به گزارش تحریریه، روزنامه «وال استریت ژورنال» در زمینه رویکرد ترامپ به ایران پس از ورود به کاخ سفید و بروز مشکلات اقتصادی و احتماعی در کشور مدعی شد: ایران با یک سال سخت در زمینه رویارویی با دولت آینده ترامپ روبرو است. این در حالی است ایران پس از آن که سال ۲۰۲۴ را با یک بحران اقتصادی حاد در داخل و عقب‌نشینی در خاورمیانه به پایان رساند، اکنون وضعیت فوق‌العاده ضعیفی را دارد،

دولت جدید ایالات متحده قصد دارد به عنوان بخشی از تلاش تهاجمی برای مهار حمایت این کشور از گروه های شبه نظامی در خاورمیانه، تحریم ها را علیه ایران افزایش دهد. استراتژی تهران هنوز هم متحدان و شرکای واشنگتن، به‌ویژه اسرائیل را تهدید می‌کند - البته کمتر از قبل- که در میان مردم عادی ایرای محبوبیت زیادی ندارد.

تیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب، همچنین در حال بررسی گزینه‌ها، از جمله حملات هوایی، برای جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای ایران است.

اقتصاد ایران قبلاً توسط ترکیبی از مدیریت بد، فساد و تحریم‌های موجود فلج شده است. کمبود برق ادارات دولتی، مدارس و دانشگاه ها را تعطیل کرده و تولید در ده ها کارخانه تولیدی را مختل کرده است. در عین حال، تهدید و توان نظامی ایران با نابودی متحدان حزب الله لبنان، حماس در غزه به وسیله اسرائیل، در کنار سقوط اسد در سوریه و بسیاری از پدافند هوایی ایران کمرنگ شده است.

مشکلات جمهوری اسلامی بزرگترین چالش برای رهبران دینی آن از سال ۲۰۲۲ بوده است. در آن زمان کشور با ناآرامی های گسترده ای که با مرگ یک زن جوان در بازداشت پلیس آغاز شد، به لرزه افتاد. مقامات اعتراض را سرکوب کردند. در حالی که اکنون اعتراضات به وخامت اوضاع اقتصادی محدود است، به نظر می رسد که حکومت اکنون در برابر ناآرامی ها آسیب پذیرتر است.

«صنم وکیل» مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در چتم هاوس لندن، اعتقاد دارد که رهبری ایران «احتمالاً عمیق‌ترین چالش‌های خود را در سال‌های اخیر تجربه می‌کند».

وی افزود که این امر همچنین می تواند تهران را به سمت مذاکره با غرب سوق دهد که به دنبال راهی برای خروج از بحران است.

شبح ناآرامی اجتماعی

رئیس‌جمهور «مسعود پزشکیان» در ماه ژوئیه بر بستری از اصلاحات اجتماعی، احیای اقتصادی و گشایش سیاسی به سمت غرب انتخاب شد. اما شش ماه بعد، امید ایرانیان برای بهبود زندگی روزمره در حال از بین رفتن است. بحران اقتصادی خطر ناآرامی اجتماعی را افزایش داده و موجب نگرانی مقامات ایرانی شده است. تجار به علت تورم مارپیچی اعتراض کرده اند در حالی که بازنشستگان و کارگران نفت به تاخیر یا کاهش پرداخت ها معترض هستند.

واحد پولی ایران – که نقطه عطف احساسات اقتصادی است – سال ۲۰۲۴ را با ۴۰ درصد کاهش نسبت به زمانی که در سال شروع کرده بود، با ۸۲۱۵۰۰ ریال در برابر دلار به پایان رساند. بر اساس گزارش بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی سرانه از سال ۲۰۱۲ - زمانی که تحریم‌ها بر سر برنامه هسته‌ای این کشور تشدید شد - ۴۵ درصد کاهش یافته است و به ۴۴۶۵.۶۰ دلار در سال گذشته رسید.

«حمیدرضا رستگار» رئیس اتاق اصناف تهران که نمایندگی فروشندگان کالا را بر عهده دارد، گفت کفاشان و سایر کسبه در بازار اصلی تهران در ۲۹ دسامبر به دلیل تورم بالا دست به اعتراض نادری زدند. معترضان می‌ترسند اقلامی که با این نرخ‌ها قیمت گذاری می‌شوند به سادگی برای اکثر مصرف‌کنندگان در دسترس نباشند.

اعتراضات بر سر مسائل اقتصادی در سراسر کشور و صنایع در حال افزایش است. پرستاران و کارکنان مخابرات به تاخیر پرداخت ها اعتراض کرده اند. به گفته اتحادیه معلمان، معلمان بازنشسته در هفته های اخیر در مقابل مجلس به دلیل تاخیر در پرداخت های رفاهی تظاهرات کرده اند.

