به گزارش تحریریه، تارنمای «ان پی آر» در گزارشی با عنوان «روسیه چگونه روبل را نجات داد؟» به بررسی راهکار مقابله کاخ کرملین با تحریم ها و حفظ ارزش پولی این کشور با وجود آغاز یک جنگ سنگین با ناتو پرداخته است. در این گزارش که به بررسی تصمیمات کرملین در هفته های پس از آغاز جنگ اوکراین (نیمه نخست سال ۲۰۲۲) می پردازد، آمده است: روسیه هفته گذشته اعلام کرد کشورهای اروپایی که گاز طبیعی مسکو را خریداری می کنند باید پرداخت های خود را به روبل انجام دهند نه دلار یا یورو.

با آغاز حمله روسیه به اوکراین، ارزش روبل ۴۰ درصد کاهش یافت و به ۱۳۹ روبل در برابر یک دلار رسید. با این حال، مدتی پس از سقوط روبل به حداقل ارزش آن در ۷ مارس، رپول ملی روسیه بهبود چشمگیری داشت. در زمان نگارش این مقاله (آوریل ۲۰۲۲)، دلار با قیمت ۸۴ روبل معامله می شد، که دقیقاً مشابه زمان آغاز حمله بود. این یک بهبود شدید و پایدار بود که روبل را به بهترین ارز جهان در آن زمان تبدیل کرد.

با این حال، اگرچه همه تحریم‌های اعمال شده در زمان آغاز جنگ هنوز پابرجاست و حتی در برخی موارد بیشتر شده اند؛ پس چگونه روس ها قادر شدند ارزش پول خود را حفظ و احیا کنند؟

نقایص در دیوار تحریم‌ها
این بهبود اوضاع برای روبل به چند دلیل رخ داد. نخستین مورد به لطف نقایص قابل توجه در تحریم گاز طبیعی روسیه است که توسط ائتلاف کشورهای متحد با ایالات متحده اعمال شد. این تحریم ها باهدف محدود کردن توانایی روسیه در به دست آوردن ارز خارجی - به ویژه دلار و یورو - طراحی شد. اما چند کشور اروپایی به خرید گاز روسیه ادامه دادند، زیرا آنها بسیار به گاز روسیه وابسته شدند و تامین کنندگان جایگزین کافی برای پاسخگویی به تقاضا وجود نداشت.

به این موارد باید افزایش قیمت نفت و گاز طبیعی و همچنین انعطاف پذیری روابط تجاری روسیه با سایر اقتصادهای بزرگ مانند چین و هند را اضافه کرد. نتیجه مستقیم آن تداوم جریان ثابت ارز خارجی به روسیه است. این موضوع نگرانی ها در مورد ورشکستگی روسیه را کم و به کنترل سقوط روبل کمک کرد.

از دیگر حفره‌های موجود در رژیم تحریم‌ها مدیریت بدهی‌های دولتی است. یکی از بزرگترین و تاثیرگذارترین تحریم ها علیه روسیه، مسدود کردن حساب های خارجی این کشور بود. روسیه حدود ۶۴۰ میلیارد دلار یورو، دلار، ین و سایر ارزهای خارجی در بانک های سراسر جهان دارد. حدود نیمی از این مقدار در ایالات متحده و اروپا واقع شده است. تحریم‌ها دسترسی روسیه به این پول را مسدود کرد، مگر اینکه زمان پرداخت سود بدهی‌های دولتی برسد. خزانه داری ایالات متحده پنجره ای را باز گذاشت تا واسطه های مالی بتوانند پرداخت های روسیه را پردازش کنند. این پنجره که قرار است در این ماه بسته شود، کمک بزرگی به روسیه بوده است. روسیه بدون آن ممکن است به افزایش قیمت دلار از طریق فروش روبل نیاز داشته باشد، که این امر باعث فشار نزولی بر ارز ملی خواهد شد و اگر نمی توانست دلارها را افزایش دهد، بدهی ها را نکول می کرد.

