به گزارش تحریریه، تارنمای شبکه خبری «راشا تودی» نوشت، هنگامی که با توجه به آغاز جنگ اوکراین، ذخایر ارزی روسیه از سوی آمریکا و متحدانش بلوکه و دسترسی این کشور به سیستم پیام رسانی مالی سوئیفت قطع شد، مسکو به گزینه های دیگر ارزی برای تسویه حساب تجاری خود روی آورد که از جمله مهمترین آن ها یوآن بود.

با این حال، روسیه به هیچ وجه در استفاده از ارز ملی چین تنها نیست. در سال‌های اخیر، چند اقتصاد بزرگ جهان هم استفاده از یوان را در دستور کار قرار داده‌اند یا در حال بررسی این کار هستند.

به دلیل آنکه روسیه و بسیاری از کشورهای جنوب جهان به دنبال رهایی از هژمونی دلار هستند، میزان اهمیت یوان چین در حال افزایش است.

راشا تودی چند کشور بزرگی را که در تجارت خود به سمت ارز چین حرکت می کنند، چنین بر شمرده است.

روسیه؛ فرار بزرگ از سیطره دلار؟
روسیه از نظر استفاده از یوان پیشتاز است. مسکو با تحمل بار سنگین فشارهای شدید سیستم مالی غرب که اساساً روسیه را از تسویه حساب با یورو و دلار منع کرده است، به طور فزاینده ای از یوان در تجارت خارجی استفاده می کند.

بر اساس جدیدترین اطلاعات موجود از بانک مرکزی روسیه، تا جولای ۲۰۲۳، این کشور از ارز چینی برای ۳۴ درصد واردات و ۲۵ درصد از صادرات خود استفاده کرده است. بخشی از این رشد به دلیل افزایش واردات از خود چین است، اما استفاده از یوان برای تسویه واردات از کشورهای ثالث یعنی کشورهایی که خطوط سوآپ ارزی با بانک مرکزی چین دارند، نیز افزایش یافته است.

با این حال، نفوذ یوان در روسیه بسیار فراتر از تسویه حساب تجاری است. روسیه اکنون سومین مرکز بزرگ تسویه معاملات یوان در خارج از چین می باشد. باتوجه به اینکه نخستین صندوق مبادله ای با یوان در ژانویه ۲۰۲۳ در بورس روسیه راه اندازی شد، همین امر یوان را به پرمعامله ترین ارز در بورس مسکو تبدیل کرده است.

پس از دگرگونی ها در اواخر سال ۲۰۲۲ یوان اکنون جایگاه برجسته تری در صندوق ثروت دولتی روسیه دارد. این اقدامات با هدف کاهش داد و ستد روسیه با ارزهای کشورهای به اصطلاح غیردوست (آنهایی که از تحریم ها حمایت می کنند) صورت گرفت. در همین حال، تعدادی از شرکت‌های بزرگ روسی اوراق قرضه با یوان را در دو سال گذشته عرضه کرده‌اند، حرکتی که بر اهمیت فزاینده ارز چین فراتر از تجارت تاکید می‌کند. غول آلومینیومی RUSAL اولین شرکتی بود که به بازار یوان دست یافت و پس از آن شرکت بزرگ نفتی Rosneft و معدن طلا Polyus در این مسیر حرکت کردند.

آرژانتین؛ به گذشته پشت می کند؟
چین و آرژانتین یک خط سوآپ دوجانبه به ارزش ۱۱ میلیارد دلار را در سال ۲۰۱۴ افتتاح کردند. این تصمیم به دو کشور اجازه می دهد تا ارزها را با بهره و نرخ ارز از پیش تعیین شده ای مبادله کنند. آرژانتین در آوریل ۲۰۲۳ به معادل یوانی ۱.۰۴ میلیارد دلار برای پرداخت هزینه واردات از چین دسترسی پیدا کرد. این محدودیت بعدا تمدید شد تا بوئنوس آیرس به بودجه بیشتری دسترسی داشته باشد. برای آرژانتین، که ذخایر ارزی آن تمام شده و سابقه نکول‌هایش سرمایه‌گذاران را در مورد وام‌دهی ناامید کرده است، دسترسی به منابع مالی یوان یک راه نجات حیاتی می باشد.

آرژانتین همچنین از یوان برای پرداخت بدهی‌های خود به صندوق بین‌المللی پول هم استفاده کرده است. این اولین باری است که یک کشور آمریکای جنوبی از ارز چین برای تسویه تعهدات بدهی استفاده می‌کند و نقطه عطفی مهم است که می تواند مسیر را برای استفاده گسترده‌تر از یوان فراتر از تسویه حساب تجاری باز کند. گزارش کارشناسی آگوست ۲۰۲۳ صندوق بین المللی پول نشان می دهد که خط سوآپ با چین بخش قابل توجهی از ذخایر بانک مرکزی آرژانتین را تشکیل می دهد که منبع مهم نقدینگی کوتاه مدت برای پرداخت بدهی محسوب می شود. این امر برای تامین مالی واردات به ویژه با توجه به ذخایر ارزی بسیار پایین آرژانتین مهم بوده است.

با این حال، علی‌رغم نقش چین در ارائه حمایت حیاتی از اقتصاد آرژانتین، «خاویر میلی» رئیس‌جمهور تازه این کشور، با ادعای اینکه کشورش دیگر با رژیم‌های «کمونیستی» کار نمی‌کند و دولت چین را به یک «قاتل» تشبیه کرده، به دنبال فاصله گرفتن از پکن است.

