تهران - تحریریه - ایران از مدتها پیش آماده مذاکره است، اما آمریکا به دلیل آنکه همه ابزارهای لازم را برای کنترل رفتار ایران در اختیار دارد، دلیلی برای مذاکره احساس نمی کند.
تابستان ٩٨، يك نقطه عطف مهم در سياست خارجى ايران بود. ايران به يك موازنه امنيتى جديد در خليج فارس دست يافته بود و علنا كارهايى را با موفقيت و ظرافت ستودنى انجام داده بود.
همزمان هجوم سنگين آمريكا براي ايجاد يك شوك ارزى مجدد در بهار ٩٨ با استفاده از همه ابزارهاى ممكن، شكست خورده بود. براى تعريف يك موازنه جديد هيچ وقتى بهتر از تابستان ٩٨ نمى شد سراغ گرفت. اما سرانجام و با كنار گذشتن جزييات كم اهميت همه آنچه از جانب آمريكا روى ميز قرار گرفت، در عمل يك كانال خريد كمى وسيعتر از غذا و دارو بود كه در تعريف، كل اقتصاد ايران را به گروگان مى گرفت. پيشنهاد چنان از سر سيري و " براى مذاكره نكردن " بود كه حتى جدي ترين مقامات ايرانى كه علنا هوادار مذاكره با آمريكا بودند را هم دلسرد كرد. به طريق اولى در سفر ژاپن هم خبرى نبود.
چرا آمريكا با ايران مذاكره (به معناى مذاكره موكول به نتيجه، نه شماره تلفن گذاشتن و تمسخراتى از اين دست) نمى كند؟ پاسخ من اين است: "چون ابزارهاى كافى براى كنترل حدود رفتار ايران را تا حد خوبى در دست دارد و مذاكره كردن به معناى تلاش براى معامله پايدار شدنى، چيزى بر اين مزيت نمى افزايد."
بعضي از اين دستگيره هاى كنترلي اينهاست:
1️ - تجارت كالاهاى اساسى
وقتى استفاده از تحارت كالاي اساسي به عنوان ابزار كنترل ياد مى شود، منظور آن نيست كه امريكا مى كوشد با بستن مسير تجارت كالاي اساسي رفتار ايران را كنترل كند. مسئله چيزي به مراتب فراتر از اين است. آمريكا مى كوشد با منحصر كردن تجارت كالاي اساسي ايران در كانال هاى تحت نظارت خود( اسمش يوكو بانك باشد يا كانال سوييس) حدود رفتار ايران را كنترل كند. اين منحصر كردن از قضا گاه به صورت تخفيف هاى ناگهانى قيمتى( فروش سويا) و تحريمى( كليت كانال سوييس) است. پس از ايجاد انحصار در كانال انواع روش ها براى كنترل رفتار ايران قابل استفاده است. از آزارهاى ناگهانى در پرداخت هاى مشخص تا بيرون راندن رقباي اروپايى مشغول در كانال تا گروگان گرفتن تصميمات استراتژيك ايران با مانده بستانكارى ايران در ابتداى كانال. مهمترين و معقولترين واكنش ايران به اين حقيقت افزايش ذخيره كالاي اساسي براي داشتن زمان تصميم گيرى است كه به درستى انجام شده و كانال سوييس دقيقا براى از بين بردن همين مزيت طراحى شده است.
2️ - بودجه دولت
كيفيت تراز شدن بودجه ايران در سالهاي ٩٧ و ٩٨ يك ابزار مهم ديگر است. استفاده از معافيت هاى كوتاه تكرار شونده كه همزمان روي تحارت كالاي اساسي و بودجه موثرند( از جمله بازي با صادرات گاز و برق) يكي از روش ها براي استفاده از نياز بودجه اي ايران براي شكل دهي رفتار اوست. يك روش ديگر معافيت هاى گاه و بيگاه روى منابع مسدودى ارزى است كه اگر چه كمك حسابدارى به بودجه دولت نمى كند ولي ظرفيت سياست پولي بانك مركزى براي حمايت از بودجه را مى افزايد( توان هدم پايه پولي را بالا مى برد). البته بايد تاكيد كنم كه جنس آزادسازى اخير منابع مسدودي از اين جنس نيست. به اين فهرست موارد ديگرى را مى توان افزود.
به فهرست فوق مى توان مواردى چون استانداردهاى فنى، بدنه قدرتمند و فن سالار( به معناي قديمي آن) غربگرا در ساختار حكمرانى ايران كه انتظارات آن حول نتايج معقول معامله قبلي ايران با غرب شكل گرفته و موارد ديگر را نيز افزود.
به بيان ديگر با ابزارهاى فوق آمريكا مزيتي در برقراري هر نوع معامله با ايران نمي بيند. چرا كه مى تواند حدود رفتار ايران را حتى در مواردى كه از دسترس آمريكا خارج است كنترل كند، بدون آنكه هزينه اى پرداخت كند.
"اگر" فرض كنيم تكرار مجدد يك معامله با غرب براى منافع ملى ايران مفيد است، تا زمانى كه اين ابزارها تا اين حد فراخ در اختيار آمريكاست، روند رسيدن به معامله حتي آغاز هم نخواهد شد.
ايجاد تنوع در مبادى كالاهاى اساسي ايران( ولو با هزينه مالي و تحريمي) بالاتر از كانال هاى موجود و نشان دادن چشم انداز پايدار از تراز بودن بودجه ايران ( با يا بدون معافيت هاى گاه و بيگاه آمريكا) از جنس تكميل و منظم كردن سياست هاى مالى تنها راه هاى معقول براى تحديد ابزار هاى آمريكاست.
پایان/
نظر شما