به گزارش تحریریه، گندم یکی از محصولات استراتژیک کشور در امنیت غذایی است؛ این دانه با مصرف سرانه 170 کیلوگرم در سال، سهمی مهم در تامین غذای مردم ایران و گندم به‌طور میانگین 40 تا 50 درصد از کالری و نیمی از پروتئین مورد نیاز ایرانیان را تامین می‌کند. 72 درصد از گندم در ایران به مصرف خبازی برای تهیه نان مصرفی مردم می‌رسد و پیش بینی می شود با توجه به ذائقه ایرانیان و پیش‌بینی‌ افزایش جمعیت، ما تا یک دهه دیگر سالانه به 20 میلیون تن گندم نیاز خواهیم داشت.

میزان تولید گندم سالانه کشور

در کشور ما بیش از 6 میلیون هکتار زیر کشت محصول گندم قرار دارد که حدود 4 میلیون هکتار دیم و 2 میلیون هکتار آبی است و پیش بینی می شود امسال کشاورزان بیش از 6 میلیون تن را به دولت تحویل بدهند این در حالی است که میزان گندم مورد نیاز برای مصرف ذخایر استراتژیک کشور ۱۵ میلیون تن است. به همین دلیل دولت باید ۹ میلیون تن گندم برای مصرف و ذخایر استراتژیک خود وارد کند و این در حالی است که در سال گذشته تولید کشور حدود 8 میلیون تن بوده است که با کاهش 2 میلیون تنی به خاطر خشکسالی های شدید مواجه هستیم.

 البته آمارها نشان می‌دهد سال گذشته حدود ۱۳میلیون تن گندم در کشور تولید شد، اما هشت میلیون تن در سبد خرید تضمینی قرار گرفت و گندمی که از داخل تامین شد ۱۹ هزار میلیارد تومان برای دولت هزینه داشت. البته دولت برای جبران ذخیره استراتژیک حدود دو میلیون تن گندم وارد کرد که برای آن هم ۱۴ هزار میلیارد تومان پرداخت. نکته قابل توجه اینجا بود که قیمت هر کیلو گندم وارداتی ۷۰۰۰ تومان محاسبه شد ولی قیمت خرید تضمینی تنها 5000 تومان بود.

دلایل کاهش تولید گندم در سال جاری

عمده دلایل کاهش گندم در سال زراعی جاری، سرمازدگی، کاهش بارندگی و خشکسالی، گرانی شدید نهاده‌های تولید و نرخ پایین خرید تضمینی بوده است. یکی از عمده دلایل کاهش محسوس تولید گندم، نرخ بسیار پایین خرید تضمینی گندم از کشاورزان بوده است است؛ این نرخ در سال زارعی 99-1400، حدود 5 هزار تومان بوده است و این در حالی است که قیمت تمام شده وارادت این محصول با احتساب هزینه های حمل و نقل، بیمه، لجستیک و غیره به ازای هر کیلوگرم بین 8 تا 10 هزار تومان برآورد می شود.

توجه به فرصت صادرات گندم و آرد

طبق بررسی ها، دو کشور همسایه یعنی عراق و افغانستان از بزرگترین مشتریان آرد در دنیا هستند؛ نیاز سالانه عراق بیش از یک میلیون تن آرد است که از کشورهای همسایه و خصوصا از ترکیه وارد می‌کند و افغانستان نیز با نیاز سالانه به واردات 800 هزار تن آرد دومین واردکننده آرد در دنیاست که هر دو در همسایگی ایران قرار دارند که این مساله در واقع فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری بر تولید گندم چه در داخل کشور و چه در خارج کشور به صورت کشت فرازمینی است. همچنین طبق بررسی، ایران دارای 315 کارخانه آرد با ظرفیت تولید سالانه بیش از 20 میلیون تن در سال است که 12.5 میلیون تن آن در تولید نان و بخش صنعت مصرف می‌شود.

در حال حاضر کشورهای مصر، عراق، افغانستان و چین جزو بزرگترین کشورهای واردکننده گندم در دنیا هستند. همچنین کشورهای روسیه، آمریکا، کانادا، استرالیا، آرژانتین و کشورهای اروپایی مانند فرانسه و آلمان بزرگترین تامین‌کننده گندم در جهان محسوب می‌شوند.

گرانی گندم در دنیا

با شیوع کرونا، قیمت غلات به خصوص گندم در سطح دنیا روند افزایشی داشته است؛ به طوری که این اقلام در برخی نقاط دنیا تا 80 درصد گران شده اند. این مساله دلایل متعددی دارد که مهمترین دلایل این است که کشورها تولیدکننده نگران ذخایر خود هستند از این‌رو قیمت گندم، سویا و... روند افزایشی به خود گرفت. این اقلام در برخی نقاط دنیا تا 80 درصد گران شدند. این سیاست در اکثر کشورها اعمال می‌شود و کشورها تلاش می‌کنند محصولات استراتژیک را در داخل تولید کنند و هر آنچه دارند را در انبارها ذخیره کنند.

طبق گزارش بانک جهانی، بررسی وضعیت قیمت این محصول مهم که اصلی‌ترین غذای مردم در زمین است، نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۸ هر تن از این محصول ارزشی برابر با ۲۰۳.۹ دلار داشت، ولی در سال ۲۰۱۹ قیمت آن به ۲۱۱.۳ دلار رسید و در سال ۲۰۲۰ و در اوج بحران کرونا و چالش‌های ناشی از بسته بودن مرزها و نگرانی کشورها در مورد تأمین مواد غذایی مورد نیاز مردم، ارزش هر تن گندم در بازار جهانی به ۲۲۷.۷ دلار افزایش یافت و در نهایت در فصل اول فصل دوم 2021 به حدود ۲۷۱.۹ دلار رسیده است.

نکته پایانی

مسلما سیاست خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک مثل گندم با توجه به افزایش بی سابقه قیمت جهانی آن امری ضروری است و ایران باید به هاب منطقه ای تولید گندم در منطقه تبدیل شود؛ در این راستا یکی از عوامل  موثر در نیل به خودکفایی محصولات استراتژیک کشاورزی مثل گندم، حمایت مستمر و بی دریغ از کشاورزان با افزایش نرخ خرید تضمینی گندم است؛ بنابراین دولت به جای اینکه یارانه به جیب کشاورز خارجی بریزد، می‌تواند با حمایت از تولید داخل مانع از خروج ارز شده و ضریب امنیت غذایی را ارتقا دهد.

پایان/