به گزارش تحریریه، «اردشیر سعدمحمدی» مدیر عامل صنعت مس ایران پس از سال ها وعده، ریاست بر این صنعت بزرگ و ثروتمند کشور را با تنها حدود ۱ درصد رشد سالانه تولید تحویل داد و رفت. طبق روال همیشگی پایندگی مقامات در ایران، مدیران ناتوان هیچگاه بازخواست نمی شوند یا از برکناری آن ها خبری نیست بلکه از یک صندلی قرار است به پستی دیگر و شاید بالاتر منتقل شوند. کسی هم کاری ندارد وی در پست قبلی خود چه زیان هایی زده یا اینکه چرا نتوانسته وعده های چند ساله خود را عملیاتتی سازد و کمترین میزان پیشرفت را داشته است.

 ایران ششمین ذخایر بزرگ معدنی مس جهان را در اختیار دارد اما جالب اینجاست در میان کشورهای برتر حتی در میان ۲۰ کشور تولیدکننده اصلی مس جهان قرار ندارد. اگر کل تولید مس ایران معدنی و غیرمعدنی را محاسبه کنیم شاید کشورمان در رده حدود بیستم بزرگترین تولید کنندگان جهان قرار گیرد.

قهرمانی که سالی ۱ درصد رشد تولید داشت

جالب اینجاست که حدود یک ماه قبل، اردشیر سعد محمدی لقب «قهرمان قهرمانان» صنعت ایران را در چهاردهمین جشنواره ملی قهرمان صنعت ایران گرفت. دلیل آن نیز جابجایی رکوردهای تولید و درآمد شرکت بیان شده است. اما هیچ فردی از خود یا از سعدمحمدی نپرسید آیا مدیرعامل سابق شرکت ملی مس ایران در دوره ۱۰ ساله حضور متناوب خود در پست مدیریت عاملی شرکت ملی مس به چه میزانی توانسته تولید مس ایران را را ارتقا دهد. دوره مدیریتی وی شاهد افزایش تولید حدود ۱۰ درصدی مس بوده است حال آنکه به عنوان نمونه کشوری همچون پرو در دوره ای کمتر از ۱۰ سال توانست تولید خود را بیش از ۱۰۰ درصد (تا حدود ۱۵۰ درصد) افزایش دهد.

وی همیشه در گفت گوهای سفارشی خود با رسانه ها از انواع آمار گوناگون استفاده می کرد تا ذهن مخاطب را درگیر اعداد و ارقام تخصصی کند و نتواند در پایان به نتیجه منطقی دست یابد.

ارائه آمار مس آند، کاتد، ظرفیت ذخایر، سنگ معدن، کنستانتره و تولید اسیدهای مختلف و فلزات دیگر از جمله جادوهای آماری سعد محمدی برای بزرگ جلوه دادن اقداماتش بود حال آنکه ظرفیت تولید مس ایران در بیش از ۱۰ سال گذشته که بخش اعظم آن تحت مدیریت سعد محمدی قرار داشت از کمتر از ۲۵۰ هزار تن به نزدیک به ۲۸۰ هزار تن در سال رسیده است. این به معنای رشد کمتر از ۱۵ درصد در تولید مس است که برای آن سرمایه گذاری بیشتر 3 میلیارد دلاری انجام شد.

اگر این مبلغ در بانک ها پس انداز می شد یا با آن از بازار مس خریداری و انبار می شد، سود آن بسیار بیشتر از افزایش تولیدی بود که سعد محمدی در شرکت ملی مس ایجاد کرد.  

با اینکه چند سالی است که مدیران صنعت مس و از جمله سعدمحمدی وعده افزایش تولید مس کاتد را داده اند. وی میانه اسفند ۱۴۰۰ هم بار دیگر وعده داد در سال ۱۴۰۱ تولید مس کشور را به ۳۰۰ هزار تن در سال می رساند. 

اگرچه این رقم برای کشوری با این میزان ظرفیت و ذخایر معدنی، معنای قابل اعتنایی ندارد، اما سعدمحمدی و تیم همراهش که مشخص نیست با کدام معیار چندی قبل قهرمان نامیده شدند، دستیابی به رتبه ۲۰ دنیا را افتخار می دانند و همچون دو سال گذشته وعده رکورد ۳۰۰ هزار تنی را تکرار کرد.

این مدیرعامل سابق شرکت ملی مس (۱۷ اسفند) درباره صادرات گفت: با افتخار بزرگ‌ترین صادرکننده فلزات اساسی در کل کشور هستیم و رشد قابل توجهی در تولید انواع محصول اعم از کاتد، سنگ سولفور و... داشته‌ایم. خوشبختانه تولیدات مس ما روند بسیار خوبی داشته و سال آینده به بالای ۳۰۰ هزار تن خواهد رسید.

وی در همین گفت وگو به خود می بالید که اقداماتش سودآور بوده است اما در این سخنرانی تصریح کرد همه شرکت های تولید مس در جهان در یکی دو سال گذشته سودآور بودند زیرا قیمت جهانی مس به شدت افزایش یافت. در روزهای ابتدایی سال ۱۴۰۱  قیمت مس رکورد ۱۰۱۵۰ دلار در هر تن را پشت سر گذاشت. این درحالی است که قیمت مس در سال ۲۰۱۷ حدود نصف این مقدار بود و حتی روند کاهشی داشت. به عبارت دیگر اگر به جای سعدمحمدی یک فرد عادی و معمولی هم در این منصب قرار می گرفت بدون ادعا و تبلیغات رسانه ای و صرف هزینه های چند میلیارد دلاری به نام سرمایه گذاری، باز هم این شرکت سودآور می بود.