معجزه مالی
اینها عوامل خارجی محسوسی هستند که باعث بهبود ارزش روبل می شوند. عوامل داخلی تا حدودی کمتر ملموس هستند. در ۲۸ فوریه، بانک مرکزی روسیه نرخ بهره را به ۲۰ درصد افزایش داد. شاید شهروندان روس وسوسه می شدند که روبل خود را بفروشند و دلار یا یورو بخرند اما اکنون انگیزه برای پس انداز روبل بیشتر می شود. هر چه روبل کمتری برای فروش وجود داشته باشد، فشار نزولی کمتری بر ارز وارد می شود.

در گام بعد، دولت کسب و کارهای روسی را ملزم کرد ۸۰ درصد از پولی را که در خارج از کشور به دست می آورند باید به روبل مبادله شود. این بدان معناست که یک فولادساز روسی که با فروش فولاد به شرکتی در فرانسه ۱۰۰ میلیون یورو درآمد دارد، باید ۸۰ میلیون یورو را بدون توجه به نرخ ارز به روبل تبدیل کند. بسیاری از شرکت‌های روسی با شرکت‌های خارجی تجارت زیادی انجام می‌دهند و یورو، دلار و ین زیادی به دست می‌آورند. دستور تبدیل ۸۰ درصد از این درآمدها به روبل، تقاضای قابل توجهی برای ارز روسیه ایجاد می کند و در نتیجه به تقویت آن کمک می شود.

کرملین همچنین حکمی را صادر کرد که کارگزاران روسی را از فروش اوراق بهادار متعلق به خارجی ها منع می کند. بسیاری از سرمایه گذاران خارجی دارای سهام شرکت های روسی و اوراق قرضه دولتی هستند و ممکن است بخواهند این اوراق را بفروشند. دولت با ممنوع کردن این فروش ها، ضمن آنکه بازار سهام و اوراق قرضه را تقویت می کند، پول را هم در داخل کشور نگه می دارد. همه این اقدامات به جلوگیری از سقوط روبل کمک می کند.

خود شهروندان روسیه هم مورد هدف دولت قرار گرفتند و دولت آنها را در زمینه انتقال پول به خارج از کشور محدود کرد. طبق ممنوعیت اولیه اعلام شد که تمام وام‌ها و نقل و انتقالات ارزی باید به حالت تعلیق درآید. این امر باعث می‌شود که ارز خارجی در کشور باقی بماند و روس‌ها از تبدیل روبل به دلار یا یورو منصرف شوند. این محدودیت‌ها به تازگی تاحدودی کاهش یافته است تا به شهروندان روسی که مرتب به خارج از کشور پول می‌فرستند، فرصتی داده شود، اما تبدیل ارزهای سخت تا پایان سال جاری (2022) برای افراد فقط به ۱۰۰۰۰ دلار محدود شد.

شاید بزرگ‌ترین عاملی که روبل را تقویت می‌کند، ترفند خطرناک ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور پوتین است که به آن اشاره کردیم: به خریداران خاصی از گاز طبیعی روسیه اعلام شد که از این پس باید قبض‌های گاز خود را به روبل پرداخت کنند. قراردادهای گاز طبیعی معمولاً مستلزم پرداخت به یورو یا دلار نوشته می شوند. کشورهایی که گاز طبیعی می خرند - کشورهای اتحادیه اروپا، ایالات متحده، کانادا، استرالیا، نیوزیلند، ژاپن و کره جنوبی - تمایل ندارند ذخایر زیادی از روبل در اختیار داشته باشند. بنابراین اگر پوتین موفق شود این کشورها را مجبور به پرداخت به روبل کند، آنها باید روبل تهیه کنند. این اقدام آن ها تقاضا برای ارز روسیه را افزایش می دهد و قیمت روبل به طور طبیعی افزایش خواهد یافت. این افزایش تقاضا است که به بهبود ارزش بازار یروبل کمک کرده است.

یک واحد پول پوتمکینی
می‌توان گفت که این اقدامات دولت روسیه، روال معمول تجاری است. به هر حال، فدرال رزرو همیشه نرخ بهره را تغییر می دهد. خزانه داری ایالات متحده محدودیت هایی را برای ارسال وجوه به برخی کشورها دارد. چرا یک کشور نباید تعیین کند که با چه ارزی پرداخت ها انجام شود؟ آیا دولت ها مسئولیتی برای دفاع از پول ملی خود ندارند؟ با این حال، کاری که دولت روسیه انجام می دهد، چیزی فراتر از دفاع از یک ارز است: این دولت در حال دستکاری در بازار روبل و تولید تقاضای غیرواقعی است که در غیر اینصورت وجود نداشت.

