یک پژوهشگر ریسک با تأکید بر اینکه دولت فاقد استراتژیست ارشد است، به بررسی آینده کابینه جدید روحانی پرداخت.

  محمدحسین ادیب وزرای پیشنهادی کابینه جدید را گرچه دارای توان اجرایی می‌داند ولی معتقد است از آنجا که کابینه فاقد استراتژیت ارشد است و دولت فاقد برنامه برای حل دغدغه‌های اصلی اقتصاد است، عملاً این توان اجرایی قوی اثرگذار نخواهد بود.

او ضمن بررسی آینده کابینه جدید روحانی وضعیت فعلی و آینده اقتصاد ایران را تحلیل می‌کند که در ادامه و در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی تسنیم می‌خوانید.

• کابینه فاقد استراتژیست ارشد است

تسنیم: وزرای پیشنهادی کابینه روحانی را چگونه تحلیل می‌کنید؟

ادیب: وزرا به‌نسبت قبل از توان اجرائی قوی‌تری برخوردارند اما کابینه فاقد استراتژیست ارشد است، در شرایط نبود استراتژیست ارشد و در شرایطی که دولت فاقد برنامه برای حل دغدغه‌های اصلی اقتصاد است، توان اجرائی قوی‌تر، اثرگذار نخواهد بود.

• موفقیت یا عدم‌موفقیت دولت جدید بستگی به این دارد که بخش پولی به بخش مالی شوک وارد نکند
• بحران بانکی بیش از این قابل کتمان نیست
• بحران بانکی به‌زودی نظام اداری را تحت الشعاع قرار می‌دهد

تسنیم: آینده دولت روحانی با ترکیب جدید موفق خواهد بود؟

ادیب: موفقیت یا عدم‌موفقیت دولت جدید بستگی به این دارد که بخش پولی به بخش مالی شوک وارد نکند اما بخش پولی یا بانکها قادر به پرداخت‌های سودهای تعهدی نیستند و بیش از این هم بحران بانکی قابل کتمان کردن نیست، لذا به‌زودی این مسئله به دغدغه اصلی دولت تبدیل می‌شود. بحران بانکی نظام اداری را تحت الشعاع قرار می‌دهد، بخش مالی فاقد استراتژی است اما بخش پولی استراتژی دارد. استراتژی بخش پولی این است که بانک مرکزی در تعیین نرخ سود دخالت نکند و آن را به عملکرد بازار سپرده است، اما تعیین سود سپرده به‌وسیله بازار باعث شده تا بانکها برای غرق شدن با هم رقابت کنند. واگذار کردن بانکها به حال خود تا با رقابت سود سپرده را تعیین کنند، به رقابت بانکها برای غرق شدن تبدیل شده است و این به‌سود هیچ کس نیست.

• دولت روحانی برنامه‌ای برای توقف جایگزین شدن تولید داخلی با تولیدات خارجی ندارد

تسنیم: کمی با شما وضعیت اقتصادی را در بخشهای مختلف بررسی کنیم. شما سیاست‌گذاری دولت روحانی در حوزه تولید را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ادیب: اگر نرخ ارز معادل اختلاف تورم داخلی و خارجی افزایش نیابد، توجیه اقتصادی تولید در داخل تضعیف می‌شود. تورم تولیدکننده در ایران در تیر 96 نسبت به خرداد 96 بالغ بر 439 درصد، تورم جهانی 18 درصد و اختلاف تورم داخلی با خارجی 421 درصد بوده است در این فاصله دلار فقط 309 درصد افزایش قیمت داشته است که نشان می‌دهد دلار باید 112 درصد بیشتر گران می‌شده است، لذا تولید داخلی در حال جایگزین شدن با تولیدات خارجی است، دولت روحانی برنامه‌ای برای توقف جایگزین شدن تولید داخلی با تولیدات خارجی ندارد.

