به گزارش تحریریه، تأمین امنیت غذایی و خودکفایی در محصولات استراتژیک به خصوص گندم، از موضوعات مهم و اساسی است که همواره مدنظر مقام معظم رهبری بوده است. مقام معظم رهبری درباره ضرورت خودکفایی در محصولات استراتژیک می فرمایند:

«یکی از کارهایی که در بخش کشاورزی حتماً بایستی انجام بگیرد، دنبال خودکفایی بودن در محصولات اساسی است؛ بله، گاهی اوقات ممکن است که قیمت خرید گندم [ارزان‌تر باشد]؛ البتّه امروز این‌جور نیست، امّا یک‌وقتی بود که قیمت خرید گندم از بیرون ارزان‌تر تمام می‌شد برای کشور تا تولید؛ امّا در همان شرایط هم تولید اولویّت دارد، کمااینکه در دنیا همین کار را می‌کنند؛ یعنی نمی‌گذارند که کشورشان از لحاظ گندم محتاج بیرون از کشور باشد، مثلاً فرض بفرمایید مثلِ امروزِ این عناصر خبیث آمریکا که یک چیزهایی را ممنوع کرده‌اند، آمدیم و طرف مقابل ممنوع کرد؛ خب می‌کنند دیگر؛ شما باید بتوانید کشور را اداره کنید. پس محصولات اساسی باید در داخل کشور حتماً تولید و خودکفایی بشود.... بنابراین، باید دنبال محصولات اساسی باشیم مثل گندم، مثل دانه‌های روغنی، مثل گیاهان دارویی، مثل علوفه، مثل آبزیان؛ اینها چیزهایی است که بایستی حتماً دنبالشان باشیم.» (بیانات در ارتباط تصویری با مجموعه‌های تولیدی 1399/02/17)

امنیت غذایی 300 میلیون نفری با کشاورزی

علیرغم ادعای جریان نفوذ در کشور که ادعا می کنند ایران بخاطر مشکلات آب، توان امنیت غذایی بیشتر از 30 میلیون نفر ندارد، ولی بررسی های دقیق کارشناسی نشان می دهد ظرفیت آب و خاک کشور توان تأمین امنیت غذایی بیش از سه برابر جمعیت حال حاضر کشور را دارا است؛ در این باره محمدرضا اسکندری وزیر اسبق جهاد کشاورزی در این باره می گوید: «ظرفیت کشاورزی ایران به حدی است که می­تواند غذای 300 میلیون نفر را تأمین کند. با این وجود 13-14 میلیارد دلار واردات سالانه محصولات کشاورزی را داریم. رهبر معظم انقلاب بارها بر توجه به ظرفیت­های داخلی تأکید کرده­اند اما کسی گوشش بدهکار نبوده. حالا یا بلد نبودند مدیریت کنند، یا نمی­توانستند و یا نمی­خواستند!»

به گفته وزیر اسبق جهاد کشاورزی "روحیه ما نمی­توانیم و عقیده نکاشت و عدم کفایت و جایگیری افراد نالایق در سمت­های مدیریتی و بدتر از همه، سر سپردگی مسئولین" دلیل اصلی عدم خودکفایی و عدم رشد کافی بخش کشاورزی ایران است.

وزیر اسبق جهاد کشاورزی که سابقه خودکفایی در محصول استراتژیک گندم را در زمان صدارت وزارت جهاد کشاورزی در دولت نهم را در کارنامه خود دارد، با اشاره به عدم تمایل مدیران دولتی برای خودکفایی گندم می گوید: «وقتی که بنده از طرف رهبری مسئول پروژه خودکفایی گندم شدم همه در وزارتخانه جلوی من ایستادند چون نمیخواستند این اتفاق بیافتد. در آن زمان گندم ما از کانادا وارد می­شد و بسیاری از مسئولین خودشان یا فرزندانشان در کانادا تحصیل می­کردند یا به نحوی با آن کشور در ارتباط بودند. اگر واردات گندم قطع می­شد منافع خیلی­ها به ضرر می­افتاد. چنین تعارضات منافعی در کشور کم نیست. اگر در برابر این مخالفت­ها نمی ایستادم و اگر حمایت رهبری نبود هرگز در تولید گندم خودکفا نمی­شدیم.»

به گفته مدیرعامل سازمان اقتصادی کوثر برای خودکفایی در محصولات استراتژیک و رسیدن به امنیت غذایی 300 میلیون نفری، یک راه افزایش سطح زیر کشت است و راه دیگر نیز افزایش عملکرد در واحد سطح است که یا با اصلاح نباتات و تولید ارقام پر محصول محقق می­شود و یا با روش­های به­زراعی و بهینه کردن شرایط محیطی برای رشد محصول. امروزه عملکرد برداشت گندم در دنیا بالای 11-12 تن در هکتار است ولی در ایران زیر 5 تن در هکتار است. یعنی فقط با اعمال مدیریت صحیح در مزرعه می­توانیم تولیدمان را چند برابر کنیم. در مورد سایر محصولات هم همینطور است.

آیا کمبود آب مانع خودکفایی در محصولات استراتژیک کشاورزی است؟

به گفته برخی کارشناسان، یکی از مشکلات و چالش های پیش روی کشاورزی کشور برای امنیت غذایی و خودکفایی در محصولات استراتژیک مثل گندم، برنج و دانه های روغنی، کمبود آب در کشور است. در این باره مهندس اسکندری معتقد است: «ما کمبود آب نداریم بلکه مدیریت خوبی برای منابع آبی موجود نداریم. مصرف بالای آب بخش کشاورزی و نیز شیوه‌های بعضاً سنتی و قدیمی آبیاری مزارع، موجب اختلاف‌افکنی و اتهام زنی برخی ذی‌نفعان به‌منظور استفاده آنان از حقابه‌های کشاورزان شده است. غلبه سیاست ذخیره‌سازی سطحی آب توسط وزارت نیرو در عرصه حکمرانی آب باعث شده که بخش عمده بارندگی سالانه کشور، مستقیماً تبخیر شده و از دسترس خارج شود. یکی از مهم­ترین دلایل بروز سیل­ها (و در نتیجه فرسایش عظیم خاک­ها) در کشور، سد سازی­های بی رویه در همه مناطق کشور بدون بررسی ها و امکان سنجی های منطقه ای بوده است. در برخی مناطق به جای ذخیره سازی آب در پشت سدها اقدام به آبخیزداری و آبخوان داری کرد و بدین ترتیب از تبخیر آب و سیل جلوگیری کرد و سفره های زیر زمینی را تغذیه کرد.»

استفاده از دیمزارها برای خودکفایی در محصولات استراتژیک کشاورزی

یکی از ظرفیت های موجود در کشور جهت تحقق منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی در خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک به خصوص گندم، استفاده از دیمزارها است. محمد تقی امانپور مدیرعامل کانون جهادگران و معاون آموزش وزارت جهاد سازندگی در دهه 70 در این باره معتقد است: «حدود 10 میلیون هکتار دیمزار در کشور وجود دارد که در حال حاضر استفاده مناسبی از آن نمی شود و این در حالی است که در اکثر کشورها، تولید اقلام کشاورزی از جمله گندم با بهینه سازی دیمزارها صورت می گیرد اما در کشور ما مدیریت دیمزارها رها شده است و ما با مشکل جدی فرسایش آب و خاک در این دیمزارها مواجه هستیم.»

پایان/