روابط ایران و آذربایجان پس از حادثه سفارت جمهوری آذربایجان در تهران وارد مسیر پرچالش و بحث و برانگیزی شده است که نقش کشورهای ثالث روز به روز در آن نیز پر رنگ تر می شود. اما علی رغم تمام بدبینی ها پس از چند دور مذاکره تلفنی وزرای خارجه دو کشور در چند هفته اخیر تنش ها در روابط به میزان قابل توجهی کاهش یافته و نامه های مناسبتی - به دور از اتهام زنی متقابل - میان رهبران و مقامات تبادل شده است.

به نظر می رسد مقامات نظامی دو کشور به صورت ضمنی نیز اعلام کرده اند که اختلافات سیاسی میان دو همسایه نباید به درگیری نظامی منجر شود. اما با این حال هنوز بسیار زود است که بگویم اختلافات جدی میان تهران و باکو حل و فصل شده و دو کشور می توانند وارد مسیر عادی سازی روابط شوند.

اختلافات مدنظر تنها از مسیر مذاکرات جدی و شفاف قابل حل هستند، اما دو طرف فعلا برای آغاز مذاکرات رسمی محافظه کاری به خرج می دهند و انتظار را بر عجله ترجیح می دهند.

پورتال تحلیلی Middle East Eye در مقاله ای نوشت بحران اخیر بالاترین میزان خطر بروز درگیری نظامی میان ایران و ج.آذربایجان را رقم زده است، هرچند تنش ها، اتهام زنی های شدید مقامات به یکدیگر و جنگ رسانه ای بین دو کشور با روندی کاهشی همراه بوده، اما همچنان نیروهای نظامی دو کشور ارزیابی آماده باش کامل برای درگیری نقطه ای و گسترده دارند.

بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که ایران هیچگاه به سمت درگیری مستقیم با ج.آذربایجان حرکت نمی کند و در صورت اوج گرفتن درگیری نظامی میان آذربایجان و ارمنستان، تلاش می کند تا با حمایت از ارمنستان راه مذاکره با آذربایجان را باز کند. اما در صورت درهم شکستن خط قرمزهای ایران در منطقه قفقاز، ایران راهی جز مداخله مستقیم برای تامین منافع ملی خود در منطقه ندارد.

آذربایجان به اتکای برخی همپیمانان غربی و منطقه ای از جمله اسرائیل و ترکیه، تلاش می کند تا به نحوی سیاست مهار اقدام جدی را در مقابل ایران اجرا کند. ایران نیز از یک سو برای حل مساله با ترکیه همکاری می کند و از سوی دیگر پیش بینی شرایط بدتر منطقه ای را کرده است.

بازیگران منطقه ای توافق دارند که بروز درگیری نظامی در راستای منافع هیچ یک از کشورهای منطقه نیست و باید هرچه سریع تر این مساله را از طریق مذاکرات مستقیم و یا غیر مستقیم حل کرد.

نکته ای که ج.آذربایجان نباید بیش از حد بر روی آن حساب کند تامین امنیت از سوی اسرائیل است. شاید عامل اسرائیل برای آرام کردن مقطعی اوضاع خوب به نظر برسد، اما برای دراز مدت پر رنگ شدن نقش اسرائیل در منطقه قطعا به یک عامل تنش زا و اختلاف آفرین تبدیل خواهد شد.

پابان/