• چهار سال دیگر جز صنایع وابسته به معدن صنعتی باقی نمی‌ماند

تسنیم: به‌صورت خاص‌تر وضعیت صنایع را چگونه تحلیل می‌کنید؟

ادیب: سرعت استهلاک صنایع بسیار بیش از سرمایه‌گذاری در آن است، صنایع متناسب و سازگار با میزان ضرورت نوسازی، بروز نمی‌شوند، اگر دولت روحانی نوسازی تکنولوژیک را در دستور کار صنایع قرار ندهد در پایان چهار سال، جز صنایع وابسته به معدن، صنعتی باقی نمی‌ماند.

• کسب‌وکار در ایران استوار است بر فروش اندک و سود بسیار
• روحانی نه‌تنها برنامه‌ای برای حل این مشکل ندارد بلکه در جهت تشدید آن حرکت می‌کند

تسینم: سیاست‌گذاری دولت روحانی در خصوص واحدهای صنفی توزیعی و خدماتی را مثبت ارزیابی می‌کنید؟

ادیب: در جهان به‌ازای 42 خانواده یک واحد صنفی وجود دارد و در ایران به‌ازای هر 7 خانواده یک واحد صنفی وجود دارد، به‌عبارت دیگر، تعداد واحدهای صنفی در ایران 6برابر عرف دنیاست، به‌زبان صریح‌تر در ایران کالایی را که باید یک نفر بفروشد شش نفر می‌فروشند، توازن پیچیده‌ای ایجاد شده است. بخش خصوصی ایران حقوق سه نفر را به دو نفر می‌دهد، بخش دولتی حقوق 3 نفر را به 9 نفر می‌دهد و واحدهای صنفی ایران نیز کاری را که باید یک نفر انجام دهد به شش نفر داده‌اند، لذا شاکله فضای کسب‌وکار ایران استوار است بر فروش اندک و البته اینجا سود باید بسیار باشد تا واحد صنفی بتواند امور خود را بگذراند. بنابراین کسب‌وکار در ایران استوار است بر فروش اندک و سود بسیار. بسیاری از فروشندگان اگر با کمتر از 35 درصد سود کالا را بفروشند قادر به پرداخت هزینه عملیاتی نخواهند بود. دولت روحانی نه‌تنها برنامه‌ای برای حل این مشکل ندارد بلکه در جهت تشدید آن حرکت می‌کند. واحدهای صنفی توزیعی در سال گذشته 177 هزار واحد اضافه شده است، در صورت ادامه روند موجود در چهار سال آینده این نسبت به 6 خانواده به‌ازای یک واحد صنفی سقوط می‌کند.

• اقتصاد 216میلیارد دلار کوچک شده است
• حدود 50درصد فروش فعالان اقتصادی کاهش یافته است

تسنیم: آینده واحدهای صنفی توزیعی و خدماتی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ادیب: قیمت نفت نسبت به سال 90 بالغ بر 59 درصد کاهش یافته، انرژی‌ای که امروز در کشور تولید می‌شود به‌قیمت سال 90 بالغ بر 420 میلیارد دلار در بازار جهانی ارزش دارد اما به‌سبب سقوط قیمت ارزش انرژی تولیدی به‌قیمت جهانی 204 میلیارد دلار است، به‌عبارت دیگر، اقتصاد 216 میلیارد دلار کوچک شده است، تقریباً به‌طور متوسط حدود 50 درصد فروش فعالان اقتصادی کاهش یافته است و این معضل جدیدی ایجاد کرده است. از یک سو شش برابر نیاز جامعه فعال اقتصادی در هر رشته فعال اقتصادی وجود دارد و از سوی دیگر فروش نصف شده است در نتیجه رقابت سنگینی برای فروش در اقتصاد ایجاد شده است، رقابت برای فروش باعث شده تا فعالان اقتصادی که گران اداره می‌شوند با بحران فروش مواجه شوند.

تسنیم: بحران فروش چه پیامدهایی دارد؟

ادیب: به‌نسبتی که فروش کاهش یافته هزینه فعالان اقتصادی کاهش نیافته است و این دغدغه اصلی اقتصاد است، وقتی که هزینه عملیاتی کاهش نیابد اما فروش کاهش یابد تعدادی از فعالان اقتصادی وارد فاز زیان‌دهی می‌شوند، با مشاهدات من از بازار، اکنون 50 درصد از فعالان اقتصادی نمی‌توانند هزینه گران اداره شدن واحد خود را به مصرف‌کننده منتقل کنند.

