر به حساب آورد؛ این اقتصاددان ۶۰ساله با تکیه بر صندلی ریاست بانک مرکزی روسیه، طی ۱۱ سال دائما تلاش کرد تا یک اقتصاد باز، باثبات و دارای نظم را در جامعه‌ای به وجود بیاورد که پیش از این با کمونیسم و هرج‌ومرج خو گرفته بود. برخورد همراه با خونسردی نابیولینا با جاه‌طلبی‌های پوتین و پایبندی او به آنچه منتقدانش «اقتصاد لیبرالی» می‌نامند، تحسین‌های زیادی را از سراسر جهان برای او به ارمغان آورد. بااین‌حال اکونومیست معتقد است که پس از جنگ اوکراین، سایه خواسته‌های پوتین بر آرزوهای او سایه افکنده و از او یک تکنوکرات در خدمت ماشین جنگی روسیه ساخته است.

پیگیری نوسان ارزش روبل در مقابل دلار یک سرگرمی ملی در روسیه است. ارزش روبل به قیمت‌های جهانی انرژی بسیار حساس است و وقتی قیمت نفت به زیر ۱۰۰ دلار در هر بشکه می‌رسد روس‌ها نگران می‌شود. اما در سال‌های اخیر مردم روسیه از خدمات یک بانکدار حرفه‌ای بهره برده‌اند که در تاریخ فدراسیون روسیه کم‌نظیر است. الویرا نابیولینای ۶۰ساله یکی از معدود بانکداران مرکزی است که صرف حضورش در راس بانک مرکزی می‌تواند برای آرام کردن بازارها کفایت کند. او به شکل ماهرانه‌ای با پیامدهای ناشی از جاه‌طلبی‌های ژئوپلیتیک ولادیمیر پوتین برخورد کرده است. در سال ۲۰۱۴ و پس از الحاق کریمه به روسیه، کشورهای غربی طیف وسیعی از تحریم‌ها را علیه روسیه اعمال کردند، اما نابیولینا روبل را از شوک ناشی از تحریم با کمترین آسیب عبور داد. اشتیاق او به تصمیم‌گیری داده‌محور و تمایل او به پایبندی به سیاست‌های اقتصادی لیبرال، به‌رغم همه فشارها موجب شد تا کریستین لاگارد، رئیس وقت صندوق بین‌المللی پول، از او به خاطر عملکرد مناسبش به عنوان یک «بانکدار مرکزی» تجلیل کند.

جنگ ماجرا را عوض کرد

این تعریف‌ها پس از تهاجم تمام‌عیار مسکو به اوکراین در سال ۲۰۲۲ ناگهان متوقف شد. وضع تحریم‌های بی‌سابقه بر اقتصاد روسیه کار را سخت‌تر کرد. شایعات حاکی از آن است که نابیولینا از ترس دستگیری معاونانش بر مسند خود باقی ماند. انگیزه‌اش هرچه بود، او به بانک‌های روسیه کمک کرد تا از شوک اولیه ناشی از تحریم جلوگیری کند اما منتقدان پوتین او و سایر تکنوکرات‌های دولتش را شریک جنایات او در اوکراین می‌دانستند. در اوت ۲۰۲۳ و با کاهش رشد اقتصادی چین و کاهش مصرف انرژی، روبل روسیه تضعیف شد و کار را برای سکاندار پولی روسیه سخت‌تر کرد. نابیولینا برای حفظ ارزش روبل عجله به خرج نداد؛ شیوه او این است که اجازه دهد تا آنجا که ممکن است ارز روی پای خود بایستد.

اما عدم مداخله او انتقادات شدیدی برانگیخت. در پی این تصمیم، یکی از مجریان تلویزیون دولتی با عصبانیت به روی آنتن رفت و در اظهاراتی تند گفت که بانک مرکزی حتی توضیح نداده است که «چرا نرخ مبادله روبل آن‌قدر بالا رفته است که در خارج از کشور به ما می خندند؟». اندکی بعد ماکسیم اورشکین، مشاور اقتصادی پوتین، مطلبی را منتشر کرد که پا را از این فراتر گذاشت و صراحتا بانک مرکزی را برای سقوط ارز مقصر دانست؛ این مطلب تلویحا اشاره کرد که باید نرخ بهره را افزایش ‌داد تا روبل به طور موقت تقویت شود. بعید به نظر می‌رسد که دو شخصیت سیاسی برجسته بدون حمایت ضمنی کرملین به نابیولینا حمله کرده باشند.