برخی از ناظران می گویند که روسیه اساسا یک ارز پوتمکینی ایجاد کرده است. این استعاره اشاره به گریگوری پوتمکین دارد که پس از ضمیمه کردن کریمه به روسیه در سال ۱۷۸۴ به فرمانداری کریمه منصوب شد. پوتمکین برای نشان دادن اینکه کاترین در الحاق مجدد کریمه موفق بوده است، یک دهکده متحرک را ساخت و اقدامات خاصی را برای تحکیم حاکمیت وی انجام داد. «الویرا نابیولینا» رئیس بانک مرکزی روسیه،، در اصل نقش پوتمکین را در مقابل پوتین (به جای کاترین) بازی می‌کند و از ابزارهای مختلفی بهره می برد تا روبل را شبیه ارزی با ارزش نشان دهد.

این در حالی است که در واقعیت افراد بسیار کمی در خارج از روسیه وجود دارند که بخواهند روبل بخرند؛ مگر اینکه مجبور باشند. بسیاری از مردم در داخل روسیه نیز واقعاً تمایلی به روبل ندارند.

تمام این مداخلات دولت با خطرات بزرگی همراه است. اقدامات حمایتی اعمال شده توسط بانک مرکزی روسیه عملاً نوعی پل برای روبل است. اگر روسیه بتواند در مورد اوکراین به نوعی راه‌حلی دست یابد که شامل توقف تحریم‌ها و برقراری مجدد روابط تجاری با غرب باشد، در آن صورت ممکن است روبل ارزش فعلی خود را پس از کنار گذاشتن این اقدامات حفظ کند. با این حال، اگر این اقدامات بدون برطرف کردن چالش ها لغو شود، روبل ممکن است سقوط کند، اقتصاد را تحت تأثیر قرار دهد، تورم را بالا ببرد و فشار بسیار زیادی را بر مردم روسیه ایجاد کند. در نهایت حداقل برخی از اقدامات باید لغو شوند. وام گیرندگان روسی نمی توانند برای مدت طولانی به پرداخت نرخ بهره بیش از ۲۰ درصدی ادامه دهند. رشد متوقف و صنعت دچار رکود خواهد شد. انتظار می رود اقتصاد روسیه در سال جاری بیش از ۸ درصد کاهش یابد.

شاید بزرگترین خطرات به ترفند پوتین در مورد گاز طبیعی مربوط باشد. همانطور که قبلا ذکر شد، قراردادهای گاز طبیعی که خریداران با روسیه امضا کرده اند، همگی با پرداخت به یورو، دلار یا سایر ارزهای خارجی مشخص شده اند. پوتین نمی تواند فقط دلار یا یورو را خط بزند و قرارداد را با روبل بازنویسی کند بلکه او باید در مورد مفاد قراردادها دوباره مذاکره کند.

روسیه بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی در جهان است، اما تنها منبع برای آن نیست و خریداران گاز روسیه می‌توانند به تامین‌کنندگان جدیدی روی بیاورند. ایالات متحده در حال حاضر محموله هایی را به اروپا ارسال می کند. مذاکراتی در مورد عرضه گاز از طرف انگلستان، نروژ، قطر و جمهوری آذربایجان انجام شده است. اسرائیل هم در حال بررسی ایده یک خط لوله است. کشورهایی که مقادیر زیادی از گاز روسیه را خریداری می‌کنند احتمالاً نمی‌توانند یک شبه مسکو را کنار بگذارند، اما اگر روسیه بر خواسته خود پافشاری کند، خطر قطع یکی از بزرگترین جریان‌های درآمدی خود را باید بپذیرد.

کوتاه سخن این که، اقدام روسیه با پول ملی خودش یک نمایش خارجی است، نکته فقط این نیست که ممکن است پول روسیه فرو بریزد، بلکه ممکن است روی شما هم خراب شود.

پایان/