به گزارش تحریریه، روزنامه چینی «South China Morning Post» در گزارشی آورده است: روابط نزدیک‌تر چین و ایران ممکن است آمریکا را به واکنشی «شدیدتر» در موضوع هسته‌ای وادار کند.

تحلیلگران هشدار می‌دهند که مذاکرات موفق چندجانبه پکن با تهران و مسکو ممکن است منجر به افزایش فشار از سوی واشنگتن شود

انتظار می‌رود واشنگتن در واکنش به مذاکرات سه‌جانبه هسته‌ای بین چین، ایران و روسیه که هفته گذشته برگزار شد، فشار بیشتری بر تهران وارد کند. این واکنش به دلیل اجماع رو به سخت‌تر شدن در آمریکا علیه میزبان این نشست، یعنی پکن، و همچنین ایران در خاورمیانه خواهد بود.

با وجود این فشارها، چین به دنبال ادامه مذاکرات چندجانبه در موضوع هسته‌ای ایران خواهد بود. تحلیلگران می‌گویند پکن از این مذاکرات برای تقویت نقش خود به عنوان یک میانجی اصلی در خاورمیانه و گسترش نفوذ منطقه‌ای خود استفاده خواهد کرد.

در مذاکرات ۱۴ مارس در پکن، سه کشور بر تعهد خود به عدم اشاعه هسته‌ای تأکید کردند و به طور مشترک «تحریم‌ها، فشارها یا تهدید به استفاده از زور» را محکوم کردند.

«وانگ یی» وزیر امور خارجه چین، همچنین یک طرح پنج‌مرحله‌ای برای حل و فصل مسئله هسته‌ای ایران ارائه کرد. این طرح شامل تعهد به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بود، توافقی که دونالد ترامپ در اولین دوره ریاست‌جمهوری خود آمریکا را از آن خارج کرد.

پاسخ مثبت تهران به آن مذاکرات (با ترامپ) – که تنها چند روز پس از تلاش ترامپ برای درگیر کردن ایران در مذاکرات دوجانبه هسته‌ای صورت گرفت – در تضاد آشکار با رد سریع این پیشنهاد از سوی آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر عالی ایران، قرار داشت.

رهبر ایران تأکید کرد که تهران تحت فشار مجبور به مذاکره نخواهد شد. این واکنش پس از آن بود که ترامپ اعلام کرد نامه‌ای به ایران ارسال کرده و پیشنهاد از سرگیری مذاکرات دوجانبه را داده است.

ترامپ همچنین هشدار داده بود که در صورت امتناع ایران از مذاکره، ایالات متحده «ناچار خواهد شد که از نظر نظامی وارد عمل شود.»

در ماه فوریه گزارش شد که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی ایران – که فاصله چندانی با سطح ۹۰ درصد مورد نیاز برای تولید تسلیحات هسته‌ای ندارد – به حدود ۲۸۰ کیلوگرم (۶۱۷ پوند) رسیده است، که افزایش ۹۰ کیلوگرمی را تنها در سه ماه نشان می‌دهد.

ترجیح تهران برای مذاکرات چندجانبه در پکن نسبت به تلاش‌های دوجانبه واشنگتن، نشان‌دهنده موقعیت راهبردی آن در یک محیط دیپلماتیک به‌ شدت خصمانه است. با این حال، این رویکرد ممکن است واکنش شدیدتری از سوی ایالات متحده را به دنبال داشته باشد.

«ون شائو بیائو» متخصص خاورمیانه از دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای، اعتقاد دارد: ترامپ از حمایت راهبردی روسیه و چین از ایران ناراضی خواهد بود... احتمال زیادی وجود دارد که او در آینده نزدیک فشار بیشتری بر تهران اعمال کند.

وی همچنین اشاره کرد که آمریکا به احتمال زیاد به مذاکرات چندجانبه باز نخواهد گشت، زیرا «ترامپ هرگز به این باور نرسیده است که چندجانبه‌گرایی می‌تواند مشکلات را حل کند.»

رویکرد اخیر ترامپ نسبت به ایران مشابه سیاست سخت‌گیرانه‌ای است که وی در دوره اول ریاست‌جمهوری خود در پیش گرفت. او ابتدا از برجام خارج شد و سپس تحریم‌های اقتصادی گسترده‌ای را تحت استراتژی «فشار حداکثری» اعمال کرد.

علیرغم تلاش‌های جو بایدن، رئیس‌جمهور پیشین، برای احیای مذاکرات در دوران ریاست‌جمهوری خود، کاخ سفید تحت رهبری مجدد ترامپ اعلام کرده است که استراتژی فشار حداکثری در چهار سال آینده ادامه خواهد داشت.

