به گزارش تحریریه، گروه سیاست خارجی ایرنا نوشت، وقتی تهران و ریاض تصمیم خود را برای ازسرگیری رابطه دوجانبه به اجرا گذاشتند، انتظار می‌رفت که این تحول سرآغاز فصل جدیدی در مناسبات ایران با دیگر کشورهای عربی باشد که شاید مهم ترین آن را می شد در ایستگاه مذاکرات چراغ خاموش تهران - قاهره جستجو کرد؛ جایی که مقام‌های مصر سیاست خارجی دولت سید ابراهیم رئیسی در ترتیبات سیاسی خاورمیانه را فرصت مناسبی برای ترمیم رابطه با جمهوری اسلامی و همکاری با آن در بطن معادلات منطقه یافتند. قاهره این مهم را در موضع گیری های ماه‌های اخیر در قبال تهران و از طریق چارچوبی برای تغییر رویکرد خود و آغاز همکاری‌های منطقه‌ای با اعتنا به نقش اثرگذار ایران در منطقه جستجو می کند.

تمرکز دولت سیزدهم برای توسعه روابط با کشورهای منطقه که نشانه آن در یکی از مهم ترین تحولات چند سال اخیر یعنی بازگشایی رابطه با ریاض بازتاب یافت، می توانست امید مصر را نیز برای بازکردن قفل رابطه خود با ایران زنده کند. درست چند روز پس از اعلام توافق ازسرگیری رابطه ایران و عربستان «سامح شکری»، وزیر امور خارجه مصر در حاشیه نشست شهریورماه مجمع عمومی سازمان ملل به گرمی با حسین امیرعبداللهیان، همتای ایرانی خود در نیویورک دیدار کرد و پس از آن اعلام شد که ایران و مصر در حال ارتقای روابط هستند. این مهم اشاره ای به روند رو به پیشرفت مذاکرات محرمانه دو کشور داشت که خبر آن نخستین بار اسفندماه سال ۱۴۰۱ از سوی عراق منتشر شد مبنی بر اینکه مقامات امنیتی ایران و مصر با یکدیگر بر سر امکان توسعه تدریجی روابط گفت‌وگوهایی را آغاز کرده و عزم خود را برای ترمیم و تقویت رابطه جزم کرده اند.

چه به اعتقاد قاهره ابعاد تحول روی داده در بستر رابطه تهران و ریاض می توانست به مناسبات مصر با ایران هم تسری پیدا کند و فرصتی برای احیای آن باشد. قرار گرفتن این مناسبات در روند ترمیم و تقویت، نشانه های مثبت خود را پیشتر با ممانعت مصر از پیوستن به ائتلاف نظامی- سیاسی ضدایرانی که در قالب پیشنهادی از سوی ایالات متحده مطرح شده بود، نشان داده بود.

این رویکرد چند ماه پس از آن و در پی بازگشایی رابطه ایران و عربستان با مخالفت رهبران سعودی برای اجابت کردن درخواست آمریکا جهت تشکیل ائتلاف دریایی دیگری در دریای سرخ در بحبوحه جنگ غزه تکرار شد. این چنین بود که کناره گیری مصر از حضور در ایده های پیشنهادی بازیگران فرامنطقه ای که سمت و سوی ضد ایرانی داشت، مقدمات گفت وگوهای سطح بالای امنیتی تهران و قاهره را فراهم کرد و امیدها برای آغاز تنش‌زدایی میان دو کشور را پررنگ تر نمود؛ مذاکراتی که در ماه‌های اخیر به تاکید و پیگیری عالی ترین سطوح سیاسی ایران و مصر جهت برداشتن گام های جدید برای ارتقای مناسبات دو کشور انجامید.

توافق برای برداشتن گام های ملموس

تلاش ها برای به نتیجه رساندن گفت وگوهای دوجانبه با سفر «هیثم بن طارق»، سلطان عمان به تهران در خردادماه گذشته شکل تازه ای به خود گرفت. سلطان عمان پیش از حضور در تهران به مصر رفته بود و یکی از مهم ترین محورهای در دستور کارش را به موضوع مذاکرات ایران و مصر اختصاص داده بود. موضع رهبر انقلاب اسلامی در دیدار پادشاه میانجی عمان به تهران درباره مصر نیز نشان داد که یکی از محورهای مهم سفر «هیثم بن طارق» به تلاش برای تقویت رابطه ایران و مصر اختصاص یافته است.

رهبر انقلاب در این دیدار با اشاره به اظهارات سلطان عمان مبنی بر تمایل مصر برای از سرگیری روابط با جمهوری اسلامی ایران، تاکید کردند: «ما از این موضع استقبال می‌کنیم و مشکلی در این زمینه نداریم».

چند ماه پس از آن در دی ماه گذشته گفت وگوی تلفنی آیت الله سید ابراهیم رئیسی با «عبدالفتاح السیسی»، رئیس جمهور مصر که به مناسبت تبریک رئیسی به همتای مصری اش بابت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری انجام شد، تحول دیگری بود که از پیشرفت تحولات زیرپوستی در روند مذاکرات محرمانه خبر می داد و طرفین بر اساس آن توافق کردند گام هایی ملموس جهت حل و فصل نهایی مسائل فی مابین و بازگشایی سفارتخانه ها بردارند.

کمک به شکل گیری ترتیبات جدید منطقه

مجموع این تحولات میان ایران و مصر نشان می دهد حل و فصل بحران های پیش آمده و شکل گیری ترتیبات سیاسی جدید از یک سو به دلیل تحمیل پیامدهای خسارت بار ائتلاف های موهوم برای کشورهای عربی در روند ماجراجویی علیه ایران و از سوی دیگر اعتنای بازیگران عربی به ایده همکاری های درون منطقه ای دولت سیزدهم ممکن شده و گفت وگو برای تغییر در مناسبات منطقه‌ای را از منظر رهبران مصر ضروری کرده است.

تردیدی وجود ندارد که روابط تهران و قاهره متاثر از تحولات سازنده میان ایران و عربستان در روند تنش زدایی قرار گرفته اما متاثر از اقتضائات حاکم بر رویکرد دوجانبه و منطقه، راه آسانی برای رسیدن به مرحله بازگشایی رابطه ندارد؛ چه این ملاحظات در الگوی فکری تصمیم گیرندگان سیاست خارجی هر دو کشور حائز اهمیت است و می تواند در عین اثرگذاری بر نظم جدید خاورمیانه و جلوگیری از تحمیل خسارات گزاف تسلیحاتی و تقابل های هزینه ساز منطقه ای، امکان ها و ظرفیت های ایران و مصر را برای تحقق منافع امنیتی، اقتصادی و همکاری های همه جانبه به خدمت گیرد.

پایان/