درحالی‌که بیش از دو هفته از سقوط بشار اسد می‌گذرد، به نظر می‌رسد که یکی از جدی‌ترین خطرات تهدیدکننده آینده سوریه، اختلاف دیرینه نیروهای کرد در شمال این کشور با ترکیه است که دارای سابقه دشمنی دیرینه با هم می‌باشند. گروه تحریر الشام که در حال حاضر قدرت اصلی را در سوریه در دست دارد، روابط بسیار نزدیکی با ترکیه دارد، بااین‌حال این گروه اعلام کرده است که کردها یک واقعیت انکارناپذیر در سوریه هستند و می‌بایست در مذاکرات مربوط به آینده سوریه حضوری فعال داشته باشند.
از سوی دیگر برخی مقامات بلندپایه حزب اتحاد دموکراتیک همچون صالح مسلم نیز از آمادگی کردها برای مذاکره با مقامات گروه تحریرالشام برای ایجاد یک سوریه نوین خبر داده‌اند. بااین‌حال باتوجه‌به روابط بسیار نزدیک گروه تحریرالشام با دولت ترکیه و دشمنی دیرینه اردوغان با کردها، اکنون این سؤال مطرح می‌گردد که آیا اردوغان اجازه چنین مذاکراتی را خواهد داد؟
ترکیه و کردها
ترکیه همواره حزب اتحاد دموکراتیک و شاخه نظامی آن یعنی یگان‌های مدافع خلق را شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان (پ، ک، ک) می‌داند و آن را به‌عنوان” گروه تروریستی” می‌شناسد. یگان‌های مدافع خلق، ستون اصلی نیروهای دموکراتیک در سوریه را تشکیل می‌دهند. دولت ترکیه بر این باور است که حزب اتحاد دموکراتیک به دنبال ایجاد یک دولت مستقل در مناطق شمالی سوریه است، اما ” صالح مسلم”، یکی از رهبران اسبق این گروه، چنین ادعایی را رد کرد و بارها اعلام کرده که کردها چنین هدفی ندارند.
مسلم در توضیح رویکرد حزب اتحاد دموکراتیک در قبال هیئت تحریر شام، به درگیری‌های گذشته با این گروه که پیش‌تر جبهه نصرت نام داشت اشاره کرد و گفت”: زمانی که آنها جبهه نصرت نام داشتند، در کوبانی، سری کانی (رأس العین) و عفرین با آنها درگیر بودیم. ما یکدیگر را به‌خوبی می‌شناسیم. از نظر فنی گفت‌وگوهایی با هم داشتیم، آنها به ما اجازه عبور می‌دادند و ما نیز به آنها راه می‌دادیم، بااین‌حال اخیراً مذاکرات مستقیمی میان آنها و هیئت تحریر شام صورت نپذیرفته است.”
” هاکان فیدان”، وزیر امور خارجه ترکیه، در مصاحبه‌ای با فرانس ۲۴، گفت که گزینه مطلوب آنکارا این است که دولت جدید دمشق در راستای یکپارچگی سرزمینی، حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه تلاش کند.” وی در ادامه افزود که یگان های مدافع خلق می بایست فورا منحل شوند. او در ادامه افزود:” اگر این اتفاق نیفتد، ما باید از امنیت ملی خود محافظت کنیم.” هنگامی که از وی سوال شد که آیادر راستای حفاظت از امنیت ملی، اقدام نظامی نیز صورت می پذیرد، فیدان گفت:” هرکاری که لازم باشد انجام خواهیم داد. پ ک ک و یگان های مدافع خلق بایستی بدانند که ما هیچ تهدیدی علیه خود را تحمل نخواهیم کرد.”در سال‌های گذشته، آنکارا همراه با متحدان سوری خود، چندین حمله مرزی بر علیه نیروهای دموکراتیک سوریه انجام داده است و بارها از متحدان خود در ناتو خواسته است که حمایت از این مبارزان را متوقف کند.
در روزهای پس از سقوط دمشق و در زمانی که نیروهای تحریر الشام از ادلب به سمت دمشق در حال پیشروی بودند، نیروهای دموکراتیک سوریه با مجموعه‌ای از شکست‌های فاحش روبرو شدند که توسط ارتش ملی سوریه بر آنها تحمیل شد. نیروهای دموکراتیک سوریه شهر نفت‌خیز” دیرالزور” و ” تل رفعت” را از دست دادند و از”منبج” در ۳۰ کیلومتری غرب رودخانه فرات خارج و به سمت شرق فرات عقب‌نشینی کردند. در شرایط کنونی نیز از حمله احتمالی به کوبانی در شمال شرق سوریه که شهری نمادین و استراتژیک است، واهمه دارند.
