دور چهارم مذاکرات وین در سایه خوشبینی محتاطانه‌ای آغاز شده است و به نظر می‌رسد این دور از مذاکرات مهم‌تر و تعیین کننده باشد. احتمالا بیشتر از سه دور پیشین به طول بینجامد. خروجی دور جدید مذاکرات مشخص خواهد کرد که ایران و آمریکا چه اندازه به توافق نزدیک و یا دور هستند.
کاخ سفید امشب اعلام کرد که تحریم‌ها را در صورت آمادگی ایران برای بازگشت به تعهدات برجامی خود برخواهد داشت. جمله‌ای که به ظاهر کلیشه‌ای و تکراری می‌رسد، اما بیان آن در این بازه زمانی پس از سه دور مذاکره و شروع دور جدید معنا و مفهومی دیگر دارد. ایران نیز عین این گزاره را به شکلی دیگر بیان می‌کند. این که در صورت رفع تحریم‌ها به تعهدات هسته‌ای خود باز خواهد گشت.
اما به نظر می‌رسد این دو گزاره صرفا شروطی متقابل برای برداشتن گام اول نیست. ایران بارها اعلام کرده است که در صورت لغو همه تحریم‌ها به تعهدات برجام باز می‌گردد، حال پرسش این است که با وجود این تاکید، پس منظور آمریکا از بازگشت ایران به تعهدات چیست؟
به احتمال زیاد منظور صرفا بازگشت به تعهداتی نیست که ایران اجرای آن‌ها را از ۱۸ اردیبهشت ۹۸ به بعد متوقف کرده است. بلکه منظور فراتر از آن و زدودن آثار تعلیق این تعهدات و به عبارتی دیگر افزایش زمان گریز هسته‌ای است.
در نتیجه کاهش تعهدات هسته‌ای در این دو سال و اندی و رفع محدودیت‌های عملیاتی، برنامه و دانش هسته‌ای کشور توسعه یافته است و سانتریفیوژهای پیشرفته‌ای تولید شده‌اند، از این رو، به احتمال زیاد مقصود آمریکا نه صرفا پایبندی دوباره به این محدودیت‌ها، بلکه نابودی آثار رفع آن‌ها طی دو سال گذشته و تمدید زمان همین محدودیت‌ها فراتر از بازهای زمانی وارده در برجام است.
کما این که در آن جهت هم اختلافاتی بنیادین درباره ماهیت تحریم‌هایی وجود دارد که ایران خواهان رفع آن‌هاست. ایران خواستار رفع کلیه تحریم‌ها شده است، اما دولت بایدن صرفا با برداشتن تحریم‌های ناسازگار با برجام موافق است و همین گزاره هم شفاف نیست؛ از این جهت که بسیاری از تحریم‌ها چند وجهی و تحت عناوین مختلف وضع شده است. به عنوان مثال، ممکن است آمریکا تحریم نفت و بانک مرکزی ایران را که با خروج از برجام وضع شده‌اند بردارد، اما لغو آن‌ها صرفا تحت عنوان تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای کفایت نمی‌کند و از این رو، همین تحریم‌ها ممکن است تحت عنوان مبارزه با تروریسم همچنان پابرجا بمانند، مگر این که اعلام شود همه تحریم‌ها چه ناسازگار با برجام چه تحت عناوین دیگر رفع خواهند شد.
از این رو دو گره اساسی مذاکرات کنونی اختلاف نظر بنیادین درباره ماهیت تحریم‌ها و اقدامات هسته‌ای لازم برای بازگشت دو طرف به برجام است. حال باید دید دو طرف در مذاکرات غیر مستقیم کنونی می‌توانند به راه حلی میانی درباره دو اختلاف پیشگفته برسند.
باید منتظر ماند و دید.
پایان/
نظر شما