به گزارش تحریریه، نشریه «اکونومیست» در تحلیل خود از بحران روسیه و اوکراین به موضع ترکیه پرداخته و آورده است مدتی است که ترافیک در تنگه بسفر، آبراهی که دریای مرمره و دریای سیاه را به هم متصل می کند، شلوغ تر از حد معمول و حتی خطرناک تر شده است. کشتی‌های جنگی روسی که رو به شمال به سمت اوکراین حرکت می‌کنند، از کنار نفت کش های بزرگ، کشتی‌های مسافربری و گاهی اوقات دلفین‌ها عبور می‌کنند. از اول فوریه تاکنون، حداقل شش کشتی جنگی تهاجمی روسی و همچنین یک زیردریایی کلاس «کیلو» از بسفر عبور کرده اند. روسیه اکنون چهار زیردریایی حاضر در دریای سیاه دارد که هر کدام مجهز به موشک هایی هستند که می توانند اهدافی را در هر نقطه از اوکراین هدف قرار دهند.

کمتر کشوری به اندازه ترکیه با نگرانی این جنگ را تماشا می کند. دولت «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور این کشور، مشتاق است تا روابط نزدیک اخیر خود با روسیه را حفظ کند. وی در ۲۳ فوریه گفت: «ما نمی‌توانیم از روسیه یا اوکراین دست بکشیم». اما اقدامات روسیه ممکن است وی را مجبور به انتخاب کند.

روز بعد، زمانی که بمب‌های روسیه به اوکراین اصابت می کردند، وزارت خارجه ترکیه این حمله را «غیرقابل قبول» و «نقض شدید قوانین بین‌المللی» خواند. ترکیه قبل از آن نیز تائید استقلال مناطق جدایی طلب اوکراین توسط روسیه را محکوم کرده بود.

رویای برباد رفته اردوغان

به اعتقاد تحلیلگران، این جنگ رابطه دو طرف را به آزمایش گذاشته و شاید هم تا مرز نابودی ان را پیش ببرد.

فوری ترین نگرانی ترکیه اقتصاد آن است. اردوغان تورم کشورش را به بیش از ۴۸ درصد رساند و ارزش لیر را به دلیل سیاست بهره بانکی تنزل داد؛ حال وی علاقه مند است با شروع فصل گردشگری مقدار زیادی پول نقد خارجی به کشورش سرازیر شود و با کاهش قیمت انرژی تا حدودی ثبات را بازگرداند.

به نظر می‌رسد که اقدامات روسیه در اوکراین چنین چشم‌اندازی را مخدوش کرده است. روس ها و اوکراینی ها بیش از یک چهارم گردشگران خارجی ترکیه را در سال گذشته تشکیل می دادند. تابستان ۲۰۲۲ احتمالاً تعداد بسیار کمتری از این توریست ها در ترکیه دیده خواهند شد. علاوه بر این تحریم های غرب علیه روسیه که یکی از شرکای اصلی تجاری ترکیه و تامین کننده اصلی گاز طبیعی آن است نیز ضربه ای دیگر را به اقتصاد آن وارد خواهد کرد.

جنگ در حال حاضر باعث ایجاد تنش در بازارهای ترکیه شده است. در روز  ۲۴ فوریه، لیر به بدترین روز خود در سال جاری رسید.

ترکیه نمی خواهد با روسیه دشمنی کند. آخرین باری که این کار را انجام داد، پس از سرنگونی یک هواپیمای جنگی روسی در نزدیکی مرز با سوریه در سال ۲۰۱۵ بود که واکنش روسیه یعنی ترکیبی از تحریم ها و تهدیدها را به همراه داشت و به اندازه ای قوی بودند که باعث عذرخواهی نادر و اعطای طیف وسیعی از امتیازات از سوی اردوغان به پوتین شد. با اینحال پس از آن روابط گرم تر شد و با قراردادهای جدید انرژی، همکاری در سوریه و خرید سامانه دفاع هوایی اس-۴۰۰ ترکیه از روسیه همراه گردید.

روسیه از آن زمان تلاش کرده است ترکیه را از ناتو دور کند، همچنین در حالی که ترکیه از شرکای غربی خود دور شده است، برای پیشبرد منافع منطقه ای خود به روسیه چشم دوخته است.

قابل توجه است که این روابط از وقایع بزرگی همچون ترور سفیر روسیه در ترکیه و همچنین جنگ‌های لیبی، سوریه و آذربایجان که در آن نیروهای نیابتی ترکیه در برابر روسیه قرار گرفتند، جان سالم به در برده است.

این دو قدرت در صورت امکان با یکدیگر همکاری می کنند و در صورت لزوم با یکدیگر رقابت می کنند، اگرچه هیچگاه مقابله به صورت مستقیم نبوده است.  

یک دیپلمات اروپایی با اشاره به یک هنر رزمی سبک برزیلی می گوید: این روابط مانند کاپوئرا است. هر یک از طرفین در حال انجام حرکات خود هستند اما طرف دیگر را هم بررسی می کنند، همیشه این خطر وجود دارد که با یکدیگر حمله کنند. وقتی این کار را انجام می دهند، یکی از آن دو (معمولا ترکیه) راهی برای عقب نشینی پیدا می کند.

زمانی که در سال ۲۰۲۰ در یک حمله هوایی روسیه ده ها تن از نیروهای ترکیه مستقر در سوریه کشته شدند، اردوغان دستور بمباران نیروهای رژیم سوریه را صادر کرد، نه مواضع روسیه. علاوه بر این ترکیه در مورد شیطنت های روسیه در بلاروس هم سکوت می کند.

اوکراین شریک راهبردی آنکارا

اما ترکیه اوکراین را یک شریک استراتژیک می داند. آنکارا با الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه مخالفت کرد، از طرح‌های اوکراین برای پیوستن به ناتو حمایت می کند و نگرانی‌های خود را در مورد تقویت نیروی دریایی روسیه در دریای سیاه مطرح می سازد. ترکیه همچنین ده ها پهپاد جنگی را به اوکراین فروخت که باعث نارضایتی پوتین شد.

در اوایل سال جاری، اردوغان و زلنسکی رئیس جمهور اوکراین، توافقنامه همکاری دفاعی جدیدی را امضا کردند. «آلپر کوسکون» از اندیشکده آمریکایی «بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی» اعتقاد دارد که جنگ اوکراین ایجاد توازن بین تعهدات به عنوان عضو ناتو و حفط روابط گرم با روسیه را برای اردوغان دشوار می کند.

حمایت ترکیه از اوکراین پیشتر به این کشور کمک کرده است تا اعتبار مخدوش خود در ناتو را بهبود ببخشد. دیپلمات‌های آمریکایی که عادت داشتند ترکیه را به خاطر سابقه حقوق بشری‌ آن زیر سوال ببرند، از موضع این کشور در قبال اوکراین تمجید می‌کنند. این امر همچنین ممکن است کمک کند تا ترکیه روابط با امارات متحده عربی، مصر و اسرائیل را که همگی متحدان آمریکا هستند، ترمیم کند. با اینحال شرایط برای آنکار و اردوغانبسیار پیچیده شده است. 

پایان/