به گزارش تحریریه، توسعه حمل و نقل ریلی به عنوان یکی از مهمترین پیشران های توسعه است و اهمیت این مساله برای ایران به دلیل وسعت سرزمینی و داشتن مرز زمینی با چندین کشور و نقشی که می تواند در حمل و نقل کالا ایفا کند، دوچندان می شود.

تا سال 1401 طول خطوط ریلی کشور به 15 هزار کیلومتر رسیده و براساس نیازسنجی انجام شده، طول خط آهن کشور باید به 25 هزار کیلومتر برسد. درباره اقدامات و برنامه های وزارت راه و شهرسازی برای توسعه خطوط ریلی و آخرین خبرها از پیشرفت پروژه ها با عباس خطیبی معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور به گفت وگو پرداختیم که متن آن را در ادامه می خوانید:

* افتتاح 407 کیلومتر خط ریلی در سال 1402

فارس: امسال قرار بود 4 پروژه ریلی به بهره‌برداری برسد. پروژه بستان آباد خاوران در خرداد ماه افتتاح شد و سه پروژه ریلی دیگر امسال باید افتتاح شود. این سه پروژه در حال حاضر در چه مرحله‌ای قرار دارند؟

خطیبی: از ابتدای امسال، در مجموعه شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور، در حوزه توسعه ریلی، از بین طرح‌های ریلی کشور که در دست ساخت است، بهره‌برداری از 4 طرح ریلی را برای 1402 هدف‌گذاری کردیم. اولین طرحی که اتمام آن را هدف‌گذاری کرده بودیم، راه آهن بستان آباد به خاوران بود که در خرداد امسال با حضور رئیس جمهور افتتاح شد.

دومین پروژه‌ای که با پیشرفت بالاتری پیگیری می‌شود، راه‌آهن 37 کیلومتری رشت - بندر کاسپین است که با اتمام ساخت آن، یکی از محورهای کریدور شمال - جنوب تکمیل خواهد شد. این پروژه که خلیج فارس را به دریای خزر متصل کند، 84 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و تلاش می‌کنیم تا دو ماه آینده ان‌شاالله به بهره‌برداری برسانیم.

در کنار آن، پروژه دیگری که از سال‌ها قبل آغاز شده است، پروژه 151 کیلومتری همدان- سنندج است که در ادامه راه آهن تهران به همدان، ساخته می‌شود و از این مسیر استان کردستان به شبکه حمل و نقل ریلی کشور متصل خواهد شد. این پروژه هم پیشرفت 90 درصدی دارد و همه تلاشمان را می‌کنیم تا در مهر ماه این پروژه را آماده کنیم و به افتتاح برسانیم.

چهارمین پروژه هم که جزء پروژه‌های بسیار سنگین و فنی کشور است، راه‌آهن میانه - اردبیل به طول 175 کیلومتر است. این خط آهن، استان اردبیل را به شبکه ریلی متصل می‌کند. در این پروژه کارهای زیادی شده و پیشرفت خوبی دارد اما برای تامین منابع آن باید اقداماتی شود تا بتوانیم تا پایان سال جاری آن را به بهره‌برداری برسانیم. این هدف‌گذاری دولت برای سال 1402 است.

البته در کنار این 4 پروژه، پروژه‌های دیگری هم در دست اقدام هستند اما برای افتتاح در سال جاری، آنچه که برنامه‌ریزی شده این 4 پروژه است. با افتتاح این طرح‌ها 407 کیلومتر به طور خطوط ریلی کشور اضافه می‌شود. این میزان ساخت راه آهن در طول سال‌های اخیر بی‌سابقه است زیرا در سال‌های گذشته معمولا هر سال یک پروژه و به طور متوسط 200 کیلومتر خط آهن افتتاح شده است اما امسال می‌توانیم 4 پروژه به طول 407 کیلومتر افتتاح خواهد شد. با بهره‌برداری از این 4 پروژه، طول خطوط ریلی اصلی و فرعی کشور تا پایان سال جاری به 15 هزار و 500 کیلومتر افزایش خواهد یافت.

* راه آهن همدان - سنندج مهر ماه افتتاح می‌شود

فارس: عنوان کردید راه آهن سنندج- همدان در مهر ماه امسال به بهره‌برداری می‌رسد. مجموع اعتبار پرداخت شده برای این پروژه چقدر بوده است؟

خطیبی: برای راه آهن همدان- سنندج، حدود 2100 میلیارد تومان به حساب دفتری در این پروژه هزینه کرده‌ایم که ارزش روز این سرمایه حدود 12 هزار میلیارد تومان است. این پروژه‌ها را هر چقدر سریع‌تر به اتمام برسانیم، مردم زودتر می‌توانند از مواهب آن استفاده کنند.