حضور ناچیز ایران در بازار مس جهان

نگاهی به اسامی بزرگترین تولیدکنندگان مس در جهان عمق فاجعه مدیریتی در دوره سعدمحمدی را به نمایش می گذارد و امید است «علی رستمی» که چندی است به جای وی مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران شده، منش و مسیر این به اصطلاح قهرمان را ادامه ندهد.

در دو نمودار زیر به خوبی مشخص است که ایران تقریبا هیچ جایگاهی در صنعت مس جهان ندارد.

در نمودار نخست از تارنمای معتبر و شناخته شده «استاتیستا» مشاهد می شود که شیلی با ۵.۶ میلیون تن بیشتر تولید مس در جهان را در اختیار دارد و در رده ۱۳ این جدول لهستان با تولید ۳۹۰ هزار تن مس در سال ۲۰۲۱ جای گرفته است. 

ناظران بازار میزان تولید مس ایران را برخلاف ادعای مدیران پیشین کمتر از ۲۸۰ هزار تن در سال می دانند. اگر همین رقم هم درست باشد  ایران با حدود ۱ درصد تولید مس جهان بالاتر از رده ۲۰ تولیدکنندگان در جهان قرار می گیرد.  

تارنمای کیتکو (Kitco) نیز در این زمینه آورده است که تولید جهانی مس تصفیه شده در سال ۲۰۲۱ با ۳ درصد افزایش به حدود ۲۶ میلیون تن رسید. تولید جهانی مس در سال ۲۰۲۰ حدود ۲۵.۳ میلیون تن بود.

در آن سال تولید در چند کشور تحت تأثیر تعطیلی موقت کارخانه های ذوب برای تعمیر و نگهداری و ارتقا و حتی پیامدهای همه گیری کرونا  کاهش یافته بود.

فلز سرخ با مدیریت صحیح می توانست جایگزین صنعت نفت شود

تولید جهانی مس در معادن در طول پنج سال گذشته بالاتر از ۲۰ میلیون تن بوده است و این واقعیت نگرانی‌هایی را در مورد عرضه پایدار مس اولیه برای انواع صنایع ایجاد می‌کند. علت آن است که روند تغییر حوزه انرژی از فسیلی به انرژی پاک، بر میزان استفاده از مس در جهان و برقی شدن امور می افزاید. گفته می شود تا سال ۲۰۵۰ میزان مصرف مس در جهان ممکن است به ۴ برابر سطح کنونی برسد.

طبق نمودار فوق شیلی با حدود ۵۶۰۰ کیلو تن مس استخراج شده در سال ۲۰۲۱ بزرگترین تولید کننده مس در سراسر جهان بود و پس از آن پرو  با(۲۲۰۰ کیلوتن) و چین با (۱۸۰۰ کیلو تن) قرار گرفتند.

اگر میزان تولید مس جهان را ۲۵ میلیون تن در نظر بگیریم. ایران با تولید ۲۷۰ هزار تن در سال اندکی بیش از ۱ درصد تولید مس جهان را انجام می دهد، آن هم با در اختیار داشتن رتبه ششم ذخایر جهان. حال آنکه ظرفیت واقعی ایران پیش بینی می شود ۱۰ برابر این مقدار باشد.

کیتکو همچنین اضافه کرد که بر اساس داده ها تا ماه اکتبر، میانگین سالانه قیمت مس COMEX حدود ۴.۲۰ دلار در هر پوند در سال ۲۰۲۱ بود که ۵۰ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۲۰ و ۵ درصد بیشتر از بالاترین قیمت قبلی قبلی یعنی ۴.۰۱ دلار در هر پوند بوده است.

این در شرایطی است که برخی از کشورها که جایگاهی از نظر ذخایر مس ندارند درآمدهای بسیار بیشتری را از این بازار کسب می کنند. با یک مدیریت درست مس ایران می توانست اثر تحریم های نفتی را به طور کامل خنثی کند و به جایگزینی برای صنعت نفت در اقتصاد ایران تبدیل شود. 

مسئولان جدید بزرگترین صنعت تولید فلزی-معدنی کشور به خاطر داشته باشند که تقاضای رو به افزایش بازار جهانی، رشد محدود تولید مس در جهان، ذخایر کم و محدودیت عرضه به دلیل تاخیر در حمل و نقل موجب افزایش قیمت مس شده است و این روند در آینده تشدید خواهد شد.

در هر صورت بازار مس در سال های بعد سودآورتر خواهد شد و مدیران کنونی نمی توانند افزایش نسبی درآمد شرکت در آینده را همانند اردشیر سعدمحمدی پای نوع مدیریت خود بنویسند. مهم این است که مدیر عامل جدید بتواند ایران را به جایگاه اصلی که لیاقت ایستادن در آن مکان را دارد برساند. کارشناسان با توجه به ظرفیت های معدنی ایران دستیابی به تولید بین ۱ تا ۱.۵ میلیون تن را سطحی معقول با یک مدیریت متوسط می دانند که البته تاکنون جمهوری اسلامی از آن بی بهره بوده است. رستمی بداند همانطور که پرو در یک دهه تا سال ۲۰۱۹ توانست خود را به رده دوم بزرگترین تولیدکننده مس جهان برساند دستیابی به این هدف بزرگ برای ایران در میان مدت به هیچ عنوان بعید نیست.

پایان/