به گزارش تحریریه، مانوئل آدورنی (Manuel Adorni) سخنگوی ریاست جمهوری آرژانتین جمعه گذشته (۲۹ دسامبر/ هشتم دی ماه) گزارش داد، دولت این کشور به ریاست جمهوری خاویر میلِی (Javier Milei) سیاستمدار لیبرال تندرو انصراف خود از پیوستن به ائتلاف اقتصادهای نوظهور جهان موسوم به بریکس را با ارسال نامه‌هایی به کشورهای عضو این بلوک اعلام کرد.

در نامه امضا شده توسط خاویر میلی عنوان شده است که «در حال حاضر، پیوستن جمهوری آرژانتین به بریکس به عنوان عضو کامل از یکم ژانویه ۲۰۲۴ (۱۱ دی)، مناسب تلقی نمی‌شود».

وی در نامه‌های رسمی ارسال شده، تصمیم خود را اینطور توجیه کرد که: نقشه سیاست خارجی دولتی که من چند روزی ریاست آن را بر عهده دارم، از بسیاری جهات با دولت قبلی متفاوت است.

رئیس‌جمهوری چین، رئیس‌جمهوری سابق آرژانتین، رئیس‌جمهوری روسیه (از راست به چپ)

پیشینه

رئیس‌جمهوری راستگرای افراطی آرژانتین از پیوستن به بلوک بریکس (متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) در شرایطی انصراف داد که رسیدن به این مرحله، نتیجه مسیر پیچیده دیدارهای سیاسی، تقویت روابط و اشتراک‌گذاری اهداف و چالش‌های آرژانتین و سران مختلف بریکس بود.

ابراز علاقه‌مندی اولیه این کشور برای عضویت در این بلوک، در سال ۲۰۱۵ آغاز شد؛ زمانی که کریستینا کرچنر رئیس‌جمهوری وقت، پیشنهادی مبنی بر گسترش بریکس را ارائه کرد. این کشور در دهمین اجلاس سران بریکس در سال ۲۰۱۸ نقش مهمی ایفا کرد و در مقام رئیس گروه ۲۰ و به عنوان عضوی از اتحادیه مرکوسور عمل کرد.

سپس در ژوئن ۲۰۲۲، آلبرتو فرناندس به دعوت چین در اجلاس سران بریکس شرکت کرد. در این نشست سیاسی، آرژانتین با دریافت حمایت رسمی از سوی پکن، بار دیگر قصد خود برای پیوستن به بریکس را رسمی کرد. روسیه نیز حمایت خود را اعلام کرد.

با این فشار چین و روسیه، روابط آرژانتین با هند نیز در چارچوب نشست G۷ در آلمان، رویدادی که بوئنوس آیرس به عنوان کشور مهمان در آن شرکت کرد، تقویت شد. پس از این رویداد، یک نشست دوجانبه در آرژانتین با سوبرامانیام جایشانکار وزیر امور خارجه هند برگزار شد و موضع دهلی نو به نفع الحاق آرژانتین به بریکس اعلام شد.

الحاق آرژانتین به گروه کشورهای بریکس سرانجام در اجلاس ژوهانسبورگ (آفریقای جنوبی) در اوت گذشته (مرداد- شهریور) و در دولت سابق به ریاست جمهوری آلبرتو فرناندز تصمیم‌گیری شد.

در اجلاس ژوهانسبورگ، بریکس با دعوت از شش عضو جدید، که علاوه بر آرژانتین شامل مصر، اتیوپی، عربستان سعودی، ایران و امارات متحده عربی می‌شود، گسترش این گروه را (که ۲۴ درصد تولید ناخالص داخلی و ۴۲ درصد جمعیت جهان را شامل می‌شود) اعلام کرد. آرژانتین که در سپتامبر ۲۰۲۲ به طور رسمی، درخواست پیوستن به این بلوک را ارائه داده بود، قرار بود از ژانویه ۲۰۲۴ به عضویت کامل بریکس در آید.

وزارت امور خارجه آرژانتین در دوره دولت قبلی اعلام کرد: بریکس بیش از ۴۲ درصد از جمعیت جهان، ۳۰ درصد از قلمرو جهان، ۲۳ درصد تولید ناخالص داخلی و ۱۸ درصد تجارت جهانی را تشکیل می‌دهد. اگر این اعضای جدید بپیوندند، این بلوک ۳۱.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهد.

با وجود تمایل جدی دولت پیشین آرژانتین و دعوت رسمی از سوی بریکس، مسئله پیوستن به این بلوک از جمله موضوعات بحث‌برانگیز در دوره انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳ و بین نامزدهای اصلی اپوزیسیون بود. خاویر میلی در همان زمان اطمینان داد که در صورت پیروزی در انتخابات، با کشورهایی که توسط جریان چپگرا اداره می‌شوند، معامله نخواهد کرد؛ معامله با «کمونیست‌هایی که به آن‌ها احترام نمی‌گذارند».