رویکرد دولت جدید سوریه در برابر کردها
گروه تحریر الشام در نخستین روزهای حکومت خود، لحن مسالمت‌جویانه‌ای را نسبت به همه گروه‌ها و از جمله کردها در پیش گرفتند. رهبر این گروه، ” احمدالشرع” که به” ابومحمدالجولانی”نیز معروف است، اعلام کرده که کردها جزئی از کشور سوریه هستند و هیچ‌گونه بی‌عدالتی در حق آنها اعمال نخواهد گردید. بااین‌حال دیدگاه‌های رقیب و نفوذ ترکیه بر جولانی باعث خواهد شد که تصور یک توافق در مورد دعاوی نیروهای دموکراتی سوریه نسبت به سرزمین و حقوق یک‌جانبه آنها بر منابع نفت و گاز سودآور در شرق و شمال شرق سوریه دشوار باشد. واقعیت این است که تحریرالشام سودای تثبیت و گسترش دامنه قدرت خود در تمام سوریه را دارد و همین امر باعث به مخاطره افتادن منافع کردها در سوریه خواهد شد. به‌عنوان‌مثال سخنگوی بخش امور سیاسی تحریرالشام در گفتگویی اعلام کرده بود: ” این امر که بخشی از سوریه از کنترل دمشق خارج گردد برای ما غیرقابل‌قبول است.” همچنین گفته شده که جولانی اعلام کرده است: ” تمامی گروه‌ها می‌بایست منحل گردند و همه سلاح‌ها باید تحویل دولت مرکزی گردد.”
آینده روابط آمریکا و کردهای سوریه
ایالات متحده آمریکا نزدیک به یک دهه است که از مبارزان کرد در شمال سوریه در مبارزه با داعش حمایت نموده است. در این فرایند، نیروهای کرد از خلأ قدرت در سوریه استفاده نموده و منطقه‌ای نیمه‌خودمختار را در این مناطق ایجاد نمودند. اما اکنون که رهبران جدید سوریه سعی دارند پس از سرنگونی دولت بشار اسد، کشورشان را متحد کنند، آینده اداره خودگردان کردی تحت حمایت آمریکا بسیار متزلزل و نامطمئن به نظر می‌رسد.
پس از تصرف دمشق توسط نیروهای تحریرالشام و سقوط دولت بشار اسد، دولت فعلی آمریکا به رهبری جو بایدن و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا که دولت او از ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵ آغاز به کار می‌کند، به تحولات اخیر سوریه واکنش نشان دادند، بااین‌حال از اشاره صریح به کردهای سوریه، به‌عنوان متحد خود، خودداری کردند.
مقامات وزارت دفاع و خارجه آمریکا در واکنش به تحولات اخیر تأکید کرده‌اند که نیروهای آمریکایی در مناطق تصرف شده توسط مخالفان حضور نداشته‌اند، بنابراین، آمریکا اقدام خاصی انجام نخواهد داد. اما دولت فعلی آمریکا با اشاره به حضور نیروهای خود در مناطق تحت کنترل کردهای سوریه، تنها بر محافظت از نیروهای خود و مقابله با داعش تأکید کردند.
رسانه انگلیسی” فایننشیال تایمز” در مطلبی با اشاره به حمایت ایالات متحده از کردهای سوریه، گزارش داد که با پیروزی” دونالد ترامپ” در انتخابات آمریکا، این گروه نگران قطع حمایت‌های واشنگتن است. به نوشته این رسانه، مخالفان مسلح سوری که اخیراً موجب سرنگونی حکومت” بشار اسد” شدند، حمله‌ای جداگانه را آغاز کرده‌اند که در رسانه‌ها کمتر به آن اشاره شده است.” ارتش ملی سوریه” که یک گروه مسلح تحت حمایت ترکیه است، در روزهای اخیر با” نیروهای دموکراتیک سوریه” موسوم به” قسد” درگیر شده است .
بازگشت دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا این سؤال را مطرح نموده است که حمایت واشنگتن از کردها تا چه زمانی ادامه خواهد یافت؟ آمریکا دهه‌هاست که از گروه‌های کرد به‌عنوان نیرویی در جهت پیشبرد منافع خود در عراق و سوریه استفاده کرده و پس از رسیدن به مقاصد خود، حمایت از این گروه‌ها را متوقف کرده است.
واقعیت این است که مقامات آمریکایی همواره تأکید کرده‌اند که علت حضور نیروهای آمریکایی در کنار کردهای سوریه، مبارزه با داعش است. آنها همواره بر تاکتیکی و موقتی بودن حضور آمریکا در کنار کردهای سوریه تأکید کرده‌اند و در برهه‌های زمانی مختلف نیز عملاً نشان داده‌اند که نمی‌خواهند تا ابد در کنار کردها باشند. شواهد این امر نیز اقداماتی همچون عدم پاسخ به درخواست کردها برای ایجاد منطقه پروازممنوع به روی هواپیماهای ترکیه و خودداری از به‌رسمیت‌شناختن اداره خودگردان کردهای سوریه است. این در حالی است که شورای دموکراتیک سوریه، شاخه سیاسی نیروهای دموکراتیک به رهبری کردهای سوریه در واشنگتن دفتر ثبت شده دارند.
