توجه به امور اجتماعی، کمک به توانمندسازی انسان ها و مدیریت بحران همواره از اصول خیریه های بین المللی بوده است؛ اما آنچه در این میان مهم به نظر می رسد، رشد بی اندازه خیریه ها و سازمان های مردم نهاد بین المللی طی چندین سال اخیر آن هم در کشورهای ابرقدرت است. به ویژه خیریه هایی که هر کدام در بیش از 30 کشور جهان شعبه دارند؛سازمان های مردم نهادی که هر کدام، کمک به توانمند سازی انسان های در خطر را سرلوحه خود قرار داده اند.

 البته باید توجه داشت که سازمان های حقوق بشری به اقتضای ساختار و ماموریت های تعریفی خود، عملکردهای تقریبا مشابهی در سطح مناطق هدف به جا می گذارند. عملکردهایی که در قالب ماموریت های کلان و خرد از سطوح برنامه های کمک رسانی به مردم مناطق مختلف تا آسیب زدایی و توانمند سازی، می تواند متغیر باشد. به طور معمول نیز اهداف برنامه ریزی این سازمان ها در پوشش نوع دوستی و انسان دوستی تا جایی آشکار می شود که منافع کشورهای تابعه خود را مستتر نگه دارند. به باور دیگر گاه اهداف ملی و حکومتی در بستر سیاست خارجی در قالب فعالیت های سازمان های غیردولتی بین المللی در مناطق هدف محقق می شود. تا جایی که گاهی بسیاری از این سازمان ها تنها با این هدف پایه گذاری می شوند؛ الگوهای خدمت رسانی و توانمندسازی انسان ها در سطوح فرامنطقه ای تعیین و تدوین می شوند و از این جهت نوعی حکمرانی غیر حکومتی در ادبیات توسعه و بهبودسازی در جهت منافع دولتی جریان می یابد. در این میان هر چه عرصه فعالیت این سازمان ها گسترش پیدا می کند زمینه سازی برای تولید ادبیات اقناعی توسعه نیز بیشتر می شود، همچنین گستره این سازمان ها نیز به تناسب تغییر پارادایم های سلطه گری در ادبیات بین الدول بیشتر نیز خواهند شد. رشد بی اندازه این خیریه ها محصول رشد گفتمان نوع دوستی و بشر دوستی اگر هم باشد، به طور قطع مطامع سرمایه داران و سهامداران را نباید از نظر دور کرد. ضمن اینکه بخش سرمایه دار در جامعه غربی با فشار بر نهادهای سیاسی زمینه ایجاد این نوع خیریه ها و افزایش بودجه آنها را خواستار است.

به عنوان نمونه اخیرا خیریه های آمریکایی خواستار افزایش بودجه خود شدند. استدلال آنها  این است که رشد نابرابر، تغییر اوضاع، عقب نشینی در حاکمیت دموکراتیک و درگیری های فزاینده ، تهدیدهای مهمی برای دهه ها پیشرفت در اهداف کلیدی توسعه جهانی همسو با منافع آمریکا است. علاوه بر این، تغییر نظم بین المللی و کوچک شدن فضای جامعه مدنی سازمان های غیر دولتی را مختل می کند. از این رو ارتقا جدی توسعه و اولویت های بشردوستانه نیاز به تعهد مجدد به بودجه کمک های خارجی ایالات متحده دارد. بنابراین برای دستیابی به اهداف خود، دولت بایدن باید با کنگره همکاری های اقتصادی و بشردوستانه سالانه دو جانبه و چند جانبه را تا سال 2025 دو برابر کند.

