مقتدی صدر یکشنبه شب از نمایندگان فراکسیون صدر که ۷۳ کرسی پارلمان را در اختیار دارند، خواست از نمایندگی مجلس استعفا دهند و اپوزسیون تشکیل دهند. بلافاصله پس از آن، محمد الحلبوسی، رئیس مجلس عراق در همان شب، اعلام کرد که با استعفای نمایندگان جریان صدر موافقت می کند. وی همچنین اعلام کرد که به تصمیم جریان صدر احترام می گذارد، موضعی که مسعود بارزانی، رهبر حزب دموکرات کردستان نیز تکرار کرد. 

اگرچه قبول این استعفاها که در نوع خود از زمان سقوط حکومت بعث در سال ۲۰۰۳ تا کنون بی سابقه بوده است، با انتقادها و ایراداتی توسط کارشناسان حقوقی مواجه شده و منتقدان معتقدند که استعفای نمایندگان مجلس باید در صحن علنی یک به یک به رای گذاشته شود تا استعفای آنها به لحاظ قانونی پذیرفته شود، اما رئیس مجلس به این نقد وقعی ننهاده و در حال حاضر می توان استعفای نمایندگان جریان صدر را قانونی برشمرد، به ویژه که رئیس مجلس کتبا استعفای آنها را پذیرفته است.

از سوی دیگر اعضای چارچوب هماهنگی فشار سنگینی را به حلبوسی آورده اند تا از تصمیم خود عقب نشینی نکند و روند جایگزین شدن نمایندگان جریان صدر را پیش ببرد. 

صدر چرا کنار کشید؟

فعلا نمی توان با قاطعیت گفت که صدر از روند سیاسی عراق کنار کشیده است. اما درباره تصمیم اخیر او، بسیاری بر این اعتقادند که این تصمیم بیش از آن که واقعی باشد تصمیمی سیاسی با اهدافی سیاسی است و مقتدی صدر قصد دارد پس از آن اقدامات تازه ای را آغاز کند.

او که از زمان اعلام نتایج انتخابات در پارلمان خود را بزرگترین فراکسیون پیروز در مجلس می دانست و دائما از تشکیل دولت اکثریت ملی صحبت می کرد و حتی منتقدان این ایده اش را با شدیدترین الفاظ به نقد می کشید، تا کنون نتوانسته است در رسیدن به این هدف خود موفق باشد. 

پس از گذشت ۷ ماه از انتخابات پرشبهه مجلس عراق تا حال حاضر که عراق رسما در بن بست سیاسی به سر می برد، مقتدی صدر نتوانسته هیچ کدام از وعده های خود را عملی کند و حتی تلنگری به رکود سیاسی حاکم بر جامعه سیاسی عراق بزند. در حالی که دائما ادعا می کرد که تنها اوست می تواند کشور را از رکود خارج کند و بر صحنه سیاسی عراق موثر باشد. 

شاید بتوان گفت آخرین تیری که او در ترکش داشت، ابتدای ماه مبارک رمضان بود که به جریان های سیاسی رقیب ۴۰ روز فرصت داد برای تشکیل دولت بدون حضور او تلاش کنند و وعده داد که بعد از آن خود دست به کار می شود و به میدان می آید. ۴۰ روز سپری شد و او هیچ کاری نکرد. دولتی هم تشکیل نشد.

شکست های پی در پی در تحقق به وعده ها و بی توجهی به خط و نشان های او سبب شد از یک سو برخی طرفدارانش دیگر آن توانایی سابق را نزد او نبینند و از پیرامون او پراکنده شوند و از سوی دیگر جریان های سیاسی که او را قدرتمندی صحنه گردان می دیدند، به این باور برسند که بر خلاف شعارها و ادعاهایش چندان هم صاحب قدرت نیست. دو بار شکست او در انتخاب رئیس جمهور با همراهی مسعود بارزانی و محمد حلبوسی شاهدی بر این ادعاست که تا اندازه بسیاری بر پیمان شکل گرفته او با این دو و معادله ای که می رفت از دل آن بیرون آید، تاثیر گذاشت. 