نارضایتی در حال سرایت به بخش نفت، استراتژیک ترین صنعت کشور و بزرگترین درآمد ارز خارجی آن است. به گفته رسانه‌های دولتی و اتحادیه‌های کارگری ایران، کارگران پتروشیمی آبادان، یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های کشور، نسبت به سه ماه پرداخت نشدن دستمزد اعتراض کردند.

تظاهرات به طور فزاینده ای سیاسی می شود و برخی از مردم حکومت را به دلیل تمرکز بیش از حد بر برنامه ایدئولوژیک خود و عدم توجه کافی به اقتصاد مورد انتقاد قرار می دهند.

کمبود انرژی به دلیل سال ها سوءمدیریت و سرمایه گذاری کم، بحران را تشدید کرده است.

اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در ۱۸ دسامبر اعلام کرد که به دلیل کمبود در تامین برق و گاز طبیعی تاسیسات صنعتی ماه گذشته تنها با ۴۱ درصد از ظرفیت خود تولید می کردند. این نهاد گفت که ایجاد مشکل برای تامین کنندگان گوشت، امنیت غذایی کشور را تهدید می کند.

پزشکیان اخیراً گفت که دولت او با تشویق مشاغل و خانوارها به جلوگیری از هدر رفت گاز طبیعی و برق و همچنین مبارزه با قاچاق سوخت به کمبود انرژی رسیدگی می کند.

«محمود نجفی عرب» رئیس این اتاق که نماینده برخی از بزرگترین شرکت‌های ایران است، در بیانیه‌ای در وب‌سایت اتاق گفت: کارخانه‌ها در تنگنای «رکود عمیق» هستند.

وی افزود: فعالیت این بنگاه ها با نرخ بهره برداری فعلی نمی تواند از نظر اقتصادی سودآور باشد.

به گزارش خبرگزاری نیمه رسمی کار ایران، کمبود انرژی باعث بی کاری ۲۲ کارخانه سیمان و کاهش تولید دارو شده است. «علی قلی ایمانی» رئیس انجمن ملی گندمکاران، روز چهارشنبه به روزنامه تجارت نیوز گفت: مشکلات برق امسال با خاموش کردن پمپ‌های آب و اختلال در عرضه کودهای وابسته به گاز طبیعی به برداشت محصول ایران آسیب می‌زند.

افزایش قیمت مواد غذایی

به گفته بانک مرکزی ایران، بحران انرژی به تورم دامن زده است، تورمی که در ماه نوامبر سالانه ۳۷ درصد بود و محصولات غذایی بیشترین ضربه را خورده اند. مرکز آمار ایران در ۳۱ دسامبر اعلام کرد در سه سال گذشته، قیمت گوشت پنج برابر و قیمت سیب زمینی بیش از دو برابر شده است. بر اساس گزارش اتاق بازرگانی، حدود ۳۲ میلیون ایرانی - بیش از یک سوم جمعیت - اکنون زیر خط فقر زندگی می کنند. این رقم در سال ۲۰۱۷ حدود ۱۸ میلیون بود.

وضعیت اقتصادی نامطلوب، رهبری ایران را نگران کرده است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی شبه‌نظامی که وظیفه حفاظت از جمهوری اسلامی را بر عهده دارد، در ۳۰ دسامبر نسبت به وقوع ناآرامی‌های بیشتر هشدار داد و از تلاش برای ناکارآمد نشان دادن نظام انتقاد کرد.

«علی ربیعی» مشاور امور اجتماعی پزشکیان، گفت که نسل‌های جوان ایرانی در حال حاضر انزوای اقتصادی و محدودیت‌های اجتماعی را که در سال‌های اخیر ایران اعمال کرده است، قبول ندارند.

او در روز ۲۷ دسامبر در روزنامه اصلاح طلب شرق نوشت، آنها نشانه هایی از شورش علیه وضعیت موجود را نشان می دهند.

دولت پزشکیان با کاهش برخی از سیاست های سرکوب تهران به نارضایتی جوانان ایرانی پاسخ داده است. در اواخر دسامبر، ممنوعیت سرویس پیام رسانی واتس اپ و اپلیکیشن گوگل پلی را لغو کرد اما در اینستاگرام و تلگرام، دو پلتفرم رسانه اجتماعی دیگر که به طور گسترده در ایران برای انتقاد از مقامات استفاده می‌شوند، مسدود هستند.

رئیس‌جمهور ایران همچنین موفق شد از اجرای قانون جدیدی جلوگیری کند که مجازات‌های سخت‌تری برای زنان و دختران برای بی حجابی در نظر گرفته است. محدودیت‌های موجود - که شامل پوشیدن اجباری حجاب برای زنان است - به آغاز اعتراضات سراسری در سال ۲۰۲۲ دامن زد.