برای نمونه بیشتر، می توان ACTED یا آژانس همکاری و توسعه فنی نیز را هم مثال زد؛ که خیریه فرانسوی است و در بیش از 37 کشور جهان شعبه دارد. این خیریه بین المللی در حالی شعار فعالیت برای تغییر و سرمایه گذاری برای فردا را در برنامه خود دارد که فعالیت های خود را در قالب یک مدل جهانی با نگاه به رویکردهای توسعه اقتصادی، توسعه پایدار، توسعه انسانی، بهسازی جامعه و محرومیت زدایی پیش می برد. این سازمان در کنار  NGOهای بین المللی بزرگ دیگر نوعی هژمونی از نوع مدنی در جهان ایجاد کرده است. تا جایی که همراه با شرکای خود متعهد به رعایت اقتصاد چرخه ای است و مطامع کشور متبوع خود را لحاظ می کند؛ نکته قابل توجه اینکه، نفوذ در کشورهای عقب مانده یا جنگ زده در پوشش کمک رسانی و رفع محرومیت زمینه نوعی استعمار نوین را رقم زده است. نگاه کلان محور و جهانی این سازمان، مرزها را نمی شناسد و در تعریف الگوهای توسعه تنها نوع بشریت را در نظر می گیرد. از این رو قائل به همفکری با نظام های سیاسی کشورهای مختلف نیست و هر جا لازم بداند، ببیند وارد می شود. به این دلیل دامنه عضو گیری در این سازمان بالا است و 300 کارمند بین المللی دارد؛ همچنین ارتباط معنادار، چرخشی و البته پیچیده ای بین کمک رسانی خارجی و کسب منافع پایدار برای این سازمان وجود دارد. به عبارت دیگر مداخلات بشردوستانه تا آنجا برای این سازمان معنا دارد که بتواند بیشتری کسب سود از حضور در کشورهای  هدف به دست آورد.

الگوی غالب بر ACTED و دیگر موسسات مشابه آن از فرمول زیر قابل فهم است:

 ابزار مداخله + پشتوانه مالی دولتی + پروژه استعمار نو و نفوذ دولت های غربی و سرمایه داری + شبکه سازی در هم تنیده برون مرزی و درون مرزی = خیریه های بزرگ بین المللی

با بررسی این نمونه موردی چندین نکته به ذهن می رسد: نخست اینکه این سازمان های خیریه در بیشتر کشورهای در حال توسعه همچون عراق ، افغانستان .. وجود دارند و در کنار امور توانمندسازی و رفع محرومیت سعی در نفوذ غیرمستقیم و استعماری دارند. نفوذی که در قالب رویکردهای ترویج مسیحیت و به جا گذاشتن چهره مطلوبی از کشورهای ابرقدرت و تلاش در جهت گسترش قلمرو است.

 دیگر اینکه این خیریه های بین المللی در تلاش برای احقاق پروژه های سرمایه گذاری اجتماعی و مدنی هستند که همپای دولت متبوع خود جوامع در حال توسعه را براساس عادت تاریخی به نوعی استثمار بکشانند. استثماری که برای آنها حکم سرمایه گذاری در منطق اقتصاد چرخه ای دارد و رنگ و لعاب آن، توسعه و احقاق حقوق بشر است. به باور دیگر منافع کشورهای سرمایه دار هدف اصلی است و این امیدواری برای آنها هست که تمدن و فرهنگ خود را بیشتر تزریق کنند.

نکته مهم تر، شیوه کارکرد این نوع خیریه های بین المللی است که مردمان کشورهای بحران زده را وام دار خود می کنند. در مثال گفته شده(ACTED) کمک رسانی بشری برای هر منطقه از جهان به تناسب مختصات آن در نظر گرفته می شود، به عنوان نمونه در کشور عراق بعد از تلاطمات جنگ و درگیری، گروه ACTED به مردمی که شغل خود را از دست داده بودند امکان و بستر همان شغل را فراهم کرد؛ مثلا فردی که زنبوردار است یا کشاورز است یا زنی که رستوران دارد؛ تلاش گروه های خیریه بین المللی ابقای افراد در همان شغل ها با فراهم سازی بستر بوده است تا آنها را وام دار خود کنند.

در نمونه ای دیگر که در گواتمالا و هائیتی وجود داشته گروه ACTED به آسیب دیدگان پول نقد یا کوپن داده است. در مقابل برای آنها نمایشگاه مواد غذایی احداث کرده و محصولات کشور فرانسه را در آنجا قرار داده است! در سوریه نیز به کشاورزان تجهیزات کشاورزی ساخت کشور فرانسه را اعطا کرده یا زنان بی سرپرست را اشتغال محلی و در حد توان آموزش داده است. در تمام این موارد رگه های سرمایه گذاری اجتماعی در جهت منافع استعماری به چشم می خورد.

با بررسی این نمونه ها که در کشورهای مختلف تکرار شده می توان یک نتیجه کلی گرفت و به یک فرمول خدمات رسانی از جانب خیریه های بین المللی رسید:

دسترسی به اطلاعات مناطق کشورها + انتخاب شیوه کمک رسانی صحیح + تداوم کمک ها = سرمایه گذاری اجتماعی ممتد در جهت منافع برقدرت ها

پایان/