به گزارش تحریریه، این روزها وقتی پای درددل بسیاری از صنعتگرانی که خریدار فولاد، جهت تداوم فعالیت کارخانجات خود هستند می نشینیم؛ چیزی جز انتقاد نسبت به ساز و کار سامانه بهین یاب و بورس کالا نمیشنویم. عملکرد نه چندان رضایت بخش بورس کالا که مشکلات فراوانی برای صدها صنعت وابسته به فولاد به وجود آورده و نان دلال ها را حسابی در روغن حاشیه بازار قرار داده است. از اینرو مجموعه تحریریه بر آن شد تا نظرات نمایندگان مجلس، صاحب نظران و اقتصاددانان پیرامون این شرایط نگران کننده را انعکاس دهد.

برای بررسی بیشتر مشکلات صنعت فولاد در ایران با جناب آقای دکتر آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران به گفتگو نشسته ایم؛

تحریریه: به عنوان سوال نخست لطفا بفرمایید که آیا قیمت فولاد عرضه شده در بورس کالا را منطقی می دانید؟

آلبرت بغزیان: با توجه به شرایط کشور ما و وجود سوبسیدها، قطعا این قیمت های بالا نباید وجود داشته باشند. یعنی حتی در صورت تبدیل قیمت ها به دلار با نرخ آزاد آن نیز، قیمت ها نباید به این شکل باشند. به عنوان فردی آشنا با اقتصاد این ادعا که قیمت تمام شده در ایران بالاست را ابدا نمی توانم بپذیرم.

تحریریه: بنابراین شما معتقدید که قیمت تمام شده تولید فولاد در ایران حتی با احتساب نرخ دلار آزاد نیز نباید این مقدار غیرمنطقی باشد. با این وجود برخی کارخانجات بزرگ مدعیند که قیمت تمام شده تولیدشان در ایران بالاست. علت را چه می دانید؟

آلبرت بغزیان: این ادعا ابدا پذیرفتنی نیست. یعنی صورت های مالی این مجموعه ها به گونه ای است که زیانده بودن را القا نماید اما قیمت انرژی مصرفی آنها و سنگ آهنی که از قیمت جهانی ارزان تر است؛ واقعیت های اقتصادی دیگری را به ما بازگو می کند. مگر اینکه بگوییم در ایران سطح تکنولوژی مورد استفاده از رقبای خارجی پایین تر است که مصرف انرژی را بالا برده و باعث تولید ضایعاتی می گردد که قیمت تمام شده را بالا می برد. البته بنده بعید می دانم در مقایسه با یارانه ها و حمایت های فراوانی که فولادی ها دریافت می کنند؛ این مسئله چندان در بالا بردن هزینه ها موثر باشد.

تحریریه: با این وجود ما در برخی از ایام تابستان 99 شاهد بودیم که قیمت فولاد عرضه شده در بورس کالا و حاشیه بازار حتی تا 15 درصد گران تر از قیمت جهانی این محصول بود و در نهایت شگفتی، مشتری های پروپاقرصی نیز پای کار بودند!

آلبرت بغزیان: این مسئله که می فرمایید باید برای همه ما ایجاد شک و تردیدهایی نماید. چرا که با واقعیت ها و منطق اقتصاد کشور تناسبی ندارد.

تحریریه: بنابراین شما معتقدید که نحوه قیمت گذاری در بورس کالا شفاف نیست؟

آلبرت بغزیان: متاسفانه دولت عملا اجازه بالا رفتن بدون منطق قیمت ها، حتی بعضا گران تر از قیمت های جهانی فولاد را داده است. عجیب است که وقتی حساب و کتاب های تولید به صورت ریالی است؛ آیا محصول ورودی به بورس کالا با حساب و کتاب دلاری عرضه می شود؟ حتی در این صورت، دلار با چه قیمتی می تواند تا قیمت هایی در این سطح غیرمنطقی را ایجاد نماید؟ اینکه قیمت جهانی از قیمت ما پایین تر باشد و باز هم معامله در کشور ما با قیمت گران و غیرمنطقی صورت بگیرد؛ نکته تامل برانگیزی است.

تحریریه: آیا راه حلی برای اصلاح ساز و کار عرضه در بورس کالا وجود دارد تا قیمت های کاذب و فضای دلالی شکل نگیرد؟

آلبرت بغزیان: توجه بفرمایید که بورس کالای ایران در مقایسه با نمونه های خارجی، یک بورس محلی محسوب می شود. بنابراین امکان مدیریت آن در جهت عدم شکل گیری فضایی که گفتید وجود دارد. اگر بورس کالای ما یک بورس جهانی بود و سرمایه گذارانی از سراسر جهان در آن، مشغول فعالیت بودند؛ این امکان وجود نداشت. ولی اکنون ما این امکان را داریم و باید نظارت در بورس کالا انجام شود. همان طورکه وقتی بورس را پایه گذاری کردند و برخی نسبت ها را به شرکت ها تحمیل نمودند؛ همانگونه در حرکات مشکوک در معاملات نیز، ابزارهای نظارتی وجود دارد.

تحریریه: برخی معتقدند که راه حل این قیمت های غیرمنطقی این است که دولت محترم تعرفه واردات فولاد را برداشته و برای تولیدکنندگان متقاضی واردات این محصول، ارز لازم را تخصیص دهد. شما به عنوان یک صاحب نظر اقتصادی، چه مقدار اتخاذ این سیاست را صحیح می دانید؟

آلبرت بغزیان: مسلما واردات منطقی و  به موقع، شکننده قیمت های کاذب است. اگر تعرفه صفر شود و با ارز آزاد به قیمت همین ایام نیز واردات انجام شود؛ مانند نمونه خودرو تفاوت قابل توجهی میان قیمت عجیب محصول داخلی و قیمت های خارجی را شاهد خواهیم بود. البته با توجه به بحث تقویت صنعت فولاد کشور، بعید است که این سیاست اتخاذ شود. بلکه در برنامه های ما تشویق صادرات هم وجود دارد. البته به این نکته هم توجه کنید که افزایش نرخ ارز تا حدود 30هزار تومان، صادرات را برای تولیدکنندگان فولادی به صرفه نموده است. اگر مثلا دلار 10هزار تومان بود؛ صنعت مذکور در زمینه صادراتی حرفی برای گفتن نداشت. البته می شود با برگزاری نشست ها و هماهنگی هایی با فعالان عرصه فولاد کشور، پاسخ دقیق تری به پرسش شما داد.

تحریریه: به عنوان سوال آخر، برخی معتقدند که دست هایی وجود دارد که محصولات فولادی را احتکار کرده و یا بدون عرضه مناسب در داخل، همگی را به سمت صادرات سوق دهد. در این باره چه نظری دارید؟

آلبرت بغزیان: مطمئنا این طور است. عده ای تلاش دارند تا فولاد از ساز و کار قانونی به دست تولیدکننده داخلی نرسد یا به مقدار کافی نرسد. وقتی شاهدیم که برخی انبارها از فولاد پر شده و شما هر مقدار که بخواهید امکان تهیه آن خارج از ساز و کار قانونی را دارید؛ نشان می دهد که این مطلب صحیح است. من معتقدم که متاسفانه قابلیت بالایی برای احتکار این محصول وجود دارد.

پایان/