به گزارش تحریریه، روسیه در طول جنگ سرد روابط بسیار خوبی با هند داشت و اهمیت دهلی نو به عنوان یک شریک تجاری کلیدی برای مسکو با شروع جنگ در اوکراین افزایش پیدا کرد.

نارندرا مودی، نخست وزیر هند، در ۹ ژوئیه سفری پرحاشیه به مسکو را به پایان رساند – اولین دیدارش از روسیه از سال ۲۰۱۹ – که نشان دهنده خط ظریفی است که دهلی نو استفاده‌ می‌کند، زیرا روابط با روسیه را تقویت‌ می‌کند و در عین حال روابط نزدیک تر با غرب را تقویت‌ می‌کند. این سفر در زمانی انجام گرفت که رهبران ناتو در واشنگتن گرد هم آمده بودند و روسیه حملات موشکی مرگباری را در اوکراین انجام داده بود که منجر به هدف قرار دادن بیمارستان کودکان شد. در اجلاس سران ناتو در واشنگتن، رهبران غربی هفتاد و پنجمین سالگرد تاسیس ائتلاف نظامی را جشن گرفتند و تلاش کردند به اوکراین در مورد حمایت خود اطمینان دهند.

پوتین در در این دیدار از«دوستی بسیار دیرینه» و اکنون یک «مشارکت ویژه ممتاز و استراتژیک» بین روسیه و هند نام برد. مودی ضمن تاکید بر حل و فصل مسالمت آمیز مسئله اوکراین، از محکومیت روسیه اجتناب کرده است. با این حال، با نزدیک شدن روسیه به چین در بحبوحه انزوای بین المللی مسکو بر سر اوکراین، شراکت آنها پیچیده تر شده است.

مودی در نشست هفته گذشته سازمان امنیتی شانگهای که توسط مسکو و پکن تأسیس شده بود در قزاقستان شرکت نکرد.

ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین پس از حمله روسیه به کیف، با اشاره به استقبال گرم مودی در دیدار با پوتین ، در پستی در X نوشت: «این که ببینیم رهبر بزرگترین دموکراسی جهان، خونین‌ترین جنایتکار جهان را در مسکو در آغوش بگیرد، ناامیدی بزرگ و ضربه‌ای ویرانگر به تلاش‌های صلح است».

نخست وزیر هند در این نشست گفت: «جنگ، مبارزه یا حمله تروریستی، هر فردی که به انسانیت اعتقاد دارد، در صورت تلفات جانی، او را رنج‌ می‌دهد. وقتی بچه‌های بی‌گناه کشته می‌شوند، قلب انسان به درد می‌آید و این درد بسیار وحشتناک است.»

مودی افزود: «راه حلی در میدان جنگ ممکن نیست. بین بمب، تفنگ و گلوله، راه حل و مذاکرات صلح نمی‌تواند موفقیت آمیز باشد و ما باید راه صلح را تنها از طریق گفتگو در پیش بگیریم».

متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده، به سفر مودی در کنفرانس خبری در واشنگتن اشاره کرد و گفت: «ما به طور مستقیم به هند، نگرانی‌های خود را در مورد روابط آنها با روسیه به وضوح اعلام کردیم. بنابراین ما امیدواریم که هند و هر کشور دیگری، هنگامی که با روسیه تعامل‌ می‌کنند، روشن کنند که روسیه باید به منشور سازمان ملل احترام بگذارد، باید به حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین احترام بگذارد.» (۱)

سفر مودی پوشش گسترده‌ای در روسیه داشت، از جمله گذاشتن تاج گل بر مزار سرباز گمنام در دیوار کرملین.
در حالی که کشورهای غربی روسیه را تحریم کرده‌اند، پوتین با اشاره به اینکه تجارت بین روسیه و هند در سال گذشته ۶۶ درصد افزایش یافته است، گفت که توسعه تجارت یکی از محورهای اصلی سفر مودی است.