*50درصد از فعالان اقتصادی در وضعیت شکست و اخراج از بازار قرار دارند

تسنیم: دولت چه برنامه‌ای برای تعدیل این وضعیت دارد؟

ادیب: دولت فاقد هر نوع برنامه‌ای برای برخورد با این شرایط است، در عمل 50 درصد از فعالان اقتصادی در وضعیت شکست و اخراج از بازار قرار دارند.

• تا پایان دولت روحانی 100درصد درآمد نفت صرف صندوقهای بازنشستگی می‌شود
• صرف درآمد نفت در امور مصرفی فرایندی ضدتوسعه است
• روحانی برنامه‌ای برای جلوگیری از افزایش سالانه وزن صندوق‌های بازنشستگی از درآمد نفت ندارد

تسنیم: برنامه دولت روحانی در خصوص نحوه هزینه‌کرد درآمد نفت را چگونه می‌بینید؟

ادیب: در سال 1380 دولت هیچ گونه کمکی به صندوق‌های بازنشستگی نداشت اما در سال جاری درآمد ناشی از صادرات نفت سهم دولت 55 هزار میلیارد تومان بوده که 41 هزار میلیارد تومان یا 75 درصد آن به دو صندوق بازنشستگی پرداخت می‌شود. 75 درصد درآمد صادرات نفت به دو صندوق بازنشستگی پرداخت می‌شود. از سال 1381 که برای اولین بار دولت برای پرداخت حقوق به دو صندوق بازنشستگی کمک کرد تا کنون سالانه وزن کمک دولت به دو صندوق بازنشستگی رو به افزایش بوده و احتمالاً در پایان دولت روحانی به 100 درصد درآمد نفت بالغ می‌شود. درآمد نفت را صرف امور مصرفی کردن، فرایندی ضدتوسعه تلقی می‌شود. روحانی برنامه‌ای برای افزایش سالانه وزن صندوق‌های بازنشستگی از درآمد نفت ندارد.

• آینده‌ای ناخوشایند در انتظار بورس
• دولت روحانی هیچ برنامه‌ای برای اصلاح ساختار شرکتهای بورسی ندارد

تسنیم: راهبرد دولت روحانی در حوزه بورس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ادیب: در شرکتهای بورسی رشد بدهی بیشتر از رشد فروش است، نسبت بدهی به فروش شرکتهای بورسی از ٣١ درصد در سال ٨٩ به ٧١ درصد در اسفند ٩٤ افزایش یافته است. طی یکی، دو ماه آینده صورت‌های مالی مربوط به عملکرد شرکت‌های بورسی در سال ٩٥ نهائی می‌شود که احتمالاً این نسبت کمتر از ٨� درصد نخواهد بود. در فاز بعد بازار با سقوط ارزش سهام واکنش نشان می‌دهد، اگر در یک شرکت نسبت بدهی به فروش از 50 درصد عبور کند آن شرکت کاندیدای اخراج از بازار است. دولت روحانی هیچ برنامه‌ای برای اصلاح ساختار شرکتهای بورسی ندارد.

• باید برای استفاده از سفره آبهای زیرزمینی بیش از میزانی که طبیعت جایگزین می‌کند مانع ایجاد کرد

تسنیم: وضعیت کشاورزی را چگونه می‌بینید؟

ادیب: بارندگی در سال آبی جدید که از مهر 95 شروع شد فقط 3 درصد از میانگین 50ساله کمتر بود، این نشان می‌دهد بارندگی در سطح عادی و طبیعی است اما بزرگترین مشکل 80 درصد روستاها کمبود آب است، علت آن است که از سال 1340 تا کنون، بسیار بیش از میزانی که طبیعت جایگزین می‌کند از سفره آب‌های زیرزمینی استفاده می‌شود. باید برای استفاده از سفره آبهای زیرزمینی بیش از میزانی که طبیعت جایگزین می‌کند مانع ایجاد کرد.