فارس: گزارش‌ خزانه‌داری نشان می‌دهد بخشی از اعتبارات عمرانی به حساب سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی واریز شده اما آنها هنوز از این اعتبار استفاده نکرده‌اند. براساس آخرین گزارش‌ها حدود 40 هزار میلیارد تومان از اعتبارات پرداخت شده در سال گذشته، هنوز در حساب باقی مانده است. آیا در حوزه وزارت راه و شرکت ساخت و توسعه حمل و نقل کشور هم رسوب منابع عمرانی داریم؟

خطیبی: در حوزه شرکت ساخت، اصلا اینگونه نیست. در بخش ریلی حدود 4 هزار میلیارد تومان به بخش‌های مختلف پیمانکاری بدهی داریم.

* تامین مالی ساخت 2500 کیلومتر خط‌آهن به روش تهاتر نفت

فارس: یکی از روش‌هایی که برای تامین مالی پروژه‌های ریالی اعلام شده بود و سال گذشته هم رهبر انقلاب با این روش تامین مالی موافقت کردند. بنابراین مقرر شد برای تامین مالی طرح‌های ریلی از روش تهاتر نفت استفاده شود. آیا تاکنون از این روش پروژه‌ها تامین مالی شده است؟

خطیبی: باتوجه به مجوزهای اخذ شده، برای 4 پروژه ریلی به‌طور 2500 کیلومتر به روش تهاتر نفت تامین مالی می‌شود. این پروژه‌ها کریدورهای اصلی ریلی کشور در حوزه ترانزیت و حمل و نقل داخلی تکمیل خواهد کرد. در این مدت اقدامات مربوط به مجوزهای قرارداد، برگزاری منافصات، انتخاب پیمانکار و طراحی پروژه‌ها انجام شد. درواقع بستر را آماده کرده‌ایم تا بتوانیم از این ظرفیت تامین مالی استفاده کنیم. مذاکراتی هم با وزارت نفت و مراجع دیگر هم صورت گرفته است. اقدامات خوبی شده است اما هنوز دریافتی ریالی نداشته‌ایم ولی امیدواریم تا چند ماه آینده به نتایج خوبی برسیم و این حجم وسیعی کاری که تعریف کرده‌ایم را بتوانیم به نتیجه برسانیم.

فارس: یعنی کل تشریفات اداری و قانونی انجام شده و صرفا مرحله تامین اعتبار باقی مانده است.

خطیبی: بله. تشریفات کار چه به لحاظ اداری و چه به لحاظ قراردادی انجام شده است. برای انجام یک پروژه مقدمات کار لازم است از طراحی پروژه تا انتخاب پیمانکار، انتخاب مشاور برای پروژه. این کارها انجام شده و بستر انجام کار برای این 2500 کیلومتر وجود دارد و این امکان هست که بتوانیم در همه این بخش‌ها به صورت یکجا فعالانه عمل کنیم. انشاالله اگر ریال این روش تامین مالی هم وصول شود، عملیات اجرایی این طرح‌ها هم اجرایی خواهد شد.

فارس: پیمانکاران همه این 2500 کیلومتر مشخص شده است؟

خطیبی: بله. از همه ظرفیت‌های اجرایی کشور برای این پروژه‌ها بهره‌مند می‌شویم. بخشی از خطوط را قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا و بخشی دیگر را هم پیمانکاران بخش خصوصی می‌سازند.

فارس: به صورت مشخص چه پروژه‌هایی در قالب روش تهاتر تامین مالی خواهند شد؟

خطیبی: 4 طرح برای تکمیل 4 کریدور ریلی از این روش تامین می‌شود. پروژه اول راه‌آهن چابهار- زاهدان- مشهد یا همان کریدور ریلی شرق کشور است. پروژه دوم، رشت آستار به طول 162 کیلومتر است که این پروژه حلقه مفقوده کریدور شمال - جنوب محسوب می‌شود.

پروژه سوم، راه‌آهن درود- خرم آباد- اندیمشک است که باتوجه به عمر بیش از 90 ساله این راه آهن و ظرفیت بالای بنادر جنوب غرب کشور، این پروژه غیر از اینکه می‌تواند نقش پدافند غیرعامل داشته باشد، ظرفیت جابه‌جایی بار از مسیر ریلی را به‌میزان قابل توجهی افزایش خواهد داد.

