به گزارش تحریریه، براساس برآوردهای زمین شناسی؛ ایران از جمله کشورهای جهان است که از بیشترین ذخایر غنی مس برخوردار است. طبق آمار رسانه ها و موسسه های اقتصادی ایران در کل در رتبه هشتم یا نهم دارندگان بزرگترین ذخایر مس جهان قرار دارد. گفته می شود ایران ۵ درصد مس جهان را دارا است.

از نظر زمین شناسی، ایران بر روی کمربند مس قرار گرفته است که از شمال غرب کشور شروع و به شرق و جنوب شرق امتداد می یابد و به همین دلیل بسیاری از برآوردها ایران را یکی از کشورهای برتر جهان در زمینه در اختیار داشتن ظرفیت توسعه صنعت مس می دانند. زمین شناسان اعتقاد دارند تنها در تعداد معدودی از استان های کشور ذخایر مس وجود دارند و استان های کرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان در این حوزه به شدت غنی هستند.

البته در بسیاری از مناطق جهان معادن این فلز با درصد خلوص متفاوت یافت می شود. معمولا معادن عمیق ایران بین ۰.۵ تا ۰.۷ درصد خلوص دارند. قاره آمریکا به ویژه آمریکایی جنوبی مهمترین و بزرگترین معادن مس جهان را در اختیار دارد. اکنون شیلی به عنوان بزرگترین تولید و صادرکننده جهان شناخته می شود. ایالات متحده هم ذخایر زیادی از این فلز را در اختیار دارد، اما به دلیل به صرفه نبودن استخراج و فروش آن که ناشی از خلوص پایین معادن آن می شود، برای فروش و صادرات آن برنامه ای در دستور کار قرار نداده است. برخی بر این ادعا هستند که واشنگتن برنامه ریزی کرده است تا با کاهش ذخایر در دیگر کشورها و افزایش قیمت جهانی مس، استخراج از معادن بزرگ خود را شروع کند.

پیش بینی در مورد آینده رو به رشد صنعت مس خیلی سخت نیست. کمبود منابع انرژی در کنار چالش های زیست محیطی از جمله عواملی هستند که نوید آینده ای خوب را برای صنعت مس جهان می دهند. به عنوان نمونه کارشناسان اعتقاد دارند، در خودروهای با سوخت بنزینی به‌طور متوسط ۲۳ کیلوگرم مس مصرف می‌شود. این در حالی است که در خودروهای الکتریکی  که جهان به شدت برای توسعه آن در دو دهه آینده تلاش می کند، ما به ۸۰ کیلوگرم مس نیاز داریم. این مثال تنها نمونه ای از عطش روبه افزایش جهان برای استفاده بیشتر از مس در آینده است.

جایگاه نازل جهانی صنعت مس ایران

گفته می شود بیش از ۶۰۰ معدن مس در ایران مورد شناسایی و حتی بهره برداری قرار گرفته است. ذخیره معدنی مس ایران با شیوه انتقادبرانگیز کنونی اکتشاف؛ حدود ۳۵ میلیون تن برآورد می شود که تقریبا ۵ درصد از ذخایر کل جهان را دربر می گیرد.

شرکت ملی صنایع مس ایران( Nicico) سه معدن بزرگ سرچشمه، سونگون و میدوک را در اختیار دارد. برآورد چند سال قبل حاکی از ذخیره حدود ۳.۵ میلیارد تنی سنگ معدن با درصد خلوص متوسط حدود ۰.۶ درصدی است. گفته می شود معدن مس سرچشمه استان کرمان دومین معدن بزرگ مس جهان است.

دو معدن سرچشمه و سونگون دارای ذخایر اثبات شده بیش از ۱.۳ میلیارد تنی و ذخیره احتمالی ۲.۵ میلیارد تنی سنگ معدن مس هستند . معدن میدوک نیز یک معدن روباز با عیار به نسبت پایین تر و ظرفیت و ذخیره کمتر است.

با اینحال ایران در میان ۱۰ کشور بزرگ تولیدکننده و صادرکننده مس جای ندارد و از این ظرفیت بهره ای نمی برد. از طرف دیگر برآورد بهره وری در صنعت مس نشان می دهد کشورمان در این حوزه مهم صنعتی و معدنی از نرخ بهره وری به شدت پایینی رنج می برد.

کارشناسان در مقایسه میان ظرفیت ها و بازده صنعت مس در ایران و دیگر کشورهای جهان اعتقاد دارند در واقعیت این صنعت هیچ دستاورد قابل ذکری برای ایران ندارد و کشورمان تقریبا هیچ جایگاهی را در ۲۰ کشور بزرگ تولیدکننده مس جهان دارا نیست. طبق آمارها کشورهای شیلی، پرو، چین، آمریکا، کنگو، استرالیا، زامبیا، مکزیک، روسیه، قزاقستان و اندونزی از مهمترین تولیدکنندگان مس جهان هستند که در این میان شیلی ۵.۶ میلیون تن و اندونزی ۳۸۰ هزار تن مس را در سال گذشته تولید کرده اند.

با توجه به آمارهای گوناگونی که در زمینه تولید این فلز در کشورمان مطرح می شود. ایران در بهترین حالت در سال گذشته حتی نتوانست ۲۸۰ هزار تن مس تولید کند. این درحالی است که تولید جهانی مس در سال بیشتر از ۲۱ میلیون تن عنوان می شود. 

کارشناسان بازار مس اعتقاد دارند اگرچه ارزش کنونی صنعت مس ایران حدود ۱۲ میلیارد دلار است، اما از سال های ابتدایی دهه ۱۳۹۰ تاکنون صنعت مس کشورمان از رشد چشمگیر و قابل انتظاری برخوردار نبوده است که عمده دلیل آن نبود چالش های تخصصی و مدیریتی با افراد ناآشنا به پیچیدگی های صنعت و حضور گسترده مدیران سیاسی، در کنار مشکلات در بخش تحقیق، توسعه و اکتشاف بیان شده است.

به نوشته رسانه های کشور، تولید مس ایران در شش ماه نخست سالجاری به حدود ۱۴۰ هزار تن مس کاتد نزدیک شد. مقامات صنعت مس کشورمان با افتخار اعلام می کنند توانسته اند در همین مدت ۶ ماهه صادرات در حدود ۴۰۰ میلیون دلاری مس را به سرانجام برسانند. به عبارت ساده تر، تنها ۸۰۰ میلیون دلار در یک بازار  جهانی ۲۵۰ میلیارد دلاری کل بهره وری ایران در صنعت مس جهانی است.

پایان/