به گزارش تحریریه، برخلاف عده ای که در ایران سعی دارد منکر طب اسلامی شوند و مردم را از خدمات و تجربه بسیار گرانسنگ آن محروم کنند در کشورهای پیشرفته همواره سعی شده است از متون طب اسلامی استفاده شود.

آمریکا نیز از این مساله مستثنی نیست. بر خلاف بسیاری از پزشکان در ایران که هیچ علاقه ای به آشنایی طب اسلامی ندارند، در آمریکا عده زیادی از پزشکان همواره سعی دارند با مطالعه متون طب اسلامی از تجربیات اطباء اسلامی استفاده کنند.

در همین رابطه کتابخانه ملی پزشکی آمریکا به عنوان بزرگترین کتابخانه پزشکی جهان بخشی را به کتب طبی اسلامی اختصاص داده است.

در این بخش مراجعین با طب و علوم اسلامی در قرون وسطی و نقش مهمی که آن ها در تاریخ پزشکی اروپا ایفا کرده اند، آشنا می شوند. این سایت با بیوگرافی، تصاویر رنگارنگ و گزارش های تاریخی جامع از علم پزشکی در قرون وسطی برای دانشجویان و علاقمندان به تاریخ فرهنگ اسلامی و اروپایی طراحی شده است. که شامل واژه نامه گسترده ای از اصطلاحات پزشکی، علمی و تولید کتاب است که به متن پیوند داده شده است.

برای محققان پیشرفته، این سایت یک کاتالوگی شامل تصاویر از حدود 300 نسخه خطی فارسی و عربی موجود در کتابخانه ملی پزشکی ارائه می دهد. بیشتر این دست نوشته ها به طب و علم قرون وسطی می پردازد و برای پزشکان و دانشمندان فرهیخته نوشته شده است. برخی از نسخه های خطی دارای هنر تذهیب و تصویرهای فراوان هستند.

نکته قابل توجه این است که برخلاف تلاش عده ای در ایران که طب را به طب سنتی، طب اسلامی و طب ایرانی تقسیم و این تقسیمات را محلی برای مجادلات بیهوده قرار داده اند، در کتابخانه ملی پزشکی آمریکا تنها از عبارت طب اسلامی استفاده شده است.

در قسمتی از این سایت به تاریخ طب اسلامی اشاره شده است و تحت عنوان "اسلام قرون وسطی" آورده است:

"فرهنگ‌های اسلامی از جالب‌ترین، پیچیده‌ترین و پویاترین فرهنگ‌های جهان هستند. در عین حال، آنها کمتر از دیگر فرهنگ ها در غرب شناخته شده هستند. تمدن اسلامی از زمان ظهور چشمگیر خود در قرن هفتم میلادی تا به امروز پهنه بزرگی از کره زمین را در بر گرفته است، خرده فرهنگ ها و زبان های بسیاری را در مدار خود قرار داده و مردمان اطراف خود را به شدت درگیر خود کرده است.

پزشکی یکی از بخش های محوری فرهنگ اسلامی در دوران قرون وسطی بود. بیماری و سلامتی فقیر و ثروتمند به طور یکسان از اهمیت برخوردار بودند، همانطور که در هر تمدنی اهمیت دارد. پزشکان و دانشمندان اسلامی در پاسخ به شرایط زمان و مکان، ادبیات پزشکی گسترده و پیچیده ای را در ترکیب نظریه و عمل پزشکی ایجاد کردند. این ادبیات گسترده به شکل ادبیات پزشکی مدرن، تخصصی نبود. بلکه با سنت های آموخته شده در فلسفه، علوم طبیعی، ریاضیات، طالع بینی، کیمیاگری و دین ادغام شد.

طب اسلامی بر اساس سنت، عمدتاً بر دانش نظری و عملی توسعه یافته در یونان و روم، بنا شده است. از نظر دانشمندان اسلامی جالینوس (متوفی حدوداً 210 پس از میلاد) و بقراط (قرن پنجم قبل از میلاد) داری مقام برجسته بودند و پس از آن ها دانشمندان هلنی اسکندریه قرار داشتند. 

دانشمندان اسلامی نوشته های حجیم را از یونانی به عربی ترجمه کردند و سپس بر اساس آن متون، دانش پزشکی جدیدی را تولید کردند. برای اینکه سنت یونانی قابل دسترس‌تر، قابل فهم‌تر و قابل‌آموزش‌تر شود، دانشمندان اسلامی با نوشتن دایره‌المعارف‌ها و خلاصه‌ها، دانش وسع پزشکی را قابل درک تر و نظام‌ مند تر کردند.

طب اسلامی از سنت پزشکی یونانی استفاده کرد تا سنت خود را شکل دهد. به همین ترتیب، دانشمندان قرون وسطی و اوایل دوره مدرن در اروپا، از روش ها و ترجمه های اسلامی به عنوان پایه و اساس فعالیت پزشکی خود استفاده کردند. از طریق ترجمه های عربی بود که غرب با طب یونانی، از جمله آثار جالینوس و بقراط آشنا شد.

آثار نظام مند و جامعی  همچون کتاب «قانون» پزشکی ابن سینا به لاتین ترجمه و سپس به صورت خطی و چاپی در سراسر اروپا منتشر شد. این کتاب در اروپای غربی هم به نحو قابل توجهی تأثیر داشت. فقط در طول قرن پانزدهم و شانزدهم، قانون پزشکی بیش از سی و پنج بار منتشر شد.

همانطور که قبلا  گفته شد، طب اسلامی قرون وسطی ضمیمه فرهنگ اسلامی نبود، بلکه در آن غوطه ور بود. این بدان معناست که طب اسلامی به طور کامل با سنت های اسلامی همچون نگارش کتاب، خوشنویسی، تصویرسازی، کاغذ سازی و صحافی مشارکت داشته است.

از آنجا که نسخه برداری از قرآن عملی بر پایه تقوا بود، خوشنویسی حتی برای موضوعات غیردینی هم ارزشی بیش از بازتولید متون داشتند. این کار نوعی اقدام کاربردی و حتی هنر زیبا بوده است که خوانندگان و نویسندگان را مجذوب خود می کرد.

شیوه‌های تصویرسازی اسلامی از فرهنگ‌های بیزانسی و ایرانی اقتباس می‌شد و تاریخچه‌ای دوسویه و پیچیده در فرهنگ اسلامی داشت.

اسلام کاغذسازی را از چین آموخت، اما این تصمیم سرنوشت‌ساز را اتخاذ کرد که از کتان به‌عنوان ماده خام کاغذ، به جای پوست درخت توت یا سایر مواد آلی استفاده کند. انتقال فن آوری چینی و نوآوری در استفاده از کتان، مواد نوشتاری مقرون به صرفه تر و بادوام تر از پوست کاغذی پاپیروس فراهم کرد. از اسلام بود که بقیه دنیا ساختن کاغذ از کتان را آموختند.

در مورد صحافی و صنعت کتاب اسلامی مطالعه تاریخی کمتری صورت گرفته است. تا زمانی که تحقیقات بیشتری در مورد آن انجام نشود، می توان گفت که صنعتگران و هنرمندان اسلامی اشکال صحافی مشخصی را ایجاد کردند که بیشتر آنها عملکردی بودند - محافظت از کاغذ و مرکب - و برخی از آنها تزئینی بودند و در مواقعی سطوح بسیار بالا داشتند."

پایان/