• فقط 35درصد از سپرده‌ها به تسهیلاتی تبدیل شده که بازگشت دارد
• بانکها فقط با 35درصد ظرفیت خود کار می‌کنند
• بانک مرکزی و دولت در خصوص زیان‌ده شدن صنعت بانکداری دیپلماسی سکوت اختیار کرده‌اند

تسنیم: وضعیت بانکها را چطور می‌بینید؟

ادیب: در فروردین نود و شش، 33 درصد سپرده‌ها به تسهیلات تبدیل نشده است، 9 درصد به معوقه تبدیل شده، 23 درصد به شرکتهای بزرگ پرداخت شده که پنج سال است اصل و فرع وام را تمدید می‌کنند بدون اینکه پولی پرداخت کنند، فقط 35 درصد از سپرده‌ها به تسهیلاتی تبدیل شده که بازگشت دارد، بانکها فقط با 35 درصد ظرفیت خود کار می‌کنند. بانک مرکزی و دولت در خصوص زیان‌ده شدن صنعت بانکداری دیپلماسی سکوت اختیار کرده‌اند.

• 6درصد واحدهای نوساز به فروش می‌رود که گواه یک عدم‌تعادل سنگین در اقتصاد است

تسنیم: وضعیت مسکن را چگونه می‌بینید؟

ادیب: قیمت مسکن در سال ٩� و ٩١ بیش از رشد قدرت خرید مردم رشد کرد و طبیعی بود که در سالهای بعد معاملات مسکن به‌سبب عدم‌تناسب قدرت خرید با قیمت مسکن به‌شدت کاهش یابد. در سال گذشته 750 هزار واحد مسکونی انشعاب برق خانگی دریافت کردند اما در چهارماهه ابتدائی امسال به‌طور متوسط ماهانه 37 هزار واحد مسکونی در کشور به فروش رفته است. بر اساس عملکرد چهارماهه امسال 440 هزار واحد مسکونی به فروش می‌رسد با لحاظ اینکه تنها 10 درصد واحدهای مسکونی به فروش رفته واحدهای نوساز است تنها 6 درصد واحدهای نوساز به فروش می‌رود که گواه یک عدم‌تعادل سنگین در اقتصاد است. سرمایه وارده به بخش مسکن به فروش نمی‌رود تا مجدداً سرمایه‌گذاری شود. نظر به اینکه سالانه 750 هزار واحد ناتمام به پایان می‌رسد این به بحران نقدینگی در بخش تولیدی مسکن انجامیده است.

* در نیمه دوم سال جاری بسیاری از فعالان اقتصادی قادر به پرداخت اجاره نخواهند بود

* کاهش ٣� تا ٥� درصدی اجاره املاک تجاری و اداری تنها شرط بقای بیزینس در ایران است

تسنیم: بازار اجاره واحدهای اداری و تجاری وضعیت عادی دارد؟

ادیب: اجاره واحدهای تجاری و اداری بسیار بیش از بازدهی بنگاهها رشد کرده است. در نیمه دوم سال جاری بسیاری از فعالان اقتصادی قادر به پرداخت اجاره نخواهند بود، کاهش ٣� تا ٥� درصدی اجاره املاک تجاری و اداری تنها شرط بقای بیزینس در ایران است.