طرح بعدی هم راه آهن شیراز به بوشهر است که در تداوم راه آهن اصفهان به شیراز ساخته خواهد شد. این مسیر هم کریدور شمال - جنوب کشور در مرکز کشور را تکمیل می‌کند و بندر بوشهر باتوجه به موقعیت و ظرفیت‌های باری‌ای که دارد را تقویت می‌کند. این 4 پروژه با روش تهاتر نفت تامین مالی خواهد شد.

*هدف‌گذاری برنامه هفتم برای ساخت 3200 کیلومتر خط‌آهن قابل تحقق است

فارس: برنامه هفتم توسعه برای ساخت خطوط ریلی 3200 کیلومتر در طول 5 سال است که میانگین آن برای هر سال به طور متوسط 640 کیلومتر می‌شود. فارغ از اینکه منابع مورد نیاز برای احداث این میزان خطوط ریلی تامین می‌شود یا خیر، به نظر می‌رسد باتوجه به نیاز و ظرفیت کشور برای ساخت خطوط ریلی، هدف‌گذاری انجام شده کمتر از توان ساخت خطوط ریلی است چرا که تاکیدات مسئولان حوزه حمل و نقل نشان می‌دهد کشور توان ساخت سالانه هزار کیلومتر خط جدید ریلی را داراست.

خطیبی: به نظر من این عدد و رقمی که برای توسعه خطوط ریلی در برنامه هفتم مطرح شده است، باتوجه به آنچه که در همه سال‌های گذشته صورت گرفته و ما به طور متوسط حدود 200 کیلومتر راه آهن ساخته‌ایم، رقم مناسبی است. البته علت اینکه در گذشته سالانه 200 کیلومتر راه آهن ساخته شده، کمبود اعتبارات بوده است. اما هدف‌گذاری برنامه به نظر می‌رسد کاملا واقع‌بینانه است و اگر اعتبارات تامین شود، باتوجه به ظرفیت کشور، به راحتی قابل تحقق خواهد بود. به عنوان یک کارشناس این عدد را معقول و منطقی تلقی می‌کنم.

فارس: یکی از مسائلی که در زمینه حمل و نقل ریلی وجود دارد و به نظر می‌رسد یکی از پاشنه آشیل‌های تامین مالی حمل و نقل ریلی است، به صرفه نبودن سرمایه‌گذاری در این بخش است. به نظر شما چه اقداماتی باید انجام شود که بهره‌وری در این حوزه به‌نوعی افزایش یابد که سرمایه‌گذار، تمایل به سرمایه‌گذاری داشته باشد.

خطیبی: ما تغییرات زیادی را لازم داریم در حوزه قوانین، دستورالعمل‌ها و بسته‌های تشویقی برای سرمایه‌گذاران نیاز داریم. اینها یک بسته خیلی بزرگی را می‌طلبد که بتواند شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کند تا عرصه توسعه ریلی را که جذابیت آن برای حوزه سرمایه‌گذاری کمتر است را بهبود ببخشیم و زمینه مساعدتری برای ورود سرمایه‌گذار را فراهم کنم.

* مشارکت صنایع سیمان در ساخت خطوط ریلی فرعی

فارس: به نظر می‌رسد یکی از روش‌های تامین مالی و جذب سرمایه‌گذاری، استفاده از ظرفیت و توان شرکت‌های بزرگ تولیدی باشد. در یک سال اخیر وزارت نیرو با طراحی روش‌هایی سرمایه‌گذاری برای ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر و فسیلی را برای صنایع جذاب کرد. آیا چنین تعاملی و روش تامین مالی در حوزه ریلی هم امکان‌پذیر است.

خطیبی: بله. می‌شود اما همانطور که عرض کردم، چون موضوعیت بهره‌برداری از شبکه ریلی کشور باید ضوابط و قوانینی تغییر چون کند و کسی که سرمایه‌گذاری می‌کند اطمینان خاطر پیدا کند. صنایعی که اشاره کردید، کاملا بازدهی دارند. فرد سرمایه‌گذاری می‌کند و محصول ارائه می‌دهد و به ازای آن پول دریافت می‌کند. سرمایه‌گذار به صورت بی او تی سرمایه‌گذاری می‌کند و ما هم در توسعه آزادراه‌های کشور از این روش تامین مالی مشارکتی استفاده می‌کنیم اما در عرصه ریلی چون به‌دلایل متعددی جذابیت کمتر است، تمایل به سرمایه‌گذاری کمتر شده است اما برای پروژه‌های کوچکتر امکان‌پذیر است.