خرید انرژی توسط هند بخشی از افزایش تجارت دو کشور را تشکیل‌ می‌دهد و مودی گفت که به دلیل حمایت روسیه، «ما توانستیم شهروندان هندی را از مشکلات مربوط به نیازهای بنزین و گازوئیل نجات دهیم.» وی افزود که توافقات کشورها در مورد انرژی «به طور غیرمستقیم به ایجاد ثبات بازار جهان کمک کرد».

پس از این دیدار، وزیر امور خارجه هند گفت که مودی و پوتین هدف خود را برای رسیدن به ۱۰۰ میلیارد دلار تجارت دوجانبه سالانه تا سال ۲۰۳۰ تعیین کردند. در همین حال، تجارت هند و روسیه به دلیل همکاری قوی انرژی شاهد افزایش شدید بوده و به نزدیک به ۶۵ میلیارد دلار در سال مالی ۲۰۲۳-۲۰۲۴ رسیده است.

بخش قابل توجهی از این تجارت در صنایع انرژی و دفاعی است. هند به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده تسلیحات در جهان، همچنان به فناوری روسی برای تسلیحات سنتی متکی است. در زمان اتحاد جماهیر شوروی حدود ۷۰ درصد تسلیحات ارتش هند، ۸۰ درصد از سیستم‌های نیروی هوایی و ۸۵ درصد از تسلیحات نیروی دریایی هند منشا روسی داشتند. به گفته مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم، با این حال، وابستگی هند به تسلیحات روسی به دلیل تنوع بخشیدن به خریدهای تسلیحاتی این کشور در حال حاضر تا حدی کاهش یافته است.

تحلیلگران معتقدند هم اکنون نیز ۶۰ درصد تجهیزات و سیستم‌های نظامی هند منشأ روسی دارند. اما با توجه به اینکه کارخانه‌های روسیه در حال حاضر عمدتاً تسلیحات را برای جنگ این کشور در اوکراین تولید می‌کنند، هند با تأخیر در تامین قطعات یدکی مواجه شده است و این امر باعث شده تا بیشتر از ایالات متحده، اسرائیل، فرانسه و ایتالیا خرید کند. کواترا گفت که مودی این تاخیر را با پوتین مطرح کرد و هر دو طرف موافقت کردند که به آن رسیدگی کنند.

رسانه‌های دولتی روسیه گزارش دادند که رهبران دو کشور همچنین درباره کمک مسکو به هند برای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای بیشتر گفتگو کردند. دو کشور در حال حاضر در پروژه انرژی هسته‌ای کودانکولام در ایالت تامیل نادو در جنوب هند با یکدیگر همکاری‌ می‌کنند.
چین و هند پس از تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات متحده و متحدانش که اکثر بازارهای غربی را به روی صادرات روسیه بستند، به عنوان خریداران اصلی نفت روسیه هستند. به گفته تحلیلگران، هند اکنون بیش از ۴۰ درصد از واردات نفت خود را از روسیه دریافت‌ می‌کند.

از زمان آغاز درگیری در اوکراین، رهبر هند، متحد تاریخی مسکو و شریک غرب، اقدام به ایجاد تعادل ظریفی کرده است. دهلی نو که از استراتژی دیپلماسی “چند جانبه” خود دفاع‌ می‌کند، همواره از محکومیت صریح تجاوز روسیه خودداری کرده و در عین حال خواستار صلح و گفتگو شده است.

منابع نزدیک به دفتر نخست وزیر هند گفتند که مودی علیرغم اظهار نگرانی، احتمالاً به طور مستقیم با پوتین در مورد تهاجم روسیه به اوکراین گفتگو نخواهد کرد. به نظر می‌رسد که رهبر هند به‌عنوان بخشی از یک اقدام موازنه گسترده‌تر بین شرق و غرب، که در مرکز سیاست خارجی چندجانبه‌اش قرار دارد، با روسیه تعامل بیشتری خواهد داشت.

