دست ناپیدا عنوان آخرین ساخته سینمای انسیه شاه حسینی در مقام کارگردانی است و قصد دارد بخشی از رشادت های زنان دفاع مقدس را که تا کنون کم تر پرداخت شده، به تصویر بکشد؛ اما فیلم آن چنان که باید باشد از آب درنیامده!

لیلا عکاس طبیعت است که به علت مشکل مالی به همراه گروهی برای عکاسی جنگ به جبهه می آید؛ اما به دلایلی از گروه جا می ماند و مجبور می شود به خانم های فعال در رختشوی خانه اندیمشک بپیوندد. حال و هوای رختشوی خانه و بانوان فعال در آن، لیلا را وادار به ماندن می کنند و او به جای عکاسی در جبهه، فعالیت در رختشوی خانه را انتخاب می کند.

فیلم اقتباسی از کتاب ارزشمند حوض خون است و همین هم نقطه قوت آن است. کتابی که روایت گر زنانی است که در رختشوی خانه بیمارستان شهید کلانتری اندیمشک مشغول فعالیت هستند و به شست و شوی البسه رزمندگان می پردازند. بخشی از فعالیت های ویژه زنان در دوران دفاع مقدس که تا سال های اخیر از نظرها پوشیده بوده و با انتشار کتاب خاطراتشان عیان گشته است. حوض خون پر است از شخصیت ها و موقعیت های سینمایی و سریالی که هر یک می توانند قصه یک فیلم یا بخشی از یک فیلم را به دوش بکشند؛ اما دست ناپیدا ناتوان است از بهره گیری از این ظرفیت و علت آن هم عدم داستان پردازی و شخصیت پردازی درست و رهاشدگی شخصیت ها در فضای فیلم است.

آن چه در اقتباس اهمیت ویژه ای دارد؛ انتخاب است. انتخاب کدام شخصیت؟ کدام موقعیت؟ کدام خرده روایت؟ کدام گفت و گو؟ و خیلی از کدام های دیگر است که اقتباس ها را از یکدیگر متفاوت می سازد. فیلم اقتباسی آزاد از کتاب است و اصراری ندارد وفاداری چندانی به خاطرات داشته باشد. به همین منظور هم به بهانه قصه یک خبرنگار زن که در کتاب اشاره ای به آن نشده، حال و هوای رختشوی خانه و شخصیت های فعال در آن را روایت می کند. فیلم نامه اثر شخصیت های جذابی را انتخاب کرده اما آن چه مانع از باور پذیری آن ها می شود فقدان یک طرح و داستان پردازی منسجم و پیرنگ درست است. همین مسئله فیلم را به پلان های مجزایی تبدیل کرده که برخی از آن ها حرف های خوبی برای شنیدن دارند! حرف هایی که بیش تر از آن که نمایشی و داستان پردازی شده باشد، بر شاعرانگی فضای زنانه فیلم تاکید دارند و در این بین موسیقی نقش جبران کنندگی را برای برانگیختن احساسات مخاطب ایفا می کند.

دست ناپیدا پر است از حرف های خوبی که در دل قصه جای نگرفته اند و بر فیلم الصاق شده اند؛ امیدی که در دل جنگ باقی می ماند، رویش های جدیدی که پس از شهادت رزمندگان اتفاق می افتد، نسل جدیدی که با درک حقیقت پایبند ارزش می شود و بسیاری از حرف های دیگر که عدم قصه پردازی درست باورپذیری آن ها را کم کرده است. علت این مسئله بی ارتباط با فاصله گرفتن فیلم از کتاب نمی تواند باشد. فیلم همان قدر که قصه یک عکاس زن در میدان جنگ است و مسائل او را روایت می کند، همان میزان هم از کتاب فاصله گرفته و در حاشیه، روایت شخصیت های رختشوی خانه را دارد.

بازنمایی زنان در فیلم های دفاع مقدس از موضوعاتی است که در سینما سال ها مورد غفلت قرار می گرفت و عموما شخصیت پردازی زنان در حد تیپ باقی می ماند و معدودی آثار به خلق "شخصیت" زنان در دفاع مقدس می انجامید. بیش از یک دهه اخیر با اهمیت یافتن ثبت خاطرات زنان دفاع مقدس آثار ارزشمندی به وجود آمد که هر یک می تواند منبعی برای شخصیت پردازی زنان در فیلم های دفاع مقدس به شمار آید. حاصل این جریان به خلق آثاری در سینمای دفاع مقدس انجامید که فعالیت ها و رشادت های زنان را به تصویر می کشید.

کتاب حوض خون نیز از جمله آثار ارزشمندی است که زوایای کم تر پرداخت شده از رشادت ها و فداکاری های زنان در دفاع مقدس را آشکار می سازد و بی تردید یکی از بهترین منابع اقتباسی برای خلق شخصیت در فیلم های سینمایی به شمار می آید؛ لذا چگونگی اقتباس از آن اهمیت بیش تری می یابد. فیلمسازانی که آثار موفق و مشهور اقتباسی در کارنامه خود دارند معتقدند که انتقال روح اثر در یک اقتباس سینمایی اهمیت ویژه ای دارد. انتقال روح اثر در گرو خلق شخصیت ها و موقعیت ها و فضاسازی هاست و دست ناپیدا در ترسیم آن ها ناموفق بوده. فیلم با اقتباسی آزاد و ذوقی از کتاب نه تنها به ترسیم شخصیت ها و موقعیت هایی پرداخته که باورپذیری کمی دارند، بلکه فرصت اقتباس و به تصویر کشیدن از این اثر ارزشمند را از بین برده است. با این حال دست ناپیدا در اندازه یک تله فیلم قابل احترام است و حرف های خوبی برای شنیدن دارد.