به گزارش تحریریه، صنعت مس یکی از صنایع پرامید و به شدت آینده دار جهان به شما می رود و کشورهای جهان برای کسب سهم بیشتری از بازار فلز سرخ که اکنون بیشتر از ۲۰۰ میلیارد برآورد می شود، برنامه ریزی می کنند. کارشناسان ارزش سالانه این بازار تا دو دهه آینده را بیشتر از هزار میلیارد دلار برآورد می کنند.

جمهوری اسلامی ایران به عنوان دارنده ذخایر عظیم معدنی مس نه تنها جایگاه چندانی را در بازار کنونی جهان ندارد، به رغم اطلاع از آینده این صنعت خود را همچون گذشته به برنامه ریزی های سنتی، تکراری و کند دلخوش کرده و حتی به این روند می بالد. قسمت دردناک در مدیریت این صنعت آن است که چنین مدیریت ناکارآمدی با هیاهوی رسانه ای خود را موفق و هم تراز بنگاه های بزرگ جهان تبلیغ می کند.

«اردشیر سعد محمدی» مدیرعامل شرکت ملی مس ایران چند روز قبل در ادامه پروژه های تبلیغاتی خود از افزایش ظرفیت اکتشاف و تولید مس کشور در چند سال آینده سخن گفت؛ وی چنان با افتخار از دستاوردهای خود در آینده سخن می گوید گویی با اقدامات خارق العاده وی و مدیران بزرگترین صنعت معدنی کشور این پیشرفت حاصل شده و بقیه کشورهای دنیا در خواب هستند و برای رسیدن ایران به آن ها استراحت می کنند. اما وی در مصاحبه ها و آماردهی و بیان برنامه های آینده خود هیچگاه آماری را از روند رشد یکی دو ساله شرکت های بزرگ جهان ارائه نمی کند تا مخاطب قادر به مقایسه شود.

سعدمحمدی از قرار گرفتن شرکت ملی مس ایران در بین ۱۰ شرکت بزرگ جهان در آینده خبر داد؛ حال آنکه شرکت مس ایران از انواع کمک ها و یارانه های دولتی استفاده می کند و به نوعی ملی و انحصاری است. این وضعیت را با شیلی به عنوان بزرگترین تولید کننده مس جهان مقایسه می کنیم. شیلی داری بالاترین ذخایر مس جهان است و ایران در رتبه ششم جای دارد. 

اگرچه صنعت مس در شیلی هم به نوعی ملی است اما یکی از بازیگران اصلی آن یعنی شرکت کودلکو که دولتی نیز است سالانه نزدیک به ۲ میلیون تن مس تولید می کند. جالب اینجاست بنا بر اعلام رسانه ها تعداد کارکنان این شرکت کمتر از ۲۰ هزار نفر است حال آنکه شرکت ملی مس ایران طبق مصاحبه چند ماه قبل سعد محمدی نزدیک ۳۰ هزار نیرو دارد اما تقریبا یک هشتم شرکت هم تراز شیلیایی یعنی کمتر از ۲۸۰  هزار تن مس در سال تولید دارد. 

جالب اینجاست شیلی به عنوان بزرگترین تولید کننده مس جهان نزدیک به ۶ میلیون تن مس در سال تولید می کند و به نرخ هر تن مس ۹ هزاردلار سالانه نزدیک به ۵۵ میلیارد دلار درآمد نصیب این کشور می شود. این در حالی است که ادعا می شود درآمد صادراتی ایران از مس نزدیک به ۱ میلیارد دلار است. 

به نوشته تارنمای «Mining» با وجودی که شیلی و پرو در سال ۲۰۲۰ به شدت تحت تاثیر ویروس کرونا قرار داشتند اما اکنون برای افزایش تولید تلاش می کنند. شرکت کودلکو به عنوان بزرگترین تولید کننده مس جهان همزمان با افزایش تقاضای مس برای افزایش تولید خود در سال ۲۰۲۱ برنامه ریزی کرده است.