آلبرتو فرناندس در دفاع از این اقدام اعلام کرد که «سیاست خارجی، ایدئولوژی ندارد» و پیوستن به این بلوک «سناریوی جدیدی را برای آرژانتین» در بحبوحه بحران اقتصادی جدی گریبانگیر این کشور رقم می‌زند.

اهمیت موضوع

چنان چه وزن اقتصادی قابل توجه اعضای بریکس را در نظر بگیریم، ورود آرژانتین به این بلوک می‌توانست افزایش همکاری‌های اقتصادی و تجاری با سایر کشورهای عضو بریکس را رقم زند. به نوشته تارنمای «نَسیون» (la nacion) چندین شرکای اصلی تجاری آرژانتین به کشورهای بریکس تعلق دارند؛ برزیل، چین و هند با حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد در تجارت خارجی آرژانتین در سال ۲۰۲۲ مشارکت داشتند. هند یک بازار استراتژیک برای صادرات روغن سویا و ذرت است؛ هند چهارمین شریک تجاری و چهارمین مقصد صادرات آرژانتین است. چین نیز به عنوان یک مقصد حیاتی برای سویا و گوشت های تولید شده در آرژانتین است و تقریبا نیمی از صادرات گوشت‌های آرژانتین را خریداری می‌کند. در مورد گندم و جو، برزیل به عنوان بازار مقصد اصلی در میان کشورهای مرکوسور است.

کارشناسان پیشتر اطمینان دادند که پیوستن آرژانتین در این بلوک به کاهش تعرفه‌ها میان اعضا منجر خواهد شد. در این راستا، مزیت‌ها هم در حوزه گمرکی و هم در حوزه تعرفه آشکار به نظر می‌رسید. قرار گرفتن آرژانتین در کنار اعضای بریکس، به معنای گشایش بازاری با ابعاد قابل توجه، به ویژه سودمند در زمینه‌هایی مانند کشاورزی و منابع معدنی بود.

آرژانتین دارای مجموعه‌ای از ویژگی‌ها و منابع اقتصادی است که به طور قابل توجهی به پویایی بلوک بریکس کمک می‌کرد. آرژانتین به دلیل ظرفیت خود برای تولید محصولات غذایی مانند سویا یا غلات برجسته است و می‌توانست سهم ارزشمندی در عرضه جهانی غذا داشته باشد. این کشور همچنین دارای منابع استراتژیک انرژی و معدنی است که از اهمیت قابل توجهی برخوردار است: گاز طبیعی، نفت شیل و مواد معدنی مختلف مانند طلا، نقره و مس، ماده معدنی لیتیوم با ارزش فزاینده؛ آرژانتین سومین ذخیره بزرگ جهانی این طلای سفید را در اختیار دارد.

از طرفی، پیوستن به بریکس بستری برای آرژانتین فراهم می‌کرد تا از طریق آن بتواند دیدگاه‌ها و منافع خود را در صحنه بین‌المللی ابراز کرده و صدای خود را در بحث‌ها و تصمیم‌های جهانی تقویت کند. علاوه بر این، همکاری با اعضای بریکس برای رسیدگی مشترک به مشکلات جهانی از منظر منافع جنوب-جنوب، با در نظر گرفتن ویژگی‌ها و نیازهای کشورهای تشکیل‌دهنده این بلوک، آسان‌تر به نظر می‌رسید.

دسترسی به پشتیبانی، منابع مالی و پروژه‌های توسعه‌ای که توسط بانک توسعه جدید (NDB) حمایت می‌شود، یکی از اصلی‌ترین مشوق‌ها در تصمیم آرژانتین بود. دولت‌های پیشین آرژانتین درگیر با جنگ اقتصادی مستمر، تشدید تورمی که ریشه از دهه ۱۹۸۰ دارد، از سر گذراندن دوره سخت همه‌گیری کووید-۱۹، مواجه با پیامدهای جنگ اوکراین، کاهش مداوم ارزش پزو و بدهی بالغ بر ۴۰ میلیارد دلاری به صندوق بین‌المللی پول، بریکس و بانک توسعه و فراهم آمدن امکان دسترسی به وام‌های این بانک را راهکاری برای فائق آمدن بر چالش‌های این کشور بحران‌زده می‌دیدند.

علاوه بر این، قرارداد ذخایر مشروط (CRA) به عنوان سازوکاری که از طریق قراردادهای سوآپ یا مبادله ارز محلی میان بانک‌های مرکزی کشورهای عضو بریکس کار می‌کند، هر روز از شهرت بیشتری برخوردار می‌شود و آرژانتین نیز مد نظر قرار داده بود. اساس قرارداد ذخایر مشروط کمک به کشورهای عضو در غلبه بر چالش‌های تراز پرداخت کوتاه‌مدت بوده، زیرا دارای پایه سرمایه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلاری است.

در عرصه ژئوپلیتیک نیز کشورهای بریکس پیوسته درخواست راه‌حل مسالمت‌آمیز و مذاکره برای حل‌وفصل درگیری میان آرژانتین و انگلیس بر سر جزایر مالویناس (فالکلند) را مطرح کردند و این نمونه بارز حمایت بریکس از عضو جدید خود، حتی قبل از ورود رسمی بود.