شاید بتوان بارزترین شکست قدرت نمایی مقتدی صدر را در سالگرد ترور پدرش دید که همان ابتدا به طرفدارانش گفت با شما قهرم و برایشان سخنرانی نکرد و سن را ترک کرد، او انتظار داشت مردم در پاسخ به قهر او به خیابان های بیایند و از او دلجویی کنند اما چنین نشد، مردم پراکنده شدند و گردهمایی او به هم ریخت، به ویژه که مردم به صراحت می گفتند او با این کار خود به ما توهین کرده است. اتفاقی که سبب شد برای نخستین بار از طرفدارانش عذرخواهی کند، اتفاقی که هیچ گاه سابقه نداشته است.

بعد از تمامی این آزمون و خطاها و مانورهای شکست خورده سیاسی، مقتدی صدر چاره کار را در دادن روحیه جدید به یارانش می بیند، استفعا از نمایندگی مجلس، ژست اپوزسیون گرفتن و ایجاد موج. برای همین تلاش دارد فضای ضد ایرانی موجود در عراق را به شدت تقویت کند، از آن موج بسازد و سوار آن موج شود. چیزی که در رسانه های وابسته به او به روشنی دیده می شود و به زننده ترین شکل ممکن دنبال می شود، از اهانت به مقامات ارشد ایرانی تا دشنام و ناسزاگویی به ایران و مردم ایران به مناسبت های مختلف. به دنبال آن بسیاری از ناظران انتظار دارند که او طی روزهای آینده یارانش را به خیابان بیاورد و آشوب تازه ای را در عراق رقم بزند و خود را به عنوان منجی ظاهر کند و معادله تازه ای را تعریف کند و منافعش را در این چارچوب دنبال کند.

چه خواهد شد؟

هنوز نمی توان با قاطعیت گفت چه خواهد شد؟ دو سناریو اما قابل پیش بینی است؛ اول، به خیابان آمدن طرفدران او، به آشوب کشیدن خیابان ها، ناامن کردن شهرها به ویژه شهرهایی که در آنها نفوذ دارد مثل شهرک صدر و بغداد، ناصریه، نجف اشرف و حله و تحت فشار گذاشتن گروه های سیاسی دیگر برای پذیرفتن معادله تحمیلی او. این آرزوی اوست اما دلیلی نیست که این آرزو تحقق یابد. اگرچه احتمال این که حزب دموکرات کردستان از این آشوب حمایت کند، وجود دارد چرا که مسعود بارزانی تضعیف بغداد و جنوب عراق را به سود منافع خود می داند و بر همین اساس از آشوب حمایت غیرمستقیم می کند. اما بعید به نظر می رسد که تا آخر حامی آشوب بماند. به ویژه که شخص مسعود بارزانی بارها خلف وعده ها و شکست تعهدات دوجانبه خود با مقتدی صدر را تجربه کرده است.

سناریوی دوم، همراه شدن دیگر جریان های سیاسی به ویژه جریان های اهل تسنن قدرتمند عراق و حزب دموکرات کردستان با اوست به این ترتیب که نماینده های آنها نیز از مجلس استعفا دهند. تا به این لحظه چنین چیزی بعید است، چرا که در حال حاضر قدرتمندترین جریان سنی که در پارلمان صاحب کرسی است، ائتلاف تقدم به ریاست محمد الحلبوسی است که دلیلی نمی بیند بخواهد جایگاه خود را به خطر اندازد و وارد قمار مقتدی صدر شود. به ویژه که رقبایی جدی به انتظار نشسته اند تا او را به زیر بکشند. حزب دموکرات کردستان به ریاست مسعود بارزانی نیز بعید است چنین خطری را بپذیرد، چرا که صدای اعتراض در اقلیم کردستان علیه او دست کمی از جنوب ندارد و بیم این که آشوب از جنوب و مرکز به اربیل و سلیمانیه علیه آن زبانه بکشد وجود دارد. 

واقعیت این است که معادلات بسیار پیچیده، بن بست حساس و همه چیز منوط به اتفاقات لحظه ای است. باید دید چه خواهد شد. چارچوب هماهنگی معتقد است که باید با قدرت و سریع به سمت تشکیل دولت با دیگر شرکای سیاسی پیش رفت و معطل جریان صدر نماند. جریان صدری که ثابت کرده آن طور که ادعا می کند هم قدرتمند نیست. آیا صدر قافیه را باخته است؟ تصمیم اخیر او از یک عملیات تاکتیکی به اشتباهی استراتژیک و پرهزینه برای او تبدیل خواهد شد؟

منبع: دیپلماسی ایرانی

پایان/