به گزارش تحریریه، نشریه معتبر «فارین پالسی» در تحلیلی از روند مذاکرات هسته ای چند ماهه در وین اتریش میان ایران و قدرت های جهان آورده است: یکی از مهمترین دلایل برای نرسیدن به یک توافق، نبود اعتماد و بدگمانی است. دلیل آن سوء ظن شدید به طرف مقابل از یک طرف و همچنین پیروزی «ابراهیم رئیسی» از جناح اصولگرا در انتخابات هفته گذشته است که مشکلات را تشدید کرد.

گرچه رئیسی گفته که می خواهد به برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) بازگردد اما همانطور که از توافق هسته ای ۲۰۱۵ معلوم است، او و حکومت ایران اکنون خواسته های غیرممکنی را مطرح می کنند. به طور خاص، تهران اکنون بر چیزی که رئیس جمهور آمریکا جو بایدن نمی تواند ارائه دهد اصرار دارد: تضمینی که هیچ دولتی از آمریکا در آینده نتواند مانند دوره «دونالد ترامپ» بر پایه آن از توافق خارج شود.

دلیل دیگر شک و تردید این است که اوضاع برای هر دو طرف بسیار تغییر کرده است. بایدن حاضر نیست همه تحریم های اعمال شده توسط ترامپ را لغو کند و تهران تاکنون از نظر تکنیکی خصوصا سانتریفیوژهای جدید و بسیار سریعتر IR-۹ که اکنون آن را آزمایش می کند پیشرفته تر شده است، موضوعی که زمان دستیابی این کشور را به بمب اتمی به شدت کاهش داده است.

«علی واعظ» تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی بحران در امور ایران در این باره می گوید: « هر دو طرف درک کرده اند که ترمیم وضع موجود به طور کامل امکان پذیر نیست. به احتمال زیاد ایران به همان میزان تخفیف تحریم ها که در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ داشته، نخواهد رسید و احتمالا ایالات متحده نیز قادر نخواهد بود همچون زمان قبل از خروج ترامپ از توافق در سال ۲۰۱۸، توافق با ایران را تقویت کند».

حتی با این حال، تمایل هر دو طرف و کشورهای اروپایی که در مذاکرات در وین شرکت می کنند برای بازگرداندن نوعی پیمان هنوز هم وجود دارد. «رابرت مالی» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و سایر مذاکره کنندگان قصد دارند هفته آینده برای دور هفتم و آخرین مذاکرات به وین برگردند و بسیاری از مصالحه های فنی در حال حاضر روی میز است.

واعظ گفت، «من فکر می کنم تاکنون مشخص شده است که پیشنهاد نهایی هر دو طرف چیست». وی هنوز هم احتمال وجود نوعی معامله را در حدود ۷۰ درصد اعلام کرد و گفت: «اگر طرفین با انعطاف پذیری مناسب به وین برگردند، تا حدود اواسط یا پایان ژوئیه نهایی شدن توافق کاملا امکان پذیر است».

اعتقاد بر این است که آیت الله «علی خامنه ای» رهبر عالی انقلاب، خواهان انجام توافق قبل از پایان دوره  روحانی است، بنابراین هر گونه واکنش شدید عمومی از این معامله سازشی به رئیس جمهور پیشین صدمه می زند و نه به رئیسی.

اگر آنها نتوانند توافق کنند، این می تواند پایان همه امیدها به این پیمان باشد. تیم آمریکایی معتقد است اگر توافق تا ماه آگوست حاصل نشود، از سرگیری توافق با رئیسی احتمالا زمان بر خواهد بود. با این حال، در این توافق پیشرفت های هسته ای ایران دیگر قابل کنترل نیست به خصوص اگر سانتریفیوژ آخرین نسل، IR-۹ - که تصور می شود ۵۰ برابر سریعتر از سانتریفیوژهای نسل اول ایران باشد، روی خط قرار بگیرد. سانتریفیوژهای پیشرفته به ایران این امکان را می دهند تا در مدت زمان کمتری اورانیوم بیشتری را با خلوص بیشتر غنی کند.

علاوه بر این، دوره بازرسی که طی مذاکرات طولانی آژانس بین المللی انرژی اتمی (آژانس انرژی هسته ای بین المللی) محقق شد در ۲۴ ژوئن به پایان رسید و مشخص نیست که «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی قادر به مذاکره دیگری برای ادامه بازرسی ها باشد. این موضوع نیز می تواند به مذاکرات برجامی لطمه بزند.

همه اینها حاکی از آن است که دو طرف ممکن است در حال انتخاب گزینه ای بین بد و بدتر باشند.

اصطکاک مهم دیگر اصرار ایران بر لغو همه تحریم هایی است که ترامپ به عنوان «قرص های سمی» وضع کرد تا اطمینان حاصل کند که توافق سال ۲۰۱۵ هرگز احیا نخواهد شد. این موارد شامل بیش از ۷۰۰ تحریم است که خارج از پیمان هسته ای اجرا و برای نابودی اقتصاد ایران طراحی شده اند.

فشار تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران چنان است که تصمیم گیران در تهران، ممکن است تمایل داشته باشد با یک توافق جدید مصالحه کنند. ایران خواهان آزاد سازی ده ها میلیارد دلار دارایی مسدود خود است اما از زمان اعمال صدها تحریم اضافی ترامپ از جمله محدودیت های مخرب بر بانک مرکزی ایران، این اقدام مسیر چندان موثری برای افزایش فشار بر اقتصاد ایران نخواهد بود.

ظریف اخیرا ادعا کرده است که خسارت تجمیعی ناشی از تحریم های ترامپ در حدود ۱ تریلیون دلار بوده و تهران خواهان جبران خسارت است. روحانی تنها در ماه سپتامبر گذشته خسارات را در حدود ۱۵۰ میلیارد دلار اعلام کرد.

علی‌رغم همه این موانع، برخی متخصصان در هر دو طرف پیشنهاد می‌کنند که بازگشت به شکلی از معامله سال ۲۰۱۵ به مراتب مطلوب‌تر از یک بن‌بست ادامه‌دار است. اقتصاد ایران نمی‌تواند تحریم‌های آمریکا را بدون آشفتگی سیاسی ادامه دهد و واشنگتن هم می‌داند که هرگونه قرارداد با تهران بهتر از هیچ است.

پایان/