به گزارش تحریریه، دفتر مطالعات بخش عمومی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، در گزارشی با عنوان «سهم نهادهای شبه دولتی در اقتصاد ۲. صنعت پالایش نفت» آورده است که در سال‌های اخیر سیاستگذاری در حوزه نهادهای عمومی غیردولتی در برخی موارد به‌دلیل عدم شفافیت و فقدان اطلاعات، با مشکلات بسیاری همراه بوده و تلاش قانونگذار در تعیین محدوده مشخصی برای فعالیت نهادهای مذکور، در عمل به موفقیت چندانی دست پیدا نکرده ‌است. به همین دلیل در این سلسله گزارش به بررسی سهم نهادهای عمومی غیردولتی در بازارهای مختلف پرداخته شده تا تصویر شفاف‌تری از مالکیت و کنترل نهادهای مذکور در فعالیت‌های اقتصادی ارائه شود.

در این گزارش بر سهم نهادهای عمومی غیردولتی در صنعت پالایش نفت کشور تأکید می کند که به دلیل سهم قابل توجه دولت در صنعت پالایشی، بخش مذکور نیز در کنار سهم نهادهای عمومی غیردولتی مورد توجه قرار گرفته است.

مرکز پژوهش های مجلس در این گزارش با بررسی شرکت های پالایش نفت در گروه «فرآورده های نفتی، کک و سوخت هسته ای» بازار بورس، بیان می کند: از ۱۰ شرکت پالایش نفت فعال، ۴ شرکت غیربورسی هستند. گفتنی است براساس صورت‌های مالی ۶‌ماهه اول سال ۱۴۰۱، ۶ شرکت بورسی پالایش نفت همگی سودده بوده‌اند. شرکت نفت آبادان با ظرفیت پالایش ۳۹۰ هزار بشکه نفت خام در روز در جایگاه اول قرار می‌گیرد. پالایش نفت کرمانشاه با پالایش ۲۵ هزار بشکه نفت خام، کمترین میزان تولید را در بین ۱۰ شرکت پالایشی داراست.

در این گزارش با بیان اینکه بخش خصوصی سهم ناچیزی از صنعت پالایش کشور را در اختیار دارد و عمده این صنعت در اختیار دولت و نهادهای عمومی است، بیان می کند: به‌غیر از پالایشگاه کرمانشاه که ۸۰ درصد سهام آن در فرایند خصوصی‌سازی به بخش خصوصی واگذار گردید، ۹ پالایشگاه دیگر در مالکیت دولت و نهادهای عمومی غیردولتی است. دولت از طریق شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی، سازمان تأمین اجتماعی از طریق شرکت سرمایه‌گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تأمین (تاپیکو)، سهام عدالت، سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح (ساتا) از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری تجاری شستان و غدیر، صندوق بازنشستگی و ازکارافتادگی بانک‌های ملی و بانک‌های ادغام ‌شده از طریق شرکت سرمایه‌گذاری غدیر، صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت از طریق شرکت سرمایه‌گذاری اهداف و هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی از طریق شرکت آوای پردیس سلامت از بازیگران اصلی بازار پالایش نفت هستند.

دفتر مطالعات بخش عمومی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در ادامه این گزارش به ارائه یافته های کلیدی می پردازد: در این گزارش با استفاده از داده‌های مربوط به ۱۰ پالایشگاه فعال کشور که براساس ظرفیت روزانه پالایش نفت خام دسته‌بندی ‌شده‌اند، به تخمین سهم نهادهای عمومی غیردولتی و دولت از صنعت پالایش نفت کشور پرداخته است.
این گزارش نتایج مطالعه را به سه شکل ارائه می دهد: اول تخمین سهم هریک از نهادهای عمومی غیردولتی و دولت از کنترل و مدیریت صنعت پالایش نفت. دوم محاسبه سهم جریان نقدی برای نهادهای عمومی غیردولتی و دولت در صنعت پالایش نفت و سوم محاسبه تعداد شرکت های سهام دار با درنظر گرفتن چهار سطح مالکیت به تفکیک نهادهای عمومی غیردولتی و دولت.

در ادامه این گزارش بیان می شود که تأمین اجتماعی، دولت (شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران) و سهام عدالت به‌ترتیب حدود ۴۵، ۳۵ و ۱۱ درصد کنترل و مدیریت صنعت پالایش کشور را (پاییز ۱۴۰۱) در اختیار دارند. سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح (ساتا) نیز با سهم ۸ درصدی از میزان پالایش نفت خام در جایگاه بعدی قرار می‌گیرد و بخش خصوصی تنها یک درصد از مدیریت و کنترل بازار پالایشی کشور را در اختیار دارد. بر این اساس، ۹۹ درصد کنترل و مدیریت صنعت پالایشی کشور در اختیار دولت و نهادهای عمومی غیردولتی است.

همچنین این گزارش با بررسی جریان نقدی صنعت پالایشی کشور به سهم بخش های مختلف می پردازد و بیان می کند که در محاسبه جریان نقدی، دولت با سهم ۲۷ درصدی در جایگاه اول قرار می‌گیرد و پس از آن تأمین اجتماعی و سهام عدالت با سهم‌های ۱۹ و ۱۶ درصدی از جریان نقدی در رتبه دوم و سوم قرار می‌گیرند. صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت با سهم ۷ درصدی از جریان نقدی صنعت پالایشی، در جایگاه بعدی قرار می‌گیرد. تأمین اجتماعی نیروهای مسلح و هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی حدود ۳ درصد از جریان نقدی صنعت پالایشی کشور سهم دارند. صندوق بازنشستگی، وظیفه، پس‌انداز و ازکارافتادگی بانک‌های ملی و ادغام ‌شده ۲ درصد و بخش خصوصی، صندوق بیمه اجتماعی روستاییان، عشایر و کشاورزان، بنیاد شهید و امور ایثارگران و صندوق بازنشستگی صنعت نفت هریک حدود یک درصد از جریان‌های نقدی صنعت پالایش نفت کشور سهم دارند.

بررسی‌های گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان‌ می‌دهد صندوق بازنشستگی و ازکارافتادگی بانک‌های ملی و بانک‌های ادغام‌ شده، صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت و هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی در حداقل یک پالایشگاه نفت دارای کرسی هیئت‌مدیره هستند اما به‌دلیل عدم کنترل شرکت، سهمی از مدیریت صنعت پالایش نفت کشور نداشته و تنها در حق جریان‌های نقدی سهیم هستند.

متن کامل این گزارش را در اینجا بخوانید.

پایان/