هند مواضع بی طرفی اتخاذ کرده و جنگ روسیه علیه اوکراین را نه محکوم کرده و نه نادیده‌ می‌گیرد و گفته است که این درگیری باید از طریق گفتگو و دیپلماسی حل شود. دهلی نو می‌ترسد که اگر روسیه را محکوم کند و به تحریم‌های غرب بپیوندد، مسکو را از خود دور کرده و مسکو به چین و پاکستان که هر دو رقیب اصلی هند هستند، نزدیک‌تر شود. به همین دلیل، هند از امضای بیانیه‌ مشترک در نشست صلح سوئیس خودداری کرد و حضور روسیه را بر سر میز مذاکره به عنوان پیش نیاز یک صلح پایدار مطرح کرد.

شراکت بین مسکو و دهلی نو پیچیده‌تر شده است، زیرا روسیه که با انزوای فزاینده بین‌المللی مواجه شده بود، از زمان شروع جنگ در اوکراین به چین نزدیک شده است. گفته‌ می‌شود این روابط رو به رشد روسیه و چین در تصمیم مودی برای دوری از نشست سازمان همکاری شانگهای هفته گذشته در قزاقستان نقش داشته است.

ود شینده، محقق سابق موسسه سیاست جامعه آسیا در دهلی نو توضیح داد: «وابستگی فزاینده مسکو به سیاست خارجی چین، چین را به نقطه اتکای کلیدی در مانورهای سازمان همکاری شانگهای تبدیل کرده است. هند در این مورد محتاط است.»

بی‌اعتنایی به گردهمایی سازمان همکاری شانگهای با حضور مودی در نشست گروه هفت در ایتالیا در ژوئن در تضاد بود. آجی بیساریا، دیپلمات سابق هندی، گفت: «برای هند، مهم‌ترین چالش استراتژیک توسعه‌طلبی چین در کنار مرزهایش است. این کشور تمایل دارد به همه روابط خود از این منظر نگاه کند. عامل چین یک محرک اضافی برای تعامل هند نه تنها با قوی‌ترین رقیب جهانی چین یعنی ایالات متحده، بلکه با نزدیک‌ترین متحد آن، روسیه، ایجاد می‌کند.»

در عین حال، هند یکی از اعضای گروه امنیتی Quad شامل ایالات متحده، ژاپن و استرالیا است که به عنوان سنگری در برابر قاطعیت چین در منطقه هند و اقیانوس آرام عمل‌ می‌کند.

اهمیت هند به عنوان یک شریک تجاری کلیدی برای روسیه از آغاز جنگ در اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ به طور پیوسته افزایش یافته است. به غیر از چین، هند به خریدار اصلی نفت روسیه تبدیل شده است که با قیمت‌های تخفیف‌خورده فروخته می‌شود و برای روسیه یک راه نجات مالی حیاتی در بحبوحه تحریم‌های غرب ایجاد می‌کند.

آندره رودنکو معاون وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه گفت: «سفر نارندرا مودی، نخست وزیر هند به مسکو تأیید کرد که دهلی نو روسیه را شریک استراتژیک خود می‌داند که اهمیتش کمتر از ایالات متحده نیست».

نتیجه گیری

مودی نخست وزیر هند با دیپلماسی چندجانبه خود به دنبال این است که از یک طرف در روابط غرب با روسیه توازن برقرار کند و از طرف دیگر با روابط نزدیک‌تر با روسیه، از چین و پاکستان دو رقیب دیرینه خود عقب نماند. دیپلماسی چندجانبه هند می‌تواند به عنوان الگویی برای ایران در موازنه بین غرب و شرق نیز استفاده شود. نزدیکی یک طرفه به چین و روسیه و تشدید تنش با غرب در سال‌های اخیر باعث شده است که این دو کشور در تعهداتشان به ایران کوتاهی کنند. برقراری توازن‌ می‌تواند عامل مهمی در توسعه روابط بین ایران و روسیه باشد. بیشترین همکاری روسیه با ایران زمانی انجام شده است که ایران حق انتخاب‌های زیادی داشته است.

منبع: ایراس https://www.iras.ir/?p=10774

پایان/