به گزارش تحریریه، «ری تکیه» تحلیلگر ارشد اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا در تحلیلی با عنوان «آیا ایران پس از سرنگونی اسد در سوریه خطرناک‌تر خواهد شد؟» در تحلیل خود معتقد است: سقوط سریع رژیم بشار اسد ضربه سنگینی به «محور مقاومت» ایران و توانایی این کشور برای نمایش قدرت در منطقه وارد کرده است و نگرانی‌هایی را درباره تمرکز بیشتر ایران بر توسعه برنامه هسته‌ای‌اش ایجاد می کند.

این عضو ارشد مطالعات خاورمیانه در مهمترین اندیشکده آمریکا در تحلیل خود به پرسش هایی در این زمینه پاسخ داده است:

سقوط اسد برای ایران و قدرت‌نمایی آن در منطقه چه معنایی دارد؟

این یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های جمهوری اسلامی از زمان جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰-۱۹۸۸) است. سوریه مسیری برای نفوذ ایران در شامات فراهم می‌کرد. این کشور قابل‌اعتمادترین نقطه ارتباط ایران با لبنان و حزب‌الله به عنوان مهمترین گروه نیابتی آن بود.

سوریه از معدود کشورهای عربی بود که پس از انقلاب ۱۳۵۷ روابط دوستانه‌ای با ایران داشت. حافظ اسد، که نزدیک به ۳۰ سال حکومت کرد، و پسرش بشار اسد، که از سال ۲۰۰۰ تاکنون در قدرت بود، علی‌رغم انتقادات دیگر کشورهای عربی عمدتاً سنی، بر اهمیت روابط با ایران شیعه‌محور تأکید داشتند .

این تحول چگونه بر محور مقاومت ایران تأثیر می‌گذارد؟

محور مقاومت به‌شدت آسیب‌دیده اما کاملاً نابود نشده است. حماس دیگر نمی‌تواند خود را به‌عنوان یک نیروی شبه‌نظامی تهدیدکننده اسرائیل از غزه بازسازی کند. رهبری حزب‌الله مستقر در لبنان تضعیف شده و توان عملیاتی آن به‌شدت کاهش یافته است.

با اینحال شبه‌نظامیان شیعه عراقی همچنان فعال هستند و در نهادهای سیاسی و امنیتی عراق نفوذ عمیقی دارند. شبه‌نظامیان حوثی در یمن نیز فعال هستند اما تحت فشار فزاینده نیروهای تحت رهبری آمریکا قرار گرفته‌اند. بنابراین، نفوذ ایران در حال حاضر محدود به منطقه خلیج فارس است.

جنگ اسرائیل و حزب‌الله چقدر نیروهای ایران در سوریه را تضعیف کرد؟

ایران پیش از این بخش زیادی از نیروهای خود را از سوریه خارج کرده بود زیرا تصور می‌کرد وضعیت تحت کنترل است. پس از ترور ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده ارشد سپاه پاسداران ایران در ژانویه ۲۰۲۰ توسط آمریکا، وظایف به فرماندهان مختلف حزب‌الله واگذار شد تا به‌ نیابت ایران در سوریه عمل کنند. حملات اسرائیل به حزب‌الله در پاییز و کشته شدن بسیاری از فرماندهان آن، ایران را از گروهی که می‌توانست اوضاع سوریه را در زمان بحرانی تثبیت کند، محروم کرد.

آیا سقوط دولت سوریه ایران را خطرناک‌تر می‌کند یا تهران برای دیپلماسی متمایل‌تر می شود؟

هر دو. ارزش بازدارندگی هسته‌ای برای ایران افزایش یافته است. طبق آخرین گزارش‌های تحلیلی، ایران سلاح هسته‌ای در اختیار ندارد اما توانایی غنی‌سازی اورانیوم تا سطحی که می‌تواند به‌سرعت تسلیحاتی شود را بهبود بخشیده است.

با فروپاشی دیگر ارکان بازدارندگی ایران، اهمیت این تسلیحات نهایی افزایش یافته است. اما منطقه بیش از آن خطرناک و ناپایدار است که اقدامی تحریک‌آمیز صورت گیرد.

رهبر عالی ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای، معمولاً در زمان بحران منتظر می‌ماند تا طوفان فروکش کند. احتمالاً ایران پیشنهادهای دیپلماتیک آمریکا و اروپا و حتی شاید از دولت جدید ترامپ را مورد بررسی قرار دهد. اما این ممکن است صرفاً پوششی برای محافظت از زیرساخت‌های هسته‌ای در حال گسترش ایران در برابر حملات باشد، نه به‌منظور دستیابی به توافق.

*متن فوق صرفا ترجمه تحلیل اندیشکده شورای روابط خارجی است.

پایان/