به گزارش تحریریه، «شورای روابط خارجی اروپا» در تحلیل شرایط موجود برای توافق هسته ای و رویکرد دولت سیزدهم نوشت، ناظران غربی از پیشرفت مذاکرات هسته ای ایران ناامید شده اند. دولت رئیسی و مردم ایران اما هر دو خواهان رفع تحریم ها برای کمک به اقتصاد هستند و این بدان معناست که هنوز دلایلی برای خوش بینی وجود دارد.

از زمان روی کار آمدن «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری ایران در ماه آگوست، دولت وی مشارکت در مذاکرات درباره از سرگیری توافق هسته ای که توسط «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری سابق آمریکا از آن خارج شده بود را به تعویق انداخته است. پایتخت های غربی امیدوار بودند که تهران دوباره به مذاکرات در وین بپیوندد اما دولت جدید ایران با استناد به رایزنی های داخلی و فرآیندهای بازبینی این روند را به تعویق انداخته است.

در نتیجه، روزنامه نگاران و دیپلمات های اروپایی و آمریکایی مرگ برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) را اعلام کردند. در یک رویداد عمومی که هفته گذشته به میزبانی بنیاد کارنگی برگزار شد، «راب مالی» نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، بدبینی خود را توضیح داد. وی گفت: «هر روز که ایرانیان به میز مذاکره برنمی گردند ... به ما می گویند این تیمی است که در واقع آمادگی بازگشت به توافق هسته ای را ندارد». به همین ترتیب، «آن کلر لجندر» سخنگوی وزارت خارجه فرانسه به خبرنگاران گفت: «ایران باید از طریق اقداماتی تمایل خود را برای بازگشت به پای میز مذاکره و انعقاد توافق مشترک نشان دهد».

تهران اما معتقد است که قبلا چنین اقداماتی را انجام داده است. «انریکه مورا» قائم مقام مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا پیشتر به تهران سفر کرد اما در پی ملاقات های وی، یک مقام اتحادیه اروپا به خبرنگاران گفت که ایران هنوز آمادگی برای از سرگیری مذاکرات در وین درباره آینده برجام را ندارد. با این حال، او همچنین گفت که دولت رئیسی تصمیم قطعی گرفته است که به وین بازگشته و مذاکرات را به پایان برساند. چندی پیش «جوزپ بورل» دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا پا را فراتر گذاشت و اعلام کرد که «امروز نسبت به دیروز خوش بین تر است و با توجه به تجدید مذاکرات برجامی اوضاع بهتر می شود».

بنابراین چگونه بورل می تواند امیدوار و همزمان مالی مشکوک باشد؟ بخشی از توضیح این است که روحیه در تهران بسیار متفاوت از حال و هوای پایتخت های غربی است. به نظر می رسد بورل درک بهتری از آنچه در داخل ایران می گذرد دارد. در حالی که تاخیرها و تشدید تنش های هسته ای منجر به افزایش وحشت در بین دیپلمات های غربی شده است، در ایران تاثیر معکوس داشته است. در حالی که تهران نمی تواند صبر دولت های ۱+۵ را قطعی بداند اما برای موفقیت مذاکرات هسته ای در داخل، دولت رئیسی باید رویکرد مذاکره ای خود را کاملا متفاوت با رویکرد رییس جمهوری قبل خود نشان دهد. این امر به ویژه زمانی صادق است که در نظر بگیریم تغییرات اساسی در شرایط توافق به دلیل محدودیت های سیاسی در واشنگتن و تهران از روی میز برداشته شده است. بنابراین، دولت رئیسی بر جنبه فرایند مذاکرات متمرکز شده است که به سرعت، اصول و سیاست آنها مربوط می شود.

در عین حال، ایران درگیر بحران اقتصادی است؛ موضوعی که سرانجام دولت آن را به سوی بازگشت به مذاکرات سوق می دهد. گزارش جدید سازمان برنامه و بودجه پیش بینی هایی را برای اقتصاد ایران با و بدون رفع تحریم ها ارائه می دهد. از یک سو، پیش بینی ها نشان دهنده اطمینان ایران است که تحریم ها اقتصاد را وارد بحران عمیق تری نمی کند. گذشته از سال اول، تفاوت کمی در پیش بینی های رشد ارائه شده برای سناریوهایی که در آن تحریم ها باقی می مانند یا لغو می شوند، وجود دارد.

اما از جهات دیگر، تاثیر پیش بینی شده رفع تحریم ها عمیق است. یکی از مهم ترین چالش های دولت رئیسی کنترل نرخ تورم است؛ افزایش قیمت ها از جمله مواد غذایی، نارضایتی مردم را برانگیخته است. در صورت تداوم تحریم ها، این گزارش هشدار می دهد که تورم سالانه در مدت پنج سال به ۶۵ درصد افزایش می یابد. اما اگر تحریم ها کاهش یابد، در مدت مشابه به ۲۵ درصد کاهش می یابد.

تفاوت ۴۰ درصدی بین دو سناریو به طرز قدرتمندی آنچه که این دولت را در معرض خطر می گذارد، نشان می دهد. مقاومت در برابر تحریم ها امکان پذیر است اما پیگیری رفع تحریم ها از نظر سیاسی بهتر است. نخبگان ایرانی با هر گرایش سیاسی می خواهند فشار بر اقتصاد را کاهش دهند و می دانند که تحریم های آمریکا در این امر نقش دارد. رئیسی نیز در مراسم تحلیف خود این دیدگاه را تایید کرد و در آن قول داد مشارکت هوشمندانه راهی برای بازگرداندن لغو تحریم ها است.

ایران با متوقف کردن اجرای تعهدات خود در توافق برجام را تضعیف کرده است. بسیاری از دیپلمات های غربی این امر را به عنوان اقدامی برای نفوذ وافزایش اهرم فشار تفسیر کرده اند اما این نیز بخشی از تلاش برای هوشمندتر به نظر رسیدن تیم جدید در مقایسه با تیم مذاکره کننده قبلی است. با این حال، این خطر وجود دارد که دولت رئیسی سعی کند در تلاش خود برای افزایش اهرم فشار و در عین حال محاسبه سیاست داخلی، بسیار هوشمندانه تر عمل کند.

پایان/