بالاخره اختلافات واگنر و ارتش روسیه پس از ماه‌ها کشمکش کلامی و رسانه‌ای، در این شرایط حساس به درگیری فیزیکی کشید و یوگنی پریگوژین الیگارش نزدیک به پوتین رسما علیه ارتش اعلام جنگ کرد که رئیس جمهور روسیه هم آن را خیانت نامید. البته یک روی دیگر این سخن شکست دستگاه اطلاعاتی و امنیتی روسیه نیز هست که قادر به پیش بینی اتفاقات این روزها با وجود شدت یافتن اختلافات میان واگنر و وزارت دفاع نبود.

پریگوژین در ابتدا با سرگئی شویگو وزیر دفاع و والری گراسیموف رئیس ستاد مشترک ارتش اختلاف پیدا کرد که در ماه‌های گذشته رفته رفته از ایما و اشاره خارج و کار به انتقادات علنی کشید.

در این میان، هر چند دیتای قابل اتکایی وجود ندارد، اما با بالا گرفتن اختلافات، بعید نیست که آمریکا و ناتو نیز در پشت پرده حضور داشته باشند.

پوتین در طول ماه‌های گذشته به امید این که هر دو طیف قدرتمند نظامی را همراه خود داشته باشد، سیاست کج دار و مریز در پیش گرفت و عملا کار خاصی در جهت حل اختلافات نکرد؛ زیرا هر کدام خواهان حذف دیگری بودند و این برای پوتین سخت بود.

اما حالا جمع کردن این بحران برای کرملین بسیار سخت‌تر و پرهزینه‌تر است. بله! ارتش روسیه از هر حیث قوی‌تر از گروه واگنر است، اما وقتی که کار به درگیری خیابانی در داخل خود روسیه رسیده است، این مساله ارتش و کرملین را با دو چالش بزرگ مواجه می‌کند: نخست به تحلیل رفتن بخشی از توان ارتش روسیه برای مقابله با شورش داخلی واگنر و دوم تضعیف موقعیت روسیه در جنگ اوکراین.

به هر حال، بخش مهمی از جنگ روسیه در داخل اوکراین در این یک و نیم سال بر دوش نیروهای واگنر بوده و هست و هم اکنون هم در برخی جبهه‌ها حضوری قوی دارند. همین نیروها در تصرف شهر اوکراینی باخموت در می گذشته پس از نبردی طولانی مدت نقش عمده‌ای داشتند که البته هنوز هم نبرد در اطراف آن ادامه دارد.

اما وقتی داخل روسیه به مرکز ثقل رویارویی و نبرد این نیروها تبدیل شود، خود به خود یوگنی پریگوژین خواسته یا ناخواسته چه با هدف چالش‌آفرینی بیشتر برای ارتش و کرملین در داخل اوکراین و چه از سر نیاز در نبرد خود در داخل روسیه، نیروهای خود را از جبهه‌های جنگ در اوکراین به عقب می‌کشد.

باید دید که این بحران مهم تا چه اندازه ارتش روسیه و کرملین را به خود مشغول می‌کند و توان آن را به تحلیل خواهد برد، اما به فرض مهار آن در کوتاه مدت از طریق حذف فرماندهان واگنر و خرید نیروهای چند ملیتی‌اش، باز پیامدهای پرهزینه‌ای برای کرملین در جنگ اوکراین خواهد داشت.

اساسا اختلافات میان حلقه نزدیکان پوتین، شویگو و پریگوژین که به علت داشتن رستوران‌های زیاد به "آشپز پوتین" نیز معروف است، به ناکامی‌ها در جنگ اوکراین مربوط است و هر کدام دیگری را مقصر جلوه می‌دهد. حدود یک سال و نیم از جنگ اوکراین که کرملین آن را در حد یک عملیات کوتاه مدت با نتایج بزرگ می‌دید، می‌گذرد، اما امروز بدون تحقق دستاوردی بزرگ و چشمگیر به جنگ فرسایشی ادامه‌داری تبدیل شده است و این باتلاق غرب و آمریکا برای پوتین هر روز عمق بیشتری پیدا می‌کند.

حال در چنین وضعیتی و در هنگامه ضد حمله ارتش اوکراین، این نزاع مسلحانه دو طرف روسی، جدا از آثار روانی ویرانگر آن در جهت تضعیف روحیه و توان نیروهای ارتش و جبهه داخلی روسیه، می‌تواند تبعات میدانی خاصی نیز در جنگ اوکراین برای کرملین به دنبال داشته باشد که به آن‌ها اشاره شد.

اما آنچه می‌تواند شورش واگنر را به بحران داخلی بی‌سابقه و ویرانگری برای کرملین تبدیل کند، احتمال نافرمانی در داخل خود ارتش روسیه است. آنگونه که پیداست نارضایتی از ادامه دار شدن جنگ اوکراین و استراتژی جنگی روسیه به داخل خود ارتش هم کشیده شده و در ماه‌های اخیر انتقادات فرماندهان سابق، تحلیل‌گران و روزنامه‌نگاران نظامی روسی از عملکرد ارتش بالا گرفته است و از طریق تلگرام به عنوان یک رسانه پرطرفدار امروز در میان روس‌ها نارضایتی خود را اعلام می‌کنند.

حتی رمضان قدیروف رئیس چچن نیز که امروز حمایت خود را از پوتین در مقابل واگنر اعلام کرد، اکتبر گذشته از فرماندهی ستاد مشترک ارتش انتقاد کرد. حال هیچ بعید نیست که این نارضایتی‌ها در نهاد نظامی روسیه با شورش واگنر جنبه نافرمانی به خود بگیرد.

به هر حال، چنانچه گفته شد، اگر هم این شورش سریعا مهار شود، و هیچ نوع نافرمانی هم در خود ارتش روسیه رخ ندهد، باز این نزاع برای روسیه در جنگ اوکراین در این بازه زمانی حساس که غرب وارد فاز دیگری از رویارویی با روسیه در این جنگ شده است، پرهزینه و پرپیامد به نظر می‌رسد.

پایان/