به گزارش تحریریه، یکی از سیاست های دولت برای ذخیره سازی و تأمین آب، احداث سدهای بزرگ در کشور بوده است که این رویه از قبل از انقلاب تا الان ادامه داشته است. قبل از انقلاب، ترغیب و تمایل سیاستگذاران به احداث سد و تشویق آنان به وسیله شرکت های سد سازی بیگانه، و اعمال نفوذ دولت های آنها برای سدسازی، به اندازه ای زیاد بود، که محمد رضا پهلوی در مراسم گشایش سد دز، که به وسیله شرکت های آمریکائی و ایتالیائی بنا شده بود، مطلبی را بدین مضمون اظهار داشت:" آن دوران، که برای آمدن باران به آسمان نگاه می کردیم، گذشته است".

متاسفانه، این سیاست غلط برای تامین آب، با شدتی بیشتر، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی دنبال شد، تا جائی که مهندس چیت چیان، وزیر پیشین نیرو اعلام کرد که ظرفیت آبگیر سدهای ساخته شده بیش از حجم آبی است که طبیعت در اختیار ما می گذارد. ادامه این سیاست پس از انقلاب و حفر فراوان چاه های عمیق بدون اینکه آبخوان ها تغذیه شوند، سبب شده است  که تراز آب زیرزمینی در بیشتر دشت های ایران منفی گردیده، و سیل مهاجرت روستائیان به سوی شهر ها فزونی گیرد، طبق آمار قبل از انقلاب 70 درصد جمعیت کشور در روستاها بوده و تنها 30 درصد در شهرها زندگی می کردند ولی امروزه قضیه به عکس شده است که این خود دور باطل مهاجرت - سدسازی را شتاب بخشیده است. اما چه باید کرد؟

اجرای طرح های آبخوانداری یا پخش سیلاب، یکی از فناوری هایی است که می تواند نقش بسزایی در جمع آوری و ذخیره سازی آب داشته باشد. سادگی و سرعت انجام کار، سودآوری سریع، بیابان زدائی و کم آزاری زیست محیطی، و پذیرش روستائیان و کوچروان، که بخشی چشمگیر از جمعیت ایران را شامل می گردند، آبخوانداری را گزینه ای منطقی در برابر بنای سد های بزرگ جلوه می دهد.

اجرای پروژه های آبخوانداری از آنجا حائز اهمیت است که به اذعان کارشناسان، 40 میلیون هکتار (معادل یک چهارم سطح خشکی ایران) جای خالی برای انباشتن بیش از 5000 کیلومتر مکعب (5000 میلیارد متر مکعب) یعنی تمام بارندگی میانگین 12 تا 20 سال ایران وجود دارد. همچنین در ایران 9/14 میلیون هکتار زمین های بسیار مناسب برای آبخوانداری و پخش سیلاب وجود دارد که با انجام عملیات آبخیزداری و آبخوانداری علاوه بر اینکه می توان این آب ها را برای سالیان سال ذخیره سازی کرد، می توان بیش از سی هزار قنات و کاریز متروکه ای که بنای آنها بر پایه ی ارزش دلار آمریکائی سال 1394 بالغ بر 50 میلیارد می گردد  را مجددا احیاء کرد. با این کار می توان آب رفته را به جوی باز آورد.

افزون بر این، امتیاز چشمگیر فلات ایران بر سایر مناطق دنیا و قرار گرفتن نزدیک به یک چهارم پهنه سرزمین ایران بر فراز آبرفت های درشت دانه با ژرفای بسیار برای نفوذ آب به زمین، امکان رویش مراتع و علوفه و تولید غذای دام را فراهم ساخته است؛ به طوری که با آبخوانداری می توان علاوه بر مهار سیلاب های ویرانگر، از فرسایش بی رویه خاک جلوگیری به عمل آمده و خاک تثبیت و نگاهداری شده بستر تولید فزاینده مراتع و کشتزارها شود و بدین ترتیب از واردات خوراک دام و گوشت قرمز تا حد زیادی جلوگیری شود.

بنابراین، ایران را می توان سر زمین آبخوانداری دانست؛ چنانچه به تحقق خودبسندگی، و از آن مهمتر، استقلال و خودکفایی در تولید محصولات اساسی می اندیشیم، اجرای فراگیر و تدریجی آبخوانداری یکی از راه های بخردانه رسیدن به این اهداف است. نکته پایانی آنکه فرهنگ آبخوانداری بایستی در ایران نهادینه شود!

مهدی عرفانیان

پایان/