یان وی، معاون مدیر مؤسسه مطالعات خاورمیانه در دانشگاه شمال‌غربی چین معتقد است که احتمال دارد مشارکت عمیق‌تر پکن در مذاکرات هسته‌ای منجر به تشدید بیشتر تنش‌ها شود.

به گفته یان، این احتمال وجود دارد که هم اندیشی سه کشور در پکن، واشنگتن را به سمت اتخاذ موضعی تهاجمی‌تر علیه تهران سوق دهد، به جای آنکه به دنبال یک راه‌حل دیپلماتیک متوازن باشد.

وی افزود: در بحبوحه رقابت فزاینده میان چین و آمریکا در سراسر جهان، ممکن است واشنگتن سیاست خود نسبت به ایران را بیش از پیش به سمت راست سوق دهد. در مقابل، پکن در حال اتخاذ رویکردی باثبات‌تر نسبت به مسئله هسته‌ای ایران است.

تحلیلگران همچنین خاطرنشان کردند که تعامل چین با ایران و روسیه در موضوع هسته‌ای با استراتژی دیپلماتیک گسترده‌تر آن در خاورمیانه همخوانی دارد. پکن پیش از این عمدتاً بر روابط اقتصادی در منطقه تمرکز داشت اما اکنون فعالانه در سیاست‌های منطقه‌ای مشارکت می‌کند.

از زمان امضای برجام در سال ۲۰۱۵، حضور چین در منطقه به طور قابل توجهی گسترش یافته است. امروزه پکن خاورمیانه را به عنوان یک عرصه حیاتی برای تحقق جاه‌طلبی‌های جهانی خود در نظر می‌گیرد.

در سال ۲۰۲۳، چین یک توافق صلح تاریخی میان عربستان سعودی و ایران را میانجی‌گری کرد. سال گذشته هم مذاکراتی در پکن برگزار شد که ۱۴ جناح فلسطینی، از جمله حماس و فتح، را گرد هم آورد.

«کلمنز چای» پژوهشگر در مؤسسه خاورمیانه دانشگاه ملی سنگاپور، اعتقد دارد: دیپلماسی مداوم چین در خاورمیانه منعکس‌کننده محاسبات این کشور در نشان دادن خود به عنوان یک بازیگر فعال در منطقه است.

به گفته چای، میزبانی مذاکرات سه‌جانبه هفته گذشته همچنین به پکن این امکان را داد تا آنچه را که به‌عنوان تاکتیک‌های اجباری واشنگتن می‌بیند، به چالش بکشد. محاسبه چین برای میزبانی مذاکرات هسته‌ای ایران همچنین بدان علت است که از این فرصت برای محکوم کردن روایت زورگویی آمریکا استفاده کند.

«سان دگانگ» مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه فودان، خاطرنشان کرد که چین حتی به عنوان یک شریک نزدیک به تهران، در تلاش است تا از تحقق جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران جلوگیری کند، زیرا این امر خطر سوق دادن کشورهای عربی، به‌ویژه در خلیج فارس، به سمت واشنگتن را افزایش می‌دهد.

سان عنوان داشت «اگر ایران به پیشرفت خود در مسئله هسته‌ای ادامه دهد، این موضوع تعادل منطقه‌ای را بر هم خواهد زد و بسیاری از کشورهای عربی را به سمت آمریکا سوق خواهد داد، که این به نفع چین نیست. چین در مسئله هسته‌ای ایران برای حفظ تعادل منطقه‌ای درگیر شده است... این کشور امیدوار است که مسئله هسته‌ای ایران بدون تنش حل و فصل شود و رویارویی میان آمریکا و ایران را به همراه نداشته باشد.

برای کشورهای خلیج فارس، ایران همچنان مهم‌ترین نگرانی امنیتی منطقه‌ای محسوب می‌شود. چند پادشاهی منطقه در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ روابط دیپلماتیک خود را با اسرائیل تقویت کردند که انگیزه آن، ادعای تهدید از سوی ایران بود.

در سال ۲۰۲۳، گزارش شد که عربستان سعودی و آمریکا در آستانه نهایی کردن یک پیمان دفاعی با هدف مقابله با قدرت منطقه‌ای ایران بودند، اما این توافق با آغاز جنگ غزه متوقف شد.

*متن فوق ترجمه گزارش روزنامه چینی است و منعکس کننده دیدگاه تحریریه نیست

پایان/