“رناد منصور” کارشناس امور غرب آسیا در اندیشکده” چتم هاوس” دراین‌رابطه می‌گوید: ” کردهای سوریه اکنون در شرایطی بسیار خطرناک قرار دارند. آنها با (پ ک ک) ارتباط دارند و همین امر موجب درگیری میان آنها و ترکیه شده است. آنها در هیچ جا متحدی واقعی ندارند و وابستگی شدیدی به ایالات متحده آمریکا دارند، اما آمریکا نگاهی ابزاری به آنها دارد.”
بازگشت ترامپ به کاخ سفید در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵، تداوم حمایت آمریکا از کردها را در هاله ای از ابهام قرار داده است. ترامپ در دوره نخست ریاست جمهوری خود نیروهای آمریکایی را از شمال سوریه خارج کرد و قسد را در معرض حمله ترکیه قرار داد؛ کشوری که هزاران سرباز در شمال سوریه دارد و طی یک دهه گذشته چندین حمله علیه نیروهای کرد انجام داده است.
به‌رغم اینکه آمریکا هنوز در حدود ۹۰۰ نیروی ویژه در منطقه دارد و با ارائه پوشش هوایی و اطلاعاتی به نیروهای قسد، از آنها حمایت می کند، اما ترامپ دوباره مخالفت خود را با حضور مستمر واشنگتن در سوریه ابراز داشته است. او هفته گذشته در واکنش به سقوط دولت بشار اسددر شبکه اجتماعی ایکس نوشت:” ایالات متحده نباید هیچ کاری به این موضوع داشته باشد.”
افزون بر موارد ذکر شده، ” رابرت کندی جونیور” برادرزاده” جان اف کندی”، رئیس‌جمهور اسبق ایالات متحده آمریکا و متحد دونالد ترامپ که انتظار می‌رود یکی از پست‌های مهم دولت ترامپ به وی اختصاص یابد، در مصاحبه با تاکر کارلسن، خبرنگار آمریکایی، از احتمال خروج باقیمانده نیروهای آمریکایی از مناطق تحت کنترل کردهای سوریه خبر داد.” علاوه بر این وی اظهار داشت که ترامپ نیز موافق خروج نیروهای آمریکایی از سوریه است.
” رابرت فورد”، سفیر اسبق آمریکا در سوریه، و” جیمز جفری”، نماینده سابق دولت آمریکا در مبارزه با داعش، نیز در روزهای گذشته آینده خوبی را برای کردهای سوریه پیش‌بینی نکرده و از احتمال خروج نیروهای آمریکایی، رویارویی آنها با حاکمان جدید سوریه و هجوم داعش خبر دادند.
نتیجه‌گیری
با عنایت به موارد ذکر شده، به نظر می‌رسد که وضعیت کردهای سوریه در دولت جدید به‌مراتب بدتر از گذشته گردد. نخست آنکه شواهد حاکی از آن است که گروه هیئت تحریرالشام که در حال حاضر قدرت را در دست گرفته است، اجازه تداوم وضعیت نیمه‌خودمختاری را به کردها نخواهد داد. از سوی دیگر روابط نزدیک میان حاکمان نوین سوریه با ترکیه و دشمنی دیرینه ترکیه با کردها نیز باعث بدتر شدن وضعیت کردها در سوریه خواهد گردید، به‌نحوی‌که افزایش تحرکات نظامی ترکیه در این مناطق و حمله ترکیه به مواضع کردها، امری دورازذهن نخواهد بود. از سوی دیگر به‌قدرت‌رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا و عدم تمایل دولت وی در حمایت از کردها نیز باعث خواهد شد که وضعیت کردهای سوریه بغرنج‌تر گردد. واقعیت این است که همان‌گونه که مقامات آمریکایی بارها اذعان داشته‌اند، اتحاد کردها با آمریکا تاکتیکی و نه استراتژیک است.
در مجموع شواهد حاکی از آن است که تاریخ برای کردها یکبار دیگر در حال تکرارشدن است. در دهه ۱۹۷۰، کردهای بارزانی باحمایت و پشتیبانی شاه ایران، به مبارزه بر علیه دولت وقت عراق پرداختند. پس از توافقنامه ۱۹۷۵ الجزایر میان دولت های ایران و عراق، شاه دست از حمایت از کردها برداشت و متعاقب آن دولت وقت عراق حملات گسترده ای بر علیه مواضع کردهای عراق انجام داد که منجر به کشته و آواره شدن هزاران نفر از کردهای عراق شد. در شرایط کنونی نیز به نظر می رسد تاریخ اینبار نه در کردستان عراق بلکه در کردستان سوریه در حال تکرار شدن است و آمریکا پس از استفاده از کارت کردها در برابر داعش و دولت بشاراسد، بار دیگر آنها را در برابر ترکیه تنها گذاشته است. در مجموع شواهد تاریخی حاکی از آن است، کردها در تاریخ پرفراز و نشیب خود همواره وجه المصالحه قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای قرار گرفته اند.
پایان/
نظر شما