رویای بربادرفته

نابیولینا در تلاش برای متوقف کردن افت روبل، افزایش گسترده نرخ بهره را آغاز کرد. این اقدام او باید با کنترل سرمایه همراه می‌شد، اقدامی که با تمام اقداماتی که پیش‌تر تلاش کرده بود در اقتصاد روسیه انجام دهد تعارض داشت. این مورد به دستور خود پوتین صادر شد و صادرکنندگان روسی را ملزم کرد که پول‌های خارجی خود را در اکتبر ۲۰۲۳ به روبل تبدیل کنند. در اقدامی غیرمعمول، نابیولینا علنا از این سیاست انتقاد کرد و گفت که این سیاست «تنها می‌تواند یک درمان کوتاه‌مدت باشد». دوستان نابیولینا می‌گویند که او یکی از معدود مشاورانی است که به او اجازه داده شده است که صادقانه با پوتین صحبت کند. شراکت آنها ۲۰ سال به طول انجامیده و بحران‌های متعددی را پشت سر گذاشته است. از سال ۲۰۲۲ به بعد، مهارت نابیولینا در اقتصاد کلان به پوتین اجازه داده تا هزینه‌های جنگ را افزایش دهد.

ترکیب سختگیری عصبی و فکری به نابیولینا این اعتمادبه‌نفس را داد تا تغییرات بزرگی در سیاست بانک مرکزی ایجاد کند. روسای قبلی بانک روسیه از روبل محافظت می‌کردند و ارزش نرخ مبادله آن را به طور مصنوعی بالا نگه می‌داشتند. اما نابیولینا اعلام کرد که قصد دارد به روبل اجازه شناور شدن دهد. او در مقابل فشار الیگارش‌ها برای حفظ جریان اعتبار ارزان، بر حفظ نرخ‌های بهره بالا پافشاری کرد. او همچنین ۳۰۰ بانک را در چهار سال تعطیل کرد، که علت بسیاری از آن‌ها پول‌شویی بود. این یک دستورکار جاه‌طلبانه بود که تضمین می‌کرد مردم را در این مسیر ناراحت کند اما پوتین را از ثبات کلان اقتصادی خوشحال می‌ساخت. به نظر می‌رسید که «دشمنان او می‌دانند که پوتین پشت اوست». وقتی نوبت به متحدان پوتین می‌رسد، به نظر می‌رسد نابیولینا راه خود را انتخاب کرده است. در سال ۲۰۱۴، سالی که نابیولینا قصد داشت روبل را به طور کامل شناور کند، پوتین کریمه را ضمیمه کرد.

اروپا و آمریکا تحریم‌هایی را اعمال کردند که دریافت اعتبار را برای شرکت‌های بزرگ بانکی، انرژی و دفاعی روسیه دشوارتر کرد. علاوه بر آن، قیمت جهانی نفت کاهش یافت و روبل شروع به تضعیف کرد. اقتصاددانان دولتی نابیولینا را احمق نامیدند. ملی‌گرایان او را کارمند «وزارت امور خارجه آمریکا» معرفی کردند. اما قمار حساب‌شده او نتیجه داد و تا پاییز ۲۰۱۶ روبل ارزش خود را دوباره به دست آورد. در همین حال، تورم به سمت هدف ۴درصدی کاهش پیدا کرد.

اما تحریم‌های سال ۲۰۲۲ مهلک‌تر از آن بود که با اقدامات پیشین قابل مدیریت باشد؛ با وجود افزایش شدید نرخ بهره، کنترل جریان سرمایه و محدودیت‌های ارزی، عملا اقتصادی که نابیولینا به مدت ۱۱ سال به پرورش آن کمک کرده بود به‌آرامی از بین رفت و از دستورکار خارج شد. همکار سابق او معتقد است زنی که بانک مرکزی را به ریل درست بازگرداند، اکنون به یکی از «سربازان پوتین» تبدیل شده که در هر جهتی که او می‌خواهد حرکت می‌کند. به نظر می‌رسد این روزها او به طور فزاینده‌ای منزوی شده است. باید دید که تلاش‌های این بانکدار در دوران جنگ، تا کجا می‌تواند گره از کار پوتین باز کند.

منبع: دنیای اقتصاد

پایان/