• رشد سالانه پرداخت‌های دولت تحت عنوان حقوق بیش از رشد درآمد ارزی دولت است

تسنیم: آینده نرخ ارز را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟

ادیب: رونق اقتصادی زمانی حاصل می‌شود که مزیت‌های نسبی کشور تقویت شود، تقویت مزیت‌های نسبی کشور فقط زمانی حاصل می‌شود که تورم ارزی بیش از تورم ریالی باشد لذا نظر به اینکه ایجاد رونق اجتناب‌ناپذیر است در آینده افزایش نرخ ارز بیش از تورم ریالی خواهد بود. نرخ ارز در پانزده مرداد ٩٦ نسبت به مرداد ٩٥ بالغ بر ١٥ درصد افزایش یافته است که ٤.٨ درصد از تورم ریالی بیشتر است و این مثبت ارزیابی می‌شود. رشد سالانه پرداخت‌های دولت تحت عنوان حقوق، بیش از رشد درآمد ارزی دولت است، به‌میزانی که دولت سالانه حقوق بیشتر پرداخت می‌کند. درآمد ریالی ناشی از دریافت‌های ارزی‌اش اضافه نمی‌شود و از آنجایی که جایگزین تأثیرگذاری وجود ندارد دولت در حال کوچک شدن است. بسیاری از سرفصل های بودجه آن‌قدر کاهش یافته که با حذف شدن تفاوت چندانی ندارد. تسنیم: شرایط فعلی اقتصاد ایران را در حوزه انرژی تحلیل کنید. ادیب: تولید گاز طبیعی ایران از سطح کنونی 800 میلیون مترمکعب در روز تا پایان سال جاری به یک‌میلیارد مترمکعب در روز می‌رسد. هر هزار مترمکعب گاز معادل 6 بشکه نفت، ارزش حرارتی دارد، گاز تولیدی تا پایان سال معادل 6.16 میلیون بشکه نفت ارزش حرارتی دارد، این گاز به‌قیمت روز 101میلیارد دلار ارزش دارد، روزانه 4.593 میلیون بشکه نفت و میعانات گازی هم تولید می‌شود که ارزش روز آن سالانه 75 میلیارد دلار است. ارزش گاز، نفت و میعانات گازی تولیدی در سال 204 میلیارد دلار است. اگر 20 میلیارد دلار هزینه بخش نفت و گاز از آن کسر شود ارزش افزوده گاز، نفت و میعانات 184 میلیارد دلار است. هزینه استخراج و سایر هزینه‌های بخش انرژی در داخل در سال 71 هزار میلیارد تومان است که بالغ بر 20 میلیارد دلار در سال می‌شود، لذا ارزش افزوده بخش انرژی در سال 184 میلیارد دلار است. صادرات منطقه یورو 2200 میلیارد دلار در سال است که به گزارش صندوق بین المللی پول ارزش افزوده آن سالانه ده درصد معادل 220 میلیارد دلار است ، ارزش افزوده انرژی تولیدی در کشور معادل 80 درصد ارزش افزوده منطقه یورو است، ایران کشور ثروتمندی است، علت مشکلات بهره‌وری پایین است. با ارزش افزوده‌ای معادل 80 درصد ارزش افزوده منطقه یورو، مردم نباید این‌گونه زندگی کنند. تسنیم: 184 میلیارد دلار چه می‌شود؟ ادیب: درآمد دولت از محل انرژی در سال 95، 74 هزار میلیارد تومان، فروش فرآورده در داخل و صادرات فرآورده 51 هزار میلیارد تومان، فروش گاز در داخل 20 هزار میلیارد تومان و جمع سه فقره فوق 145 هزار میلیارد تومان است که جمعاً با دلار 3830 تومان بالغ بر 38 میلیارد دلار است، از 176 میلیارد دلار، 38 میلیارد دلار آن به پول تبدیل می‌شود و بقیه یارانه انرژی یا اتلاف انرژی است، سالانه 138 میلیارد دلار انرژی بدون اینکه پول آن از اقتصاد دریافت شود مصرف می‌شود. در سال معادل 138 میلیارد دلار انرژی به اقتصاد داده می‌شود و پول آن دریافت نمی‌شود، 138 میلیارد دلار منشأ اصلی تغذیه سود در اقتصاد است، عمده آنچه به نام ارزش افزوده فعالیت‌های اقتصادی شناسایی می‌شود به‌سبب تزریق 138 میلیارد دلار انرژی رایگان به اقتصاد است، اگر قرار بود برای 138 میلیارد دلار پول پرداخت شود بسیاری از واحدها به زیان‌دهی می‌رسیدند. روزانه معادل یک میلیون ارزش حرارتی نفت در نیروگاهها برای تولید برق، انرژی مصرف می‌شود که قیمت آن در سال معادل 16 میلیارد دلار است اما شرکت نفت بابت سوخت مصرفی نیروگاهها دیناری دریافت نمی‌کند، پولی که مردم برای برق پرداخت می‌کنند هزینه اداره صنعت برق با فرض رایگان بودن سوخت است، اگر مردم بخواهند هزینه برق را پرداخت کنند هر خانواده باید 245 هزار تومان به‌طور متوسط در ماه بیشتر پرداخت کند. پایان خبر/