حس مستمر پدرسالاری که در رگ و خون حاکمان منطقه خاورمیانه جاری است، نفس کشورها و ملت های این منطقه را بریده است. گفتمان آلوده به توهم خودبزرگ بینی در کشورهای منطقه خاورمیانه، دردی است که قرن ها بر جان این منطقه بزرگ جغرافیایی افتاده و با کمال تاسف همچنان ادامه دارد و ظاهرا پایانی بر آن نیست!

اظهارات رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، که می خواهد کشورهای منطقه برای جابجایی یک سنگ از او اجازه بگیرند. ژست پدرسالارانه وزیر امور خارجه ایران در نشست بغداد، که اقندار را در پشت کردن به همسایگان می بیند. طالبان پروری قطر و به ذلت کشاندن ملت افغانستان، داعش سازی عربستان و امارات،و به آتش کشیدن عراق و سوریه، امارت شوم اسلامی در اففانستان، جفای بی پایان بر مسلمانان کشمیر و ایغورستان و مداخله در قفقاز جنوبی و ... همه و همه ناشی از درد پدر سالارانه و متکبرانه ای است که حکمرانان کشورهای منطقه در اثر فهم غلط نسبت به دردهای مشترک خود در این منطقه نسبت به یکدیگر دارند.

آنها تصور می کنند با پشت کردن به هم، به عزت و قدرت و شکوه و جلال می رسند. و تنها راه رستگاری را در این راه پر اشتباه جستجو می کنند. فقدان تفکرات ژئوپلیتیکی و تعهدات جغرافیایی، سالیان سال است که خاورمیانه را به جولانگاه مواضع متعارض علیه هم و حوادث پرهزینه تبدیل کرده است.

اظهار اخیر اردوغان بعنوان کشوری که مدعی توسعه یافتگی است، نشان از عمق کج فهمی ژئوپلیتیکی در کشورهای این مناطق نسبت به هم دارد. و این گویای این حقیقت تلخ است که خاورمیانه همچنان گرفتار آشفتگی سیاسی و هرج و مرج جغرافیایی است و تمام گفتمان های خاورمیانه، گفتمان آمیخته به خشونت، تهدید، تحقیر و مبتنی بر کینه های فرو خفته در ابعاد ایدئولوژیک و الفاظ غیر همگرایانه است.

این رویه تاریخی و جغرافیایی که ریشه در عوامل مختلف دارد، همچنان از جدی‌ترین مخاطرات امنیتی برای ملت های مسلمان منطقه به حساب می آید و عامل اصلی بسیاری از جنگ ها، کشمکش ها، افراط گرایی ها و فروپاشی ها در منطقه بوده وخواهد بود.

ادبیات گفتاری رجب طیب اردوغان نشان داد، علیرغم ظاهر ترقی یافته ترکیه، لحن و بیان وی تفاوتی با گفتمان طالبان بسیار سنتی پوش در افغانستان و رهبران یکتا گرای عرب و دیگر جریان های غیرهمسوی سیاسی در منطقه ندارد. و ...این دردی است که خاورمیانه را به میدانی برای جولان غرب و شرق تبدیل کرده و به قول بزرگی 'در میدان خاورمیانه، هم شرق پیروز است، هم غرب و هم روسیه. و بازندگان قطعی فقط ملت های منطقه هستند.

احیای چشمگیر گفتمان قیم مآبانه و لحن تحکمی امرای خاورمیانه در سالیان اخیر، مسیرهای واگرایی را هموارتر از هر زمان دیگری کرده و این همان چیزی است که قدرت های استعماری دنبال آن هستند تا با استفاده از فرصتی که گفتمان جهل در خاورمیانه برایشان فراهم می سازد، نهایت بهره برداری و غارت ثروت های بی‌بدیل آنرا ببرند. و این است حکایت بی پایان منطقه ای مغموم به نام خاورمیانه!

دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

پایان/