«بهنام بن طالبلو» مدیر ارشد در بنیاد دفاع از دموکراسی ها، که از تحریم های شدیدتر علیه ایران حمایت می کند، گفت: حکومت به جای حل هر مشکلی در تلاش است آتش را خاموش کند.

حتی تحت فلج‌کننده‌ترین تحریم‌ها، ایران همچنان می‌تواند با استفاده از تهدیدهای محور مقاومت، یک اتحاد غیررسمی شبه‌نظامیان خاورمیانه به رهبری تهران، از حملات خارجی در خاک خود جلوگیری کند.

اما این متحدان تا حد زیادی در طول سال گذشته شکست خورده اند. برکناری بشار اسد در سوریه، در دسامبر، متحد اصلی ایران در خاورمیانه، به دنبال مجموعه ای از وقایع متاثر از حمله مرگبار حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ رخ داد. از آن زمان، اسرائیل، حماس به عنوان متحد اصلی ایران در فلسطین را ویران کرده و بیشتر رهبران حزب الله، قدرتمندترین متحد تهران را ترور کرد.

تهران اکنون روی متحدان عراقی و یمنی برای تهدید اسرائیل حساب کرده است. اما پایگاه های آنها از اهداف خود دور است و کارایی آنها را محدود می کند.

این وقایع، تهران را با فضای کمتری برای تحرک روبرو کرده است زیرا تهران برای جنگی مهم با ترامپ آماده می‌شود. رویدادهای (توام با شکست) سال گذشته این نگرانی را ایجاد کرده که ایران ممکن است برنامه هسته‌ای خود را برای احیای بازدارندگی در برابر حملات خارجی تسریع کند.

برای ماه‌ها، مقامات ایرانی علناً بحث کرده‌اند که آیا باید تلاش‌های هسته‌ای را افزایش دهند و آیا باید در سخنان دو دهه ای رهبر ایران مبنی بر عدم تهیه سلاح‌های کشتار جمعی تجدید نظر کنند.

جمهوری اسلامی برای نشان دادن توانایی خود برای جلوگیری از تلاش برای نابودی برنامه هسته ای خود اقداماتی را انجام داده است. اسرائیل در سال ۲۰۲۴ در پاسخ به حملات مستقیم بی‌سابقه ایران به خاک خود، دو دور حمله هوایی علیه ایران انجام داد که به تأسیسات نظامی حمله کرد و سامانه‌های دفاع هوایی روسیه را از بین برد.

ترامپ همچنین در حال بررسی راه‌هایی برای جلوگیری از توانایی ایران در ساخت سلاح هسته‌ای است، از جمله حملات هوایی پیشگیرانه احتمالی که سیاست دیرینه ایالات متحده برای مهار تهران با دیپلماسی و تحریم‌ها را نقض می‌کند.

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در مواجهه با چشم‌انداز تحریم‌های جدید، چند روز قبل گفت که کشورش آماده است مذاکرات هسته‌ای را «بدون تأخیر» در ازای لغو تحریم‌ها از سر بگیرد. در ماه نوامبر هم او گفت که برنامه هسته‌ای رو به رشد تهران نشان می‌دهد که می‌تواند با هر محدودیت جدیدی کنار بیاید.

وی با اشاره به تحریم های اعمال شده در دوره اول ترامپ گفت: «فشار حداکثری نخست» با «مقاومت حداکثری» به «شکست حداکثری» برای ایالات متحده ختم شد. برای اثبات آن فقط برنامه صلح آمیز هسته ای ایران را قبل و بعد از سیاست به اصطلاح «فشار حداکثری» مقایسه کنید.

برای رسیدن به یک توافق، هر دو طرف باید از تندروی دور شوند. مقامات سابق ترامپ گفته اند که رویکرد ترامپ در قبال ایران احتمالاً با آگاهی از تلاش عواملش برای ترور او شکل گرفته است. رهبر ایران هم بارها خاطره قاسم سلیمانی، فرمانده نظامی ایرانی که ترامپ دستور ترور او را در سال ۲۰۲۰ صادر کرد، تکرار می کند.

صنم وکیل از چتم هاوس عنوان داشت: پنجره کوچکی وجود دارد که در آن حکومت مشتاق مذاکره خواهد بود و ترامپ برای دستیابی به آنچه می خواهد بفروشد، شتاب خواهد داشت. اما زمان به نفع [ترامپ] نیست. ایدئولوگ‌های اردوگاه ترامپ از تهران مصالحه ای می‌خواهند که ممکن است تهران آماده پذیرش آن نباشد. بنابراین رنج بسیار بیشتری در انتظار ایران است.

*متن فوق صرفا ترجمه گزارش وال استریت ژورنال است و بیانگر دیدگاه تحریریه نیست.

پایان//