در این راستا بر اساس گزارش رسانه های آرژانتینی، در ۲۱ دسامبر ۲۰۲۳، چین خط اعتباری مبادلاتی را تا زمانی که میلی تعهد خود را برای همکاری سازنده با پکن نشان ندهد، پس گرفت. سخنگوی سفارت چین در آرژانتین از تایید این گزارش ها خودداری کرد. از دست دادن منابع مالی ارزان در شرایط دشواری برای آرژانتین رخ می دهد که با یک بحران مالی شدید و تورم بالا دست و پنجه نرم می کند.

عربستان سعودی؛ آیا پس از مدت ها پشت دلار را خالی می کند؟
از میان بسیاری از خطوط مبادله ای که چین در دهه گذشته با بانک های مرکزی در سراسر جهان باز کرده است، به طور قطع هیچ یک به اندازه خطی که در نوامبر گذشته با عربستان سعودی ایجاد شد، برجسته نشده است. ارزش این خط ۵۰ میلیارد یوان (۶.۹۸ میلیارد دلار) است. در حالی که این مبلغ به خودی خود نسبت به حجم تجارت بین دو کشور زیاد نیست، با توجه به نقش حیاتی عربستان سعودی در پیدایش و تقویت سیستم به اصطلاح دلاری، این حرکت بسیار نمادین است. علاوه بر این، بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که این خط مبادلاتی تنها آغاز راه بوده و پکن و ریاض ممکن است همکاری بسیار بزرگتری در همین مسیر داشته باشند.

چین در سال ۲۰۱۱ از آمریکا به عنوان بزرگترین شریک تجاری عربستان سعودی پیشی گرفت و در آن سال بیش از ۶۴ میلیارد دلار کالا بین دو کشور مبادله شد. این دو کشور بعدها گردش مالی خود را افزایش دادند به نحوی که در سال ۲۰۲۲ از مرز ۱۰۰ میلیارد دلار گذشت. عربستان سعودی در سال ۲۰۲۰ به بزرگترین تأمین کننده نفت چین تبدیل شد، اگرچه در سال ۲۰۲۳ روسیه از ریاض پیشی گرفت.

برای عربستان سعودی، معامله سوآپ ارزی فرصتی برای تنوع بخشیدن به ذخایر ارز خارجی این کشور است. عربستان سعودی به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت جهان، مدت هاست که به دلار آمریکا به عنوان منبع اصلی ارز خود برای معاملات نفتی گره خورده است.

گزارش ماه می ۲۰۲۲ روزنامه وال استریت ژورنال نشان داد که دو کشور در حال مذاکره برای انجام واردات نفت عربستان به یوان هستند. اگرچه تاکنون چیزی اعلام نشده است، اما خط سوآپ تازه افتتاح شده به وضوح زمینه را برای چنین حرکتی فراهم می کند. تغییر مسیر معاملاتی نفت عربستان به یوآن، ضربه ای به دلار نفتی وارد می کند؛ از دهه ۱۹۷۰ ریاض با قیمت گذاری نفت خود صرفا به دلار موافقت کرد و معاملات نفتی آن به پشتوانه اصلی سلطه دلار تبدیل شد.

برزیل؛ سوئیفت چینی
در فوریه ۲۰۲۳، برازیلیا و پکن به توافق رسیدند تا ترتیبات تسویه با یوآن را در برزیل ایجاد کنند و بدین ترتیب راه را برای استفاده از پول چین در تسویه حساب ها هموار کنند. اندکی پس از آن، برزیل نیز به معادل چینی سیستم پیام رسانی سوئیفت، یعنی سیستم پرداخت بین بانکی فرامرزی (Cross-border Interbank Payment System) دسترسی پیدا کرد.

در ماه آوریل، چین و برزیل به توافقی در زمینه مبادله ارزی دست یافتند که به طور کامل دلار را به عنوان یک واسطه حذف کرد. در همان ماه «لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا» رئیس‌جمهور برزیل در یک دیدار رسمی از چین، از نقش مسلط دلار در تجارت جهانی انتقاد کرد و گفت «چرا هر کشوری باید برای تجارت به دلار گره بخورد؟... چه کسی تصمیم گرفت دلار واحد پول جهانی باشد؟»

اگرچه بیش از ۹۰ درصد تجارت خارجی برزیل همچنان به دلار است اما سهم سایر ارزها در حال افزایش است. در همین حال، تا پایان سال ۲۰۲۲ حجم مبادله خارجی برزیل به یوان به بالاترین حد خود یعنی ۵.۳۷ درصد از کل دارایی ها رسید و از یورو پیشی گرفت. یورو دومین ارز ذخیره بزرگ در برزیل بود و جالب است تا پنج سال پیش، این کشور هیچ دارایی را به یوان نداشت.

ایران؛ فقط ادعا!
ایران نیز مانند روسیه اساساً از سیستم مالی غرب جدا شده و مدت‌هاست که به دنبال جایگزین‌هایی برای آن است. چین در سال ۲۰۱۲ شروع به خرید مقداری نفت از ایران با پرداخت یوان کرد و دو کشور در مورد تقویت تسویه تجارت با ارز محلی در حال مذاکره بودند.

با این حال، همانطور که احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد ایران اعتراف کرده است، کار زیادی برای تسهیل استفاده از پول چین باقی مانده است. در همین حال، در سال ۲۰۱۸، ایران در ژستی که بیشتر ارزش نمادین داشت، دلار را با یوان در پلت فرم رسمی گزارش نرخ ارز خود جایگزین کرد.

پایان/