ورود آرژانتین به بریکس، یک گام استراتژیک در جهت گسترش نفوذ این گروه در نیمکره غربی بود. ورود این کشور به بلوک متضمن تغییر احتمالی تمرکز این کشور در روابط خود با غرب بود. ورود آرژانتین به گروه بریکس تاثیر ژئوپلیتیکی قابل توجهی هم بر موقعیت آمریکای لاتین در صحنه بین‌المللی و هم بر روابط اقتصادی و دیپلماتیک میان برزیل و آرژانتین داشت.

ارزیابی

تصمیم دولت آرژانتین به ریاست جمهوری خاویر میلِی، پایان دادن به سناریوی عضویت این کشور در بلوک بریکس با وجود همه گمانه‌زنی‌ها از فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌رو است. تصمیمی که همه سناریوها را معکوس کرد و نمونه بارز عنصر فقدان قطعیت و پویایی سیاسی در ماهیت سیال تحولات در عرصه بین‌المللی و تاثیر متقابل تدابیر و تصمیم‌های ملی و پیامدهای جهانی آن است.

خاویر میلی، آمریکا و رژیم صهیونیستی را به صورت بسیار واضح به عنوان متحدان استراتژیک اصلی دولت خود معرفی کرده است و در طول مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری خود اطمینان داد که قصد دارد روابط تجاری خود را با غول آسیایی، دومین شریک تجاری بزرگ آرژانتین پس از برزیل، پایان دهد. وی اعلام کرد: ما قرار نیست خودمان را با کمونیست‌ها هماهنگ کنیم.

با این حال، میلِی پس از آغاز به کار به عنوان رئیس‌جمهوری، لحن آشتی‌جویانه‌تری نسبت به پکن اتخاذ کرد و از «تبریک و آرزوهای خوب» ی که از شی جین پینگ رئیس‌جمهوری چین دریافت کرد، تشکر و قدردانی کرد.

دولت روسیه در واکنشی فوری، نسبت به تصمیم بوئنوس آیرس مبنی بر انصراف از پیوستن به بریکس ابراز تاسف کرد؛ با این حال، روسیه این تصمیم را «حق حاکمیتی» دولت آرژانتین دانست.

موضع روشن همسویی با آمریکا و رژیم صهیونیستی را می‌توان یک سیاست خارجی بیش از حد ایدئولوژیک ارزیابی کرد.

اقدام دولت جدید آرژانتین به ویژه روابط با برزیل را پیچیده‌تر خواهد کرد؛ برزیل که از هیچ تلاشی برای عضویت آرژانتین در بریکس مضایقه نکرد. خاویر میلِی را در حالی با ژائیر بولسونارو رئیس‌جمهوری سابق برزیل از جناح راست افراطی مقایسه می‌کنند که حتی بولسونارو نیز در دوره ریاست خود، حضور برزیل در بریکس را حفظ کرد.

سیاست خارجی دولت جدید آرژانتین در همسویی کامل با آمریکا و جدایی دیپلماتیک از برخی بازیگران کلیدی بین‌المللی، به ویژه در چارچوب حرکت جهان به سمت چندجانبه‌گرایی، نه تنها نگران‌کننده است بلکه چندان استراتژیک به نظر نمی‌رسد. نکته حائز اهمیت اینکه باید دید آمریکا در قبال این اقدام آرژانتین، چه خدماتی ارائه خواهد داد.

عقب‌نشینی آرژانتین نشان داد که تغییرات سیاسی داخلی می‌تواند دیدگاه بریکس برای تعریف خود به عنوان یک مرکز جایگزین از منظر مالی و همکاری جهانی خارج از سلطه غرب را تحت تاثیر قرار دهد. خورخه کارِرا (Jorge Carrera) رئیس سابق بانک مرکزی آرژانتین همچنین معتقد است: این تصمیم بیش از هر چیز عدم احترام به چین و برزیل است که برای ورود ما، تلاش بسیاری به کار بستند. اشتباه بزرگ، کودکانه بودن و بیش از حد ایدئولوژیک کردن روابط بین‌الملل (چه به راست یا چپ) است که در نهایت، منافع ملی آرژانتین را تحت الشعاع قرار داد.

انصراف از عضویت بریکس از سوی دولت جدید آرژانتین، نمونه‌ای از یک سیاست خارجی فوق ایدئولوژیک است و از دولتی سر زده است که منتقد بانک‌های مرکزی و سیستم‌های پولی بوده، بانک‌های مرکزی را به «کلاهبرداری» متهم می‌کند، به شدت از بیت‌کوین حمایت می‌کند، آمریکا و اسرائیل را جهان آزاد می‌داند؛ دولتی که امیدوار است از صندوق بین‌المللی پول و یا سرمایه‌گذاران خصوصی کمک مالی دریافت کند تا بتواند خود را حفظ کند.

منبع: ایرنا

پایان/