نکته اینجاست بهره وری این شرکت در حد متوسط است و اکنون قراردادهای تازه ای را با اتحادیه های کارگری برای افزایش تولید در ازای افزایش دستمزد امضا کرده است. کودلکو با داشتن نزدیک به ۲۰ هزار نیرو در سال نزدیک به ۲ میلیون تن مس تولید می کند. این بدان مفهوم است که هر نیروی این شرکت به صورت متوسط سالانه حدود ۱۰۰ تن مس تولید می کند. با قیمت های کنونی، میزان مس تولیدی هر نیرو برای شرکت کودلکو سالانه درآمدی نزدیک به ۹۰۰ هزار دلار به بار می آورد.

این همان نکته ای است که سعد محمدی و دیگر مدیران صنعت مس کشور به آن نمی پردازند و هیچگاه از آن سخنی به میان نمی آورند. در مقایسه آمار کودلکو با شرکت ملی مس ایران باید خون گریست. شرکت ملی مس ایران نزدیک به ۳۰ هزار نیرو دارد که اگر میزان تولید آن ها را ۲۸۰ هزار تن در سال فرض کنیم (عددی که سعدمحمدی در مورد تولید مس سال ۱۳۹۹ بیان کرد) در می یابیم هر نیروی شرکت مس ایران در سال کمتر از ۹.۵ تن مس تولید می کند. این میزان بهره وری به این مفهوم است که درآمد هر نیرو برای شرکت به ۹۰ هزار دلار در سال هم نمی رسد.  مشاهده می شود بهره وری در صنعت مس ایران معادل یک دهم بهره وری در شرکت کودلکوی شیلی است. باز باید تاکید کرد که کودلکو در میان شرکت های بزرگ دنیا از سطح بهره وری متوسطی برخوردار است. 

جالبتر آن است که انواع حمایت ها به ویژه یارانه دولتی در زمینه انرژی موجب کاهش هزینه تولید در ایران می شود. این ها مواردی هستند که بنگاه های شیلی و دیگر کشورها از آن استفاده نمی کنند. 

سعدمحمدی در حالی از مدیریت افتخار آفرین خود و همکاران سیاسی اش سخن می گوید و برای افزایش درآمد ۱ یا ۲ میلیارد دلاری کشور در چند سال آینده گریبان چاک می دهد که بازار مس جهان اکنون ارزشی بیشتر از ۲۰۰ میلیارد دلار دارد و در چند سال آینده که مورد نظر سعدمحمدی است، به ۳۰۰ و یا ۴۰۰ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. می بینیم در آن صورت نیز سهم ایران بسیار اندک و عقب تر از سرعت رشد جهانی است. خوب است تکرار کنیم که سهم صادرات مس ایران در سال به یک میلیارد دلار هم نمی رسد و در واقع ایران با داشتن ششمین ذخایر معدنی مس جهان و استفاده از انواع یارانه های انرژی و کمک های دولتی و ایجاد انحصار کمتر از نیم درصد از بازار جهانی این فلز با ارزش را در اختیار دارد.

سعد محمدی خود را از روند سریع افزایش نیاز بازار مطلع نشان می دهد اما با همان مدیریت فرسوده و سنتی با حرکتی لاک پشتی از رقابت با غول های تولید کننده جهان سخن می گوید. اگرچه بزرگترین رقبای ایران از نظر ظرفیت های معدنی کشورهای شیلی، پرو و دیگر کشورهای قاره آمریکا هستند اما مدیریت صنعت مس کشورمان از کشورهای آفریقایی و اروپایی با کمترین معادن مس و حتی ترکیه بسار عقب مانده است.

گفته می شود تا دو دهه آینده نیاز جهان به مس به بیشتر از ۱۰۰ میلیون تن بالغ می شود اما سعد محمدی و همکارانش به افزایش ۱۰ هزار و ۱۰۰ هزار تنی تولید مس کشور آن هم در یک بازه چند ساله دلخوش هستند.

برخلاف میل باطنی باید گفت متاسفانه سخن چند سال قبل یکی از وزرای پا به سن گذاشته دولت روحانی درست بود که می گفت ایران نیازمند ورود کالا از خارج نیست بلکه باید چند هزار مدیر باکفایت را از چین وارد کند. گویا یکی از نخستین عرصه های که نیازمند دگرگونی گسترده و ریشه ای مدیریت است صنعت مسی است که بابت ناتوانی در رقابت با کشورهای جهان، هر ساله ده ها میلیارد دلار به کشور لطمه اقتصادی وارد می کند.

پایان/