تهران - تحریریه - مهدی نصیری فیلسوف و اندیشمند انقلابی معتقد است که دوگانه سازی از ولایت یا عدالت ساختگی؛ و اساس بحث انحرافی است.

اخیرا بار دیگر بحث نسبت «عدالت» با «ولایت» در میان برخی محافل در گرفته و عده ای سخن از اصالت و تقدم ولایت فقیه بر عدالت گفته‌اند. آنان که از چنین اصالتی حرف می‌زنند که نتیجه آن تقدم ولایت بر عدل و به تبع آن عقل است، بیگانه و بی‌اطلاع از مبانی کلامی مذهب هستند و توجه ندارند که یکی از بنیادی‌ترین مرزبندی‌های تشیع با اشاعره و حنابله از اهل سنت، این است که شیعه به پیروی از آموزه‌های قرآن و اهل بیت علیهم‌السلام عقل و نیز عدل را ـ که یکی از اوّلی‌ترین و مهمترین ادراکات مستقل عقل بشری است و هر انسانی فارغ از هر مذهب و مسلکی بر حسن و نیکویی عدالت مهر تایید می‌زند ـ مقدم بر همه اصول نظری و عملی دیگر شریعت و دیانت می‌داند. بر اساس مبانی کلامی شیعه، اثبات توحید و نبوت با استدلال عقلی صورت می‌گیرد و اهمیت و مطلوبیت عدالت و زشتی ظلم نیز به وضوح با ادراک و التفات عقلی دریافت می‌شود و دقیقا از همین روست که شیعه را در مقابل اشاعره به عدلیه موسوم می‌کنند. خداوند در آیاتی از قرآن، احکام و دستورات خود را به مفاهیم عقلی‌ای چون نیکویی قسط و زشتی ظلم و فحشا و منکر ارجاع و استناد می‌دهد و به این امر که شارع و واضع آن خالق و مالک هستی است اکتفا نمی‌کند. در عالم واقع و عینیت اگر چه حکم و دستور خداوند و نیز قول و فعل انبیاء و اهل بیت علیهم‌السلام، عین عقلانیت و عدالت است (علی مع الحق و الحق مع علی) اما در مقام ذهن و نظر، عقلانیت و عدالت تقدم رتبی بر ولایت و حتی توحید دارند و دقیقا به همین دلیل است که در مجموعه‌های عام حدیثی شیعه مانند اصول کافی و بحارالانوار، اولین فصل و باب آن کتابِ عقل و سپس کتابِ علم است و نه کتاب حجت و ولایت و حتی کتاب توحید. همچنین در آیات و روایات بر این موضوع تاکید شده که اثاره و باروری دفینه و گنجینه عقول آدمیان در زمره وظایف انبیاست. (لیثیروا لهم دفائن العقول) بر اساس همین تقدم نظری عقل و عدل بر توحید و ولایت است که انسانها و فرشتگان می‌توانند از خداوند و انبیاء و اهل بیت علیهم‌السلام پرسش کنند و دلیل حکم و امری را جویا شوند. فرشتگان هنگامه آفرینش آدم از خداوند با لحنی تعریض آمیز می‌پرسند: اتجعل فیها من یفسد فیها و یسفک الدماء؟ (بقره/30) ابراهیم علیه‌السلام در باره قوم بدکردار لوط که فرمان عذابشان رسیده بود، به خاطر روح بردبار و قلب مهربانی که داشت برای تاخیر عذاب، با خداوند و فرشتگانش، جدال و چانه زنی می‌کند: و یجادلنا فی قوم لوط (هود / 74) کتاب احتجاج مرحوم طبرسی پر از روایاتی است که مضمون آنها گفتگوها و دیالوگ‌های انتقادی و استدلالی اهل بیت علیهم‌السلام با اندیشه‌ها و گرایش‌های گوناگون است. حال این که کسانی امروز از اصالت و تقدم ولایت فقیهِ غیر معصوم بر عدالت و عقلانیت حرف می‌زنند و می‌خواهند باب نقد و پرسشگری و مطالبه را از رهبری نظام، تنگ یا مسدود کنند، دلیلی جز بی‌اطلاعی و بعضا خصلت غیراخلاقی تملق و چاپلوسی آنها ندارد و این در حالی است که شخص رهبری و پیش از آن امام خمینی بارها با بیانات گوناگون بر تقدم عقل و عدل و موازین شرعی بر منصب ولایت فقیه تاکید کرده‌اند که گویا جا دارد بیش از این بر این امر تاکید شود تا عرصه بر معدود جماعت انقلابیِ اشعری و حنبلی مسلک تنگ شود و فرصت آلوده کردن فضای فکری و سیاسی جامعه بیش از این به آنان داده نشود که خسارت‌های سنگینی برای دین و دنیای ملت دارد. پایان/