در این روزها رسانه‌های مختلف کشورمان به بازتاب خبری در مورد موافقت ایران با گشایش کنسولگری چین در بندرعباس می‌پردازند. گفته می‌شود که دولت سیزدهم به پیشنهاد وزارت امور خارجه و به استناد به ماده واحده قانون کنوانسیون وین درباره روابط کنسولی، با صدور مجوز برای گشایش سرکنسولگری چین در شهر بندرعباس موافقت کرده‌است.

اگر چه طی دهه‌های اخیر، بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی همواره نگاه مثبت به شرق و در عین حال بی‌اعتمادی به غرب حاکم بوده اما در دولت سیزدهم توجه‌ها بیش از پیش به پکن و مسکو دوخته شده‌است.
«تام اوکانر» ستون نویس نشریه «نیوز ویک» در یادداشتی نوشت که ایران در تلاش است با تمدید توافقی ۲۰ ساله با روسیه و مذاکره به بر سر توافقی ۲۵ ساله با چین، ائتلافی جهانی علیه فشارهای اقتصادی و سیاسی آمریکا ایجاد کند.

البته این نگاه مشترک بی‌ارتباط به برجام و مذاکرات جاری وین نیست. از نگاه ناظران، ایران در چارچوب نگاه راهبردی همکاری با شرق ضمن آنکه از ظرفیت روسیه و چین برای پیشبرد مذاکرات و دستیابی به توافق خوب و حفظ منافع ملی خود بهره‌مند می‌شود، از فرصت ایجاد شده برای تحکیم هرچه بیشتر مناسبات جدید با قدرت‌های نیمه شرقی جهان بر اساس تعریف منافع مشترک و بلند مدت استفاده خواهد کرد.
در همین پیوند، «سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت خارجه ایران همزمان با ازسرگیری مذاکرات دور هشتم وین از نقش چین و روسیه قدردانی کرد و گفت که بر خلاف سه کشور اروپایی، «چین و روسیه دچار آلزایمر نیستند و می دانند که این آمریکایی ها بودند که فعالانه تلاش کردند برجام را از بین ببرند.»

حال این پرسش به ذهن می‌رسد که چین از گشایش کنسولگری در بندرعباس چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

آنچه که در ظاهر و در چارچوب سیاست اعلانی مطرح می‌شود آن است که چین برای حمایت از اتباع خود در ایران به بازگشایی کنسولگری احتیاج پیدا کرده‌است. اگر چه آمار دقیقی از چینی‌های حاضر در ایران منتشر نشده اما به نظر نمی‌رسد که این جمعیت قابل توجه باشد. «محمدحسین ملائک» سفیر سابق جمهوری اسلامی در پکن شنبه ۱۱ دی به خبرگزاری ایلنا گفت تعداد چینی‌ها در ایران بین 5 تا 6 هزار نفر است و احتمالا کنسولگری چین در تهران نیاز کنسولی این تعداد از اتباع چین در ایران را تامین نمی‌کرده‌است.

چرا بندرعباس؟

بر پایه شواهد و اظهارات برخی کارشناسان هدف چین از تاسیس کنسولگری در بندرعباس فقط ارائه خدمات کنسولی به شهروندان چینی شاغل در جنوب ایران نیست بلکه این کار بیشتر با برنامه‌های آینده این کشور برای گسترش حضور خود در این منطقه ارتباط دارد.

بنابراین گشایش کنسولگری در بندرعباس در واقع پیش زمینه‌ای برای همکاری‌های افزون‌تر تهران و پکن طی ماه‌های آتی است. دو رویداد مرتبط با هم انگیزه‌های احتمالی تاسیس کنسولگری در بندرعباس را آشکار می‌کند؛ نخست برنامه‌های چین برای گسترش تسلط خود بر راه‌های ارتباطی تجاری در سراسر جهان و دیگری توافق‌نامه همکاری‌های ۲۵ ساله با ایران.

به گفته سفیر سابق جمهوری اسلامی در پکن، چینی‌ها پیش‌بینی می‌کنند بتوانند سهم بزرگی در توسعه مناطقی مانند مکران و چابهار بر عهده بگیرند و شرکت‌های چینی زیادی در منطقه مستقر شوند و به همین دلیل تاسیس کنسولگری در بندرعباس یک اقدام «تکنیکی» پیش‌بینی شده و درست است.

در پیوند با اینکه چرا بندرعباس به عنوان محل کنسولگری برگزیده شده به موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک این پهنه جغرافیایی برمی‌گردد. بندرعباس بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بندر در شمال خلیج‌فارس است و چین در جنوب خلیج‌فارس و دریای عمان 4 سفارتخانه و یک کنسولگری دارد اما در شمال این دریا تاکنون هیچ نمایندگی نداشته‌ است.

علاوه بر اینکه تامین 40 درصد از واردات نفت چین از  خلیج فارس صورت می‌گیرد، خلیج فارس یکی از مسیرهایی است که چین تلاش می کند با احیای جاده ابریشم، تولیدات این کشور را با سرعت بیشتری به دست مشتریان در نقاط مختلف جهان برساند. امنیت خلیج فارس از این نگاه هم برای چینی ها اهمیت دو چندان دارد.

«فن هونگدا» استاد دانشگاه موسسه خاورمیانه دانشگاه بین‌المللی شانگهای در تشریح چرایی انتخاب مکان کنسولگری چین تاکید می‌کند: بندرعباس مهم‌ترین بندر ایران برای مبادلات تجاری است و علاوه بر آن مکان‌هایی که در آینده توسعه این کشور نقش دارند از جمله جزیره کیش، جزیره قشم، بندر جاسک، بندر چابهار و بسیاری دیگر در جنوب ایران واقع شده‌اند.

پایان/