به‌عنوان مثال هر سرمایه‌گذاری نمی‌تواند برای یک پروژه 500 کیلومتری، تامین مالی انجام دهد اما برای استفاده از ظرفیت صنایع، می‌توان پروژه‌های کوچکتر را پیشنهاد کرد. این پروژه‌ها شامل پروژه‌های ساخت خطوط ریلی فرعی می‌شود که می‌تواند خطوط ریلی را به خطوط اصلی متصل کند. برای تامین مالی این پروژه‌ها با شرکت‌های هلدینگ سیمان مذاکراتی کرده‌ایم تا با استفاده از قوانین ماده 8 قانون بهینه‌سازی مصرف سوخت خطوط ریلی فرعی را توسعه دهیم. شرکت‌های سیمانی می‌توانند با مشارکت در ساخت خطوط ریلی فرعی برای انتقال بار از شبکه اصلی استفاده کنند. مطمئن هستم انشاالله اجرای این پروژه‌ها به نتیجه خواهد رسید.

* پیشرفت 67 درصدی پروژه زاهدان - چابهار

فارس: یکی از پروژه‌هایی بسیار مهم کشور که احتمالا تا پایان سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید، پروژه ریلی زاهدان - چابهار است. البته از مسیر زاهدان تا خاش به بهره‌برداری رسیده و باقی مسیر باقی مانده است. وضعیت این پروژه چگونه است و در صورت تامین اعتبار، چه زمانی به بهره‌برداری خواهد رسید.

خطیبی: این پروژه 628 کیلومتر طول دارد و یکی از طرح‌های بسیار مهم و حائز اهمیت کشور هم از لحاظ داخلی و هم از لحاظ خارجی است و حتی رهبر معظم انقلاب اخیرا در دیدار با مردم استان‌های خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان داشتند به این راه‌ آهن اشاره کردند. همگان بر اهمیت این پروژه اذعان دارند. از این 628 کیلومتر که محدود زاهدان تا خاش به طول 154 کیلومتر در سال گذشت به بهره‌برداری رسیده است. کل این طرح 67 کیلومتر پیشرفت فیزیکی داشته است.

در حال حاضر مقداری با مشکل مالی برای این پروژه مواجه شده‌ایم البته قول‌های مساعدی داده شده و ان‌شاالله به‌زودی این مشکل رفع خواهد شد. اگر اعتبارات تامین شود، حدود 2 سال کار برای اتمام باقی مانده این مسیر ساخته شود و از همه طول این خط استفاده کنیم. بندر چابهار باتوجه به ظرفیت 9 میلیون تنی که دارد، با انصال به شبکه ریلی می‌تواند هم‌افزایی مناسبی ایجاد کند. با استفاده از این ظرفیت می‌توانیم در عرصه حمل و نقل بار به‌ویژه‌ باری که از کشورهای CIS و هند می‌آید، استفاده کنیم. علاوه بر این، این پروژه ریلی نقش خوبی در توسعه‌ محور شرق کشور ایفا خواهد کرد.

فارس: براساس نیازسنجی‌ای که در سال 1383 شده بود، اعلام شد طول خطوط ریلی کشور تا 20 سال آینده یعنی سال 1404 باید به 25 هزار کیلومتر برسد و درواقع طول خطوط ریلی کشور در سال 1404 در سطح 25 هزار کیلومتر باید به پایان می‌رسید. باتوجه به تحولات سال‌های اخیر، آیا نیازسنجی خطوط ریلی کشور، همان هدف‌گذاری شده در ابتدای برنامه چهارم توسعه است؟

خطیبی: آن عدد درست است. تاکنون حدود 15 هزار کیلومتر خطوط ریلی ساخته شده است و 10 هزار کیلومتر دیگر باقی ماده است. اگر ردیف‌های قانون بودجه را نگاه کنید، حدود 10 هزار کیلومتر برای توسعه خطوط ریلی ردیف وجود دارد. تنها نکته‌ای که وجود دارد این است که برای رسیدن به این هدف، شاید در زمان‌بندی و نیازمندی مالی که وجود دارد، شرایط‌مان یک مقدار متفاوت است اما همان نیاز 25 هزار کیلومتر خطوط ریلی همچنان به قوت خود باقی است و تغییری در این هدف‌گذاری رخ نداده است.

